چکیده
پرورش ماهی در قفس یک پتانسیل بالقوه تولید ماهی در بسیاری از مناطق دنیا که دارای منابع آبی فراوان بوده محسوب می شود و برای قشر فقیر و کم درآمد منبع بسیار عالی معاش بوده است. به هرحال آبزی پروری در قفس به دلیل غذا دهی به ماهیان به عنوان یک منبع افزایش یوتریفیکاسیون و مواد مغذی در اکوسیستم های آبی محسوب می گردد. اکوسیستم محصور دریای خزر درگیر بسیاری از انواع آلودگی ها طی 30 سال گذشته بوده و به شدت تحت استرس می باشد. آلودگی های ناشی از فعالیت های انسانی همچون فلزات سنگین، سموم کشاورزی، افزایش بار مواد مغذی ناشی از کود دهی مزارع کشاورزی از عوامل مهم و تهدید کننده منابع آبزیان منحصربه فرد دریای خزر می باشد. هدف از این مقاله، بررسی تغییرات ساختار محیط زیست و مواد مغذی پیرامون قفس دریایی پرورش ماهیان واقع در منطقه کاسپین، جنوب دریای خزر است. این مطالعه با 3 ایستگاه در مجاورت سایت پرورش ماهی در قفس و 3 ایستگاه مرجع (فاصله یک کیلومتر)، طی سال های 1397 و 1398 در 5 مرحله انجام گرفت. در این مطالعه مجموع فراوانی شانه دار (Mnemiopsis leidyi) در ایستگاه های مجاور سایت پرورش ماهی (13200 عدد در متر مکعب) در مقایسه با ایستگاه های دور از سایت پرورش ماهی (9500 عدد در متر مکعب) افزایش 42 درصد در سال 98-1397 داشته است. به طوریکه گروه طولی کمتر از 5 میلیمتر جمعیت غالب شانه دار در ایستگاه های مجاور و دور از سایت پرورش ماهی قفس دریایی بوده است. در این مطالعه برای اولین بار در بهمن 98 گونه ای غیر بومی جدید از شانه دار Beroe ovata در ایستگاه های مجاور پرورش ماهی در قفس مشاهده شد، فراوانی این شانه دار بین 27 و 47 عدد در متر مکعب در ایستگاه های مجاور قفس در نوسان بود و در ایستگاه های دور از سایت پرورش ماهی مشاهده نشد. غلظت نیتروژن کل بین 7/0 تا 4/1 میلی گرم در لیتر به ترتیب در ایستگاه دور از قفس دریایی و مجاور قفس دریایی در نوسان بود. همچنین بیشترین غلظت فسفر کل در ایستگاه¬ مجاور قفس با میزان بیش از 2/0 میلی گرم در لیتر و کمترین میزان 03/0 میلی گرم در لیتر در ایستگاه دور از قفس مشاهده شد. کدورت آب دریا در مجاورت قفس دریایی 4 برابر بیشتر از ایستگاههای دور از قفس دریایی ثبت شد. در این مطالعه 42 گونه فیتوپلانکتونی شامل دیاتوم¬ها (25 گونه)، کلروفیتا (3 گونه)، سیانوفیتا (7 گونه)، داینوفلاژله ها (6 گونه) و اوگلنافیتا (1 گونه) شناسایی شدند. شاخه دیاتوم¬ها با بیش از 80 درصد از فراوانی غالب ساختار فیتوپلانکتون را در غالب ماه های مورد بررسی به خود اختصاص داد. نتایج این مطالعه نشان داد که فراوانی فیتوپلانکتون¬ها و گونه¬های غیر بومی Pseudo-nitzschia seriata از شاخه باسیلاریوفیتا (دیاتوم ها) در ایستگاه¬های مجاور سایت پرورش ماهی در قفس نسبت به ایستگاه¬های دور از قفس دارای فراوانی بیشتری بودند. همچنین آنالیز CCA همبستگی و ارتباط بین فراوانی شاخه های فیتوپلانکتون با عوامل غیر زیستی نشان داد. در این مطالعه 10 گروه زئوپلانکتون شناسائی شدند، غالب ترکیب زئوپلانکتون را کوپه پودا Acartia tonsa با بیشترین فراوانی تشکیل دادند. آزمون آماری t-test اختلاف معنی¬داری بین فراوانی زئوپلانکتون در ایستگاه¬های مجاور پرورش ماهی در قفس و ایستگاه¬های مرجع نشان نداد.