مطالعات تیلاپیا از پاییز 1387 در مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب های دور واقع در حومه شهرستان بافق استان یزد آغاز شده و با اجراء طرح و پروژه های تحقیقاتی متعدد، دانش فنی راه اندازی چرخه کامل تولید این ماهی بدست آمده است. طرح های پایلوت پرورش تیلاپیا در مزارع خصوصی منطقه بافق در سال های 1391 تا 1393 اجراء شدند اما علیرغم تقاضای فراوان، معرفی این آبزی به صنعت آبزی پروری کشور با ممانعت محیط زیستی روبرو است. برای رفع این نگرانی ها راهکارها و تکنیک های متعدد ارائه شده است.
یکی از نگرانی های مطرح شده برای توسعه پرورش این ماهی، احتمال ورود آن به منابع آبی کشور ازجمله دریای خزر می باشد. در این زمینه باید توجه داشت که کشورهای همسایه ایران از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر سال هاست به فعالیت درزمینه تیلاپیا پرداخته اند.
در سلسله گزارشاتی که خواهد آمد سوابق فعالیت های تیلاپیا در کشورهای همسایه ایران مورد توجه قرار خواهد گرفت.
آبزی پروری تیلاپیا در روسیه
ماهی تیلاپیا که به آن"مرغ رودخانه" نیز گفته می شود نوعی ماهی محبوب در روسیه است که بطور عمده از ویتنام و چین وارد این کشور می شود. درحال حاضر این ماهی در منطقه تیومن روسیه تولید می گردد.
به نقل از فرماندار آستاراخان روسیه، تقاضای ماهی تیلاپیا در بازار روسیه روز بروز افزایش می یابد و روسیه بدلیل عدم توسعه تولید ناچار به واردات این ماهی از کشورهای خارجی است. پروژه تولید تیلاپیا برای دولت و وزارت کشاورزی فدراسیون روسیه، باهدف توسعه صنعت ماهیگیری و نیز مقابله با واردات از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
به گفته وی بزرگترین کارگاه تولید تیلاپیا در روسیه در منطقه آستاراخان واقع شده و به تولید متراکم تیلاپیا پرداخته است و بطور رسمی در سال 2016 افتتاح خواهد شد. این کارگاه برای تولید ماهی تیلاپیا به ارزش بیش از 1 میلیارد روبل راه اندازی می شود. این پروژه بخشی از برنامه جایگزینی واردات است. دولت برای حمایت ازاین پروژه مهم تسهیلاتی مانند بخشودگی مالیاتی و کمک به حمل و نقل و زیرساخت های مهندسی را در نظر گرفته است.
مجموعه هچری مدرن این مرکز برای تولید ماهی با ظرفیت 1.1 هزار تن در سال در روستای"استپ" منطقه آستاراخان ساخته شده است. این مجموعه جهت دو نوع تیلاپیا هدف گذاری شده که شامل تیلاپیای قرمز و نقره ای هستند. این کارگاه ها برای تولید مستمر تیلاپیای زنده و تازه (زیر یخ) در طول سال طراحی شده است. این پروژه همچنین شامل یک کارخانه برای تولید خوراک ماهی و بسته بندی نیز می باشد.
سرمایه گذار این پروژه شرکت ملی بیوتکنولوژی است که بطور تخصصی درزمینه فن آوری تصفیه آب برای سیستم های دریایی و آب شیرین، خوراک و تغذیه ماهی و فن آوری اجرای سیستم های بازگردشی تولید ماهی (RAS) فعالیت می کند.
درمورد تولید تیلاپیا فعالیت محیط زیستی پایدار و"آبزی پروری سبز" مطرح شده است. این مفهوم بدلیل نحوه کاربرد و عرضه ماهی با حداقل مصرف پودر ماهی در زمان تولید این آبزی، کاهش مصرف آنتی بیوتیک ها بدلیل مقاومت به امراض و بیماری ها و عدم رهاسازی پساب در اجرای تولید این ماهی است که سبب شده علاوه بر ارائه آبزی پروری سبز، بتوان پساب پرورش ماهی تیلاپیا را بدون نگرانی برای آبیاری محصولات گیاهی استفاده کرد.
"آبزی پروری سبز" این امکان را فراهم آورده تا همراه با پرورش تیلاپیا از نمونه های دیگر نیز در قالب سیستم های کشت توأم یا کشت های تلفیقی مانند پرورش تیلاپیا با میگو استفاده شود. سیستم های کشت توأم اجازه می دهد تا با حداقل استفاده از منابع گران قیمت ازجمله آب و انرژی، به سمت بهره برداری از تعداد بیشتری از محصولات حرکت کنیم. این سیستم علاوه بر تضمین در قیمت محصول نهایی موجب پیشگیری از افت کیفیت می گردد. پساب تولید شده در مزارع پرورش ماهی می تواند با اطمینان جهت کشت انگور، گندم، زیتون، جو، ذرت خوشه ای، پنبه، خربزه، فلفل و یونجه مورد استفاده قرار گیرد. این شرایط در کاهش هزینه ها و تنوع محصولات و توجیه اقتصادی طرح مؤثر است.
در یک جمع بندی کلی:
1. روسیه با تکیه بر تجربه تغییر رویکرد واردات به نفع صادرات در بخش های مهم استراتژیک همانند آنچه در حوزه پرورش مرغ انجام می دهد، می تواند در پرورش ماهی نیز به این مهم دست یابد.
2. باتوجه به وضعیت رو به رشد جوامع انسانی و نیاز به منابع غذایی، روسیه از طریق استفاده از فن آوری های پیشرفته و مکانیزم های حمایتی دولت می تواند با تولید ماهی در اسرع وقت به هدف جایگزینی واردات تا سطح%80 در سال 2025 رسیده برای رشد صادرات حداقل به کشورهای همسایه نیز در آینده برنامه ریزی نماید.
3. توسعه صنعت می تواند مشوق توسعه علم و فن آوری باشد و این امر موجب توسعه ایجاد امکانات پژوهشی گردیده و سبب ارائه تعداد زیادی از مشاغل مهارتی می گردد.
4. افزایش مصرف تیلاپیا می تواند نرخ رشد و وزن بدن یا چاقی ناشی از مصرف کالری نامناسب و بیش از حد که مشکل بزرگ دنیای مدرن بوده و متأسفانه در روسیه بوفور دیده می شود را کاهش دهد. در نتیجه توسعه تیلاپیا سبب بهبود بهداشت کشور و صرفه جویی در هزینه های درمان شده و منافعی برای بیماران خواهد داشت.
5. استفاده از فن آوری نوین روسیه را در استفاده چندباره از آب و کاهش فشار بر محیط زیست کشور یاری خواهد داد.