به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، نشست مدیران این مؤسسه روز ۲۰ مردادماه ۱۴۰۴ بهصورت حضوری و وبیناری، با حضور مدیران مراکز و پژوهشکده های تابعه و مدیران بخش های تخصصی در ستاد موسسه ومدیر گروه های تخصصی در سالن جلسات برگزار شد؛ در این جلسه بر ضرورت هماهنگی فعالیتهای پژوهشی با اسناد بالادستی، افزایش بهرهوری، نوآوری و تقویت همکاریهای بینمؤسسهای تأکید شد تا نتایج تحقیقاتی بهصورت عملی در توسعه شیلات کشور نقشآفرینی کند.
محمد صدیق مرتضوی، رئیس مؤسسه، هدف این نشست را دستیابی به «فهم مشترک» و «همگرایی» در فعالیتهای پژوهشی دانست و افزود: نیازمند دیدگاهی واحد درخصوص برنامهها و سیاستهای مؤسسه هستیم. باید مسائل و چالشها را با پژوهشگران و فعالان این حوزه در میان گذاشته و برای بهبود فرایندها و اصلاح امور جاری بهگونهای عمل کنیم که اثربخشی فعالیتها افزایش یافته و پاسخگوی نیازهای کشور باشیم. مرتضوی با اشاره به سیر تحول مراکز علمی و پژوهشی، یادآور شد: در مراحل اولیه، دانشگاهها عمدتاً بر آموزش و تربیت نیروی انسانی متمرکز بودند. از نیمه قرن بیستم، با تغییر رویکرد به پژوهشمحوری، مراکز تحقیقاتی در کنار دانشگاهها رشد یافتند و هدف اصلی، ارتقای جایگاه علمی کشور شد. امروز مأموریت سوم این مراکز، عبور از تولید دانش به تولید فناوریهای نوین است.
وی در ادامه به مهمترین چالشهای حوزه شیلات اشاره کرد و گفت: هرچند بهرهوری در برخی تولیدات شیلاتی نیازمند بهبود است، اما ظرفیت بالایی برای ارتقای آبزیپروری، بهویژه در پرورش ماهی در قفس با گونههای بومی وجود دارد که میتواند جایگزین گونههای غیربومی شود. در بخش صید و صیادی، با مدیریت بهینه ظرفیت اکوسیستمها، بهویژه در آبهای جنوب و شمال کشور، امکان حفظ تنوع زیستی و احیای زیستگاهها فراهم است. با اتخاذ روشهای علمی و پایدار، میتوان آثار آلودگی و بهرهبرداری غیر اصولی از آبهای ساحلی را کاهش داد.
همچنین، با تقویت زنجیره ارزش آبزیان و مدیریت بهتر ضایعات و زائدات تولید، فرصتهای جدید اقتصادی و زیستمحیطی برای توسعه پایدار این صنعت فراهم خواهد شد.
مرتضوی با تأکید بر اینکه گرچه «مقالهمحوری» در مراکز علمی ارزشمند است، اما بهتنهایی پاسخگوی نیازهای جامعه و چالشهای عملی نیست، افزود: پژوهشها باید در کنار ارتقای مرجعیت علمی، به نیازهای واقعی جامعه پاسخ دهند. ما باید ارتباط سیستماتیک با جامعه برقرار کرده، در میدان عمل حضور فعال داشته و برای مشکلات راهحل عملی ارائه کنیم. همچنین لازم است نوآوری در پروژهها افزایش یافته و همکاریهای مشترک با مؤسسات مشابه و مراکز پژوهشی توسعه یابد.
وی با تأکید بر نقش استانها در پیشبرد پروژهها، تصریح کرد: استانها باید پیشرو باشند و طرحهای جامع و بینبخشی را تعریف کنند. هرچند در زیرساختها و اعتبارات کاستیهایی وجود دارد و تجهیزات آزمایشگاهی و شناورها نیازمند بهروزرسانیاند، اما مسیر پیشرفت از طریق طراحی برنامههای میانمدت و بلندمدت ممکن است. خوشبختانه تدوین این برنامهها آغاز شده است.
