1- مزایای پرورش ماهی در قفس چیست؟ بحران آب و محدودیت منابع آبهای شیرین در کشور از یک طرف و نگرانی ها نسبت به پدیده تغییر اقلیم از طرف دیگر توجه توسعه آبزی پروری را به سوی استفاده از ظرفیت بالای منابع آب شور دریا معطوف نموده است. در این راستا، استفاده از پهنه گسترده آبهای دریایی در شمال و جنوب کشور و آبهای داخلی برای توسعه آبزی پروری سرفصل اصلی توسعه آبزی پروری در کشور قرار گرفته است. سامانه های پرورشی آبزیان در قفس های دریایی، پن و حصارهای ساحلی از ظرفیت های بالقوه ای است که برنامه ریزی گسترده برای بهره برداری آن صورت گرفته است. با توجه به جدید بودن فعالیت های آبزی پروری دریایی در کشور، پایه گذاری برنامه توسعه بر مبنای دستاوردهای پژوهشی استفاده از تجارب جهانی همراه با بومی سازی آن در کشور می تواند استمرار و پایداری برنامه تولید را ضمانت نماید.
2- از مهمترین مزایای پرورش ماهی در قفس می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- استفاده حداکثری از منابع آبی
2- کاهش فشار بر منابع آب شیرین
3- افزایش امنیت غذایی و کاهش اثرات فقر
4- بهبود تغذیه و رفاه مردم
5- افزایش فرصت های اشتغال در جوامع روستایی ساحلی
6- افزایش عرضه و در دسترس بودن غذای دریایی
7- سرمایه گذاری اولیه نسبتا کم
8- افزایش درآمد ارزی
3- سابقه تحقیقات انجام شده پرورش ماهی در قفس در موسسه را بیان کنید:کشور ما به دلیل برخورداری از 40 سال سابقه تکثیر و پرورش و وجود گونه های مناسب و همچنین شرایط آب و هوایی مطلوب و مهم‌تر از همه ، توان استفاده از آب دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان برای پرورش انواع ماهیان، شرایط بسیار مناسبی برای وارد شدن به عرصه تجاری پرورش ماهیان دریایی در قفس را دارد، با وجود این، سابقه پرورش ماهی در قفس در ایران بسیار اندک است. صنعت پرورش ماهیان دریایی در کشور نوپاست و سواحل ایران از این منظر منحصربفرد بوده و از شرایط مناسبی برای پرورش ماهیان دریایی برخوردار می باشد. ایران کشوری با پتانسیل بالا برای پرورش ماهیان دریایی در صورت استفاده از تکنولوژی مدرن می باشد. یکی از زمینه های توسعه صنعت و بالا بردن سرانه مصرف، توجه به انواع سیستم های پرورشی می باشد.
از مهم ترین گونه های پرورشی می توان به آزاد ماهی خزر، قزل آلای رنگین کمان، ماهیان خاویاری ، ماهی کپور و سوف در شمال کشور و گونه های شانک، صبیتی، هامور، سی بس، سوکلا و دیگر گونه ها در جنوب کشور اشاره نمود که مستعد آبزی پروری در قفس هستند. در این راستا موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور در بیش از سه دهه، فعالیت های گسترده ای را در زمینه تکثیر و پرورش گونه های فوق برای معرفی به قفس انجام داده است. در دهه 70، توسعه پرورش ماهی در قفس‌های دریایی، محیط های محصور نظیر خلیج گرگان و دریاچه های پشت سد مورد توجه قرار گرفت اما به دلیل نبود تجربه و اطلاعات کافی متوقف گردید. برای اولین بار مطالعه به منظور امکان سنجی آبزی پروری ماهیان دریایی در قفس در جنوب کشور توسط یک شرکت خارجی به نام" رفا" انجام شد.
در پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور از سال 1372 بطور آزمایشی 8 قفس به جهت نگهداری مولدین ماهیان دریایی (هامور ، شانک و سبیطی ) و انجام کارهای تحقیقاتی در خور غزاله وجود دارد و پروژه های متعددی در خصوص پرورش ماهی در قفس انجام شده است. در سواحل استان خوزستان نیز طی سال های 78 تا 89 و سال های 90 تا 91 شناسایی مناطق مناسب جهت احداث قفس های پرورش ماهی و کارگاه تکثیر و پرورش ماهیان دریایی توسط پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور مورد مطالعه قرار گرفته است. در پژوهشکده اکولوژی دریای خزر نیز طرح مطالعه جامع اکو سیستم منطقه جنوبی دریای خزر با هدف استقرار قفس و توسعه آبزی پروری دریایی انجام گردید.
