ماهی آزاد از گونه های کمیاب در دریای خزر می باشد که بدلیل کاهش شدید ذخایر آن، طی سالهای گذشته همواره به عنوان یکی از گونه های در معرض خطر معرفی شده است. طی سالهای بهره برداری 84ـ1383 تا 93ـ1392 مقدار صید آن در شرکتهای تعاونی پره بسیار ناچیز و بطور متوسط کمتر از 0/01 درصد از صید کل را شامل می شود. میانگین صید سالانه این گونه طی سالهای مذکور با احتساب صید خارج از کنترل 3/7 تن تخمین زده شد ( پژوهشکده اکولوژی دریای خزر)
.png)
ماهی آزاد دریای خزر با نام علمی Salmo trutta caspius از ماهیان ارزشمند و گونه ای رودکوچ (Anadromous) است که در پاییز هر سال جهت تخمریزی مهاجرت خود را به رودخانه های سواحل جنوبی دریای خزر آغاز می کند.
با توجه به محدودیت ها و موانع فراوان برای تخمریزی طبیعی این ماهی، مرکز بازسازی ذخایر آزاد ماهیان شهید باهنر کلاردشت هر ساله در راستای بازسازی و افزایش ذخایر این گونه با ارزش اقدام به صید، تکثیر، پرورش و رهاسازی بچه ماهی این گونه می‌نماید.
.jpg)
آمار تولید و رهاسازی بچه ماهیان آزاد به منظور بازسازی ذخایر در رودخانه های حوضه جنوبی دریای خزر در سالهای 1382 تا1391 به شرح ذیل می باشد:
.png)
طبق گزارش واصله فراوانی مولدین مهاجر ماهی آزاد دریای خزر در رودخانه های استان مازندران افزایش قابل ملاحظه ای در سال جاری نسبت به سال گذشته داشته است. مثلا تعداد مولدین صید شده در رودخانه چشمه کیله تنکابن از 93 مولد در پاییز سال گذشته به بیش از 800 قطعه تا پایان آبان ماه سالجاری افزایش داشته است. البته میزان صید و رهاسازی بچه ماهی آزاد در دریای خزر که به منظور احیاء ذخایر آنها طی ده سال گذشته صورت گرفته است نشان می دهد که میزان کل صید این ماهی بین 2/0 الی 8/1 تن و تعداد بچه ماهیان رهاسازی شده بین 306 الی 850 هزار عدد در نوسان بود. احتمالا رهاسازی ذخایر این ماهی که طی سالهای گذشته صورت گرفته، تغییرات شرایط جوی آب و هوا در سالجاری و فراهم شدن شرایط مناسب برای مهاجرت این گونه برای تخمریزی در رودخانه ها، سبب افزایش چشم گیر آنها شده است
.
از آنجا که تعداد بچه ماهیان رهاسازی شده توسط شیلات ایران درسالهای 1390 و1391 افزایش چشمگیری داشته است، میتوان این امر را به عنوان مهمترین (و شاید تنها) اقدام عملی در زمینه بازسازی و حفظ ذخایر ماهی آزاد در نظر گرفت وبه منظور اعلام نظر نهایی در خصوص دلایل افزایش صید در 2 ماه ابتدای صید امسال، شاید بتوان عوامل دیگری مانند عوامل اکولوژیک را نیز در این امر دخیل دانست.
مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور (مرکزتحقیقات ماهیان سردآبی کشور - تنکابن) از سال 1389 ارتباط و همکاری شایسته ای را با اداره کل شیلات مازندران و مرکز بازسازی ذخایر آزادماهیان شهید باهنر کلاردشت آغاز نمود. از جمله اقدامات انجام شده، میتوان کمک به بازسازی ذخایر ماهی آزاد دریای خزر با جلب مشارکت برنامه محیط زیست دریای خزر (CEP)، صید و تکثیر مولدین و رهاسازی بچه ماهی آزاد در رودخانه های غرب استان گیلان در سالهای 91-1390، همکاری با تیم رهاسازی بچه ماهیان آزاد در رودخانه های غرب استان مازندران در جهت هدایت برنامه رهاسازی (مانند بازنگری در انتخاب مکانهای رهاسازی) اشاره نمود.
.JPG)
با توجه به تعداد مناسب ماهیان مولد صید شده و تامین کافی مولدین مورد نیاز سال جاری برای مرکز بازسازی ذخایر آزادماهیان شهید باهنر کلاردشت،پیشنهاد می گردد تعدادی از این مولدین به منظور حمایت از مهاجرت و تکثیرطبیعی ماهی آزاد، به مناطق بالادست رودخانه منتقل و رهاسازی گردند تا با تخمریزی این مولدین در رودخانه به حفظ ذخایر طبیعی و ژنتیکی این ماهی کمک نمودوهمواره برنامه رهاسازی بچه ماهیان را برای حفظ وپایداری ذخایر ماهیان استخوانی دنبال کرد.
پژوهشکده اکولوژی دریای خزر(ساری)
مرکزتحقیقات ماهیان سردآبی کشور (تنکابن)
عکس:حاجت صفی خانی