رئیس مؤسسه افزود: بهعنوان یک مؤسسه پژوهشی کارآمد، لازم است فعالیتهایمان را با اسناد بالادستی از جمله برنامه هفتم توسعه، سیاستهای امنیت غذایی و توسعه دریامحور همسو کنیم. بازنگری پروژهها، تمرکز بر نوآوری، تجاریسازی دستاوردها و حمایت از ورود آنها به عرصه شیلات، از اولویتهاست.
وی ادامه داد: در برنامه هفتم توسعه، موضوعاتی چون تولید محصولات دامی، طیور و آبزیان، بهرهبرداری و توسعه منابع ژنتیکی، کاهش ضایعات، الگوی کشت و اقتصاد دریامحور، بهصراحت مطرح شده و باید برای هر یک برنامهریزی دقیق داشته باشیم.
مرتضوی به برنامه پژوهش عملیات مؤسسه اشاره کرد و گفت: این برنامه که در سه محور اصلی تدوین شده و از سوی سازمان ابلاغ شده، شامل ارتقای روشهای مدیریت آبزیپروری، ارتقای مدیریت صید و صیادی و ارتقای فناوری فرآوری محصولات شیلاتی و تولید فرآوردههای زیستی بوده و اجرای موفق این برنامه، نیازمند تقویت همکاریها و بهرهگیری از یافتههای تحقیقاتی است.
وی خاطرنشان کرد: یکی از اقدامات مهم، تدوین الگوی کشت محصولات شیلاتی با استفاده از یافتههای پژوهشی بوده که نشاندهنده کاربردی شدن نتایج تحقیقات در برنامهریزیهای کلان است. همچنین برنامه پایش و پشتیبانی این طرح نهایی و ابلاغ شده است.
در ادامه، مرتضوی به مأموریتهای مرتبط با اقتصاد دریامحور پرداخت و افزود: طبق قانون برنامه هفتم توسعه، سازمان حفاظت محیطزیست با همکاری مؤسسه مکلف به بازسازی زیستگاههای حساس شده است؛ در این زمینه، کمیتههای ملی تشکیل و پیشنهادهای مؤسسه ارائه شده است.
وی با اشاره به اقدامات مؤسسه در قالب سند امنیت غذایی، گفت: فعالیتها شامل بهرهبرداری از ظرفیت آبهای ساحلی، توسعه سیستمهای متراکم و فوقمتراکم پرورش آبزیان، سرمایهگذاری و انتقال دانش فنی، حفاظت از ذخایر ژنتیکی، بازسازی و احیای زیستگاهها، استفاده از ظرفیت مخازن و استخرها و توسعه کشاورزی هوشمند است. هرچند در برخی بخشها نیاز به فعالیت بیشتری داریم، اما برنامهریزی لازم برای پیشبرد مأموریتها در حال انجام است.
حاضران بر این باورند که با تکیه بر نوآوری، تجاریسازی دستاوردها، ارتقای بهرهوری و توسعه همکاریهای بینمؤسسهای، میتوان ضمن پاسخگویی به نیازهای ملی، جایگاه علمی و عملی کشور را در حوزه تحقیقات شیلات ارتقا داد. مسیر پیشرو، مسیری است که از پژوهش هدفمند به فناوری کاربردی و از ایده به اجرا میرسد؛ مسیری که میتواند آیندهای پایدار و پرثمر را برای صنعت تحقیقات شیلات ایران رقم بزند.
محمود حافظیه، معاون پژوهش و فناوری مؤسسه، بر ضرورت ترسیم افق برنامههای سازمانی با رویکرد اسناد بالادستی تأکید کرد و گفت: باید مشخص کنیم که چگونه با رویکرد برنامههای کلان، مسیر منطقی و هدفمندی را دنبال کنیم تا نتایج پروژههای تحقیقاتی به عرصه عمل وارد شده و آثار آن در صنعت شیلات کشور مشهود باشد که هدف نهایی، ارتقای نقش تحقیