چکیده
اهمیت ماهی کپور در صنعت آبزی پروری ایران از یک سو و افزایش تلفات ناشی از تنش های مختلف مانند بروز انواع استرس، شیوع بیماری های عفونی، بروز تلفات و بعضا عدم تأثیر آنتی¬بیوتیکها از سوی دیگر، سبب شد تا گیاهان دارویی بومی استان مازندران به عنوان یک پتانسیل بالقوه برای بهبود وضعیت رشد و ایمنی کپور ماهیان مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. در این بررسی از دو گیاه گزنه(Urtica dioica) و آقطی (Sambucus ebulus) که بومی استان مازندران بوده و رویشگاه¬های فراوانی در این استان دارند استفاده گردید. در این تحقیق برگ دو گیاه گزنه و آقطی در 2 ترکیب و3 تیمار شامل تیمار1 (50گرم آقطی + 60 گرم گزنه در هر کیلو گرم جیره)، تیمار2 (50 گرم آقطی + 120 گرم گزنه در هر کیلوگرم جیره) و گروه شاهد(بدون افزودن گیاه) به جیره غذایی افزوده شدند. تعداد 180 عدد ماهی کپور دریاییCyprinus carpio Linneaus (با میانگین وزن 7/0 ± 64/52 گرم و طول 08/0 ± 04/ 17 سانتی¬متر) برای انجام آزمایش مورد استفاده قرار گرفتند.ماهیان به مدت 8 هفته با جیره¬های تهیه شده در سه تیمار و سه تکرار تغذیه شدند. در هفته 4 و 8 آزمایش پس از زیست سنجی از ماهیان خونگیری گردید و فاکتورهای خون، سرم و ایمنی ماهیان مورد ارزیابی قرار گرفت. در انتهای هفته 8 ماهیان با باکتری آئروموناس هیدروفیلا بصورت تزریق داخل صفاقی مواجهه داده شدند. نتایج بررسیها نشان داد که در میزان میانگین استحصال وزن، درصد وزن استحصالی، ضریب رشد ویژه و ضریب تبدیل غذایی، حجم متوسط گلبولی(MCV)، میزان هموگلوبین گلبولی(MCH) و غلظت متوسط هموگلوبین گلبولی(MCHC)، گلوکز، کلسترول، آلبومین و آنزیمهای آلانین آمینوترانسفراز (ALT)و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) در طول دوره آزمایش تفاوت معنی داری بین گروه¬های تیمار و شاهد مشاهده نشد. میانگین وزن نهایی در گروه 12% گزنه + 5% آقطی در مقایسه با شاهد از افزایش معنی¬داری برخوردار بود. همچنین میزان گلبولهای قرمز، هماتوکریت و هموگلوبین در گروه¬های تیمار بطور معنی¬داری بیشتر از شاهد بود. در خصوص تعداد گلبولهای سفید در پایان هفته 4 آزمایش تنها بین گروه 12% گزنه + 5% آقطی و گروه شاهد تفاوت معنی¬دار وجود داشت. لیکن در پایان هفته 8 آزمایش، میزان گلبولهای سفید در گروه¬های تیمار بطور معنی¬داری بیشتر از شاهد بود. درصد سلولهای نوتروفیل، میزان پروتئین تام سرم و میزان IgM تام سرم در گروه¬های تیمار در هفته 4 و 8 پس از آزمایش از افزایش معنی داری در مقایسه با گروه شاهد برخوردار بودند. میزان تری گلیسرید تنها در پایان هفته 8 در گروه¬های تیمار بطور معنی داری کمتر از شاهد بود. طی هفته 4 و 8 آزمایش فعالیت لیزوزیم در گروه¬های تیمار در مقایسه با شاهد از افزایش معنی¬داری برخوردار بود و بطور معنی دار بیشترین فعالیت لیزوزیم متعلق به گروه 12% گزنه + 5% آقطی بود. میزان تولید رادیکال آزاد اکسیژن در هفته 4 آزمایش بطور معنی¬داری در گروه 12% گزنه+ 5% آقطی افزایش نسبت به شاهد داشت ولی در هفته 8 آزمایش بطور معنی¬داری در گروه¬های تیمار بیشتر از شاهد بود. درصد بقا پس از مواجهه با باکتری آئروموناس هیدروفیلا در 12% گزنه + 5% آقطی، 6% گزنه + 5% آقطی و شاهد به ترتیب 6/71%، 9/69% و 6/22% بود.نتایج این بررسی نشان داد که استفاده از ترکیب دو گیاه گزنه و آقطی میتواند موجب بهبود رشد و ایمنی در ماهیان کپور دریایی گردد.