.JPG)
در مطالعات فوق علاوه بر مکان یابی و لکه یابی استقرار قفس به موضوعات اکولوژیکی و زیست محیطی نیز پرداخته شده است. بطورکلی در مطالعات انجام شده بیش از 9 طرح در زمینه شناسایی مکان های مناسب برای پرورش ماهی در قفس، 18 طرح در زمینه تکثیر و پرورش ماهیان دریایی، 6 طرح در زمینه بهداشت و بیماری های ماهیان دریایی، 19 طرح در زمینه سنجش فاکتورهای زیستی و غیر زیستی و اکولوژیکی و 4 طرح در زمینه ارزیابی زیست محیطی پرورش در قفس انجام شده است. همچنین در سالهای گذشته بیش از 30 پروژه تحقیقاتی در زمینه مطالعات منابع آبهای داخلی کشور برای امکان سنجی آبزی پروری انجام شده که برخی از آنها برای پرورش ماهی در قفس در آبهای داخلی کاربری دارند.
4- چه حوزه هایی در کشور توان تولید ماهی در قفس را دارند؟در حال حاضر به دلیل تغییر اقلیم، کاهش منابع آب شیرین و استفاده از آب های شور و لب شور، مناطق ساحلی در شمال و جنوب کشور در الویت هستند که البته نباید از سدهایی که دارای آب غیر شرب هستند نیز غافل بود. این باعث می شود که توان تولید پرورش ماهی در قفس در آب های شور ، لب شور و شیرین افزایش یابد.
5- گونه های ماهیان قابل پرورش در قفس در آبهای شمال و جنوب کشور را معرفی نمایید: بیش از 14 گونه در کشور مستعد آبزی پروری در قفس هستند و الویت با گونه های بومی است که میتوان از گونه های ماهی آزاد دریای خزر، ماهیان خاویاری، کپور دریایی و سوف در شمال کشور و ماهیان شانک ، صبیتی، هامور و سوکلا در جنوب کشور نام برد. گونه های غیر بومی که دارای رشد خوب و با شرایط زیست محیطی ما سازگارند نیز کاندیدای مناسبی هستند. دسترسی به بیوتکنیک تکثیر و پرورش آبزی، اقتصادی بودن ، بازارپسندی داخلی، تجارت بازارجهانی، سازگاری با محیط زیست و شرایط اکولوژیکی منطقه ایران از مهمترین فاکتورهای انتخاب گونه محسوب می شود.
6- برنامه های بخش شما برای تحقیقات، آموزش و ترویج پرورش ماهی در قفس در سال 1396 چیست؟ در سال 1396 در حوزه پژوهش ، آموزش و ترویج برنامه ریزی هایی صورت گرفته است که می توان به بیش از 15 طرح پژوهشی جامع در زمینه های شناسایی توان تولید در سدها برای آبزی پروری در قفس، شناسایی میکرو ارگانیسمهای بیماری زا با روش های نوین، طراحی و ساخت کیت های تشخیصی و ساخت واکسن بیماری های مهم، پژوهش های کاربردی برای معرفی گونه های جدید، استفاده از باکتری های سودمند (پروبیوتیک) به جهت افزایش سیستم ایمنی، تهیه فرمولاسیون غذایی جیره ماهیان دریایی و بهینه سازی تولید غذای اختصاصی برای ماهیان پرورشی در قفس اشاره نمود. در زمینه آموزش و ترویج نیز می توان به توانمندی کارشناسان و محققان با برگزاری بیش از 15 دوره و کارگاه آموزشی در زمینه های تغذیه، مدیریت بهداشتی، مدیریت تولید، ارزیابی های زیست محیطی و اقتصاد تولید پرورش ماهی در قفس اشاره نمود. استفاده از تجربیات جهانی کارشناسان خبره خارجی در پرورش ماهی در قفس از دیگر موارد بسیار مهمی است که در دستور کار موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور قرار گرفته است. تدوین برنامه های درسی مقطع دار دانشجویان مرتبط با پرورش ماهی در قفس، بکارگیری نیروهای بسیج سازندگی، انتقال تجربیات به بهره برداران در روز مزرعه و انتقال یافته ها، تهیه و تولید برنامه های رادیو و تلویزیون در خصوص اهمیت پرورش ماهی در قفس و در نهایت تهیه و چاپ بروشور، هندبوک و دستورالعمل های ترویجی موضوعات مهم پرورش ماهی در قفس از جمله این برنامه ها است.
.jpg)
7- نقطه نظرات تکمیلی، پیشنهادات و جمع بندی پایانی خود را بفرمایید: با توجه به محدویت منابع آب و خاک وکاهش منابع آب شیرین، استفاده از ظرفیت آب شور در مناطق ساحلی کشور و استفاده از سدهای با آب غیر شرب پرورش ماهی در قفس یکی از بهترین گزینه های افزایش تولید پروتئین در کشور محسوب می شود. برای رسیدن به این هدف و توسعه پایدار، تحقیقات بعنوان چراغ راه بخش اجرا و بخش خصوصی است. انتخاب مکان مناسب، گونه مناسب با رشد سریع که دارای ارزش اقتصادی نیز باشد و با رعایت الزامات زیست محیطی و مدیریت علمی تولید، از نظر تغذیه و بهداشت می توان این صنعت را بسیار سودآور و اقتصادی نمود.
تهیه مصاحبه: گروه مدیریت دانش و تولید محتوا – معاونت ترویج
تهیه عکس: روابط عمومی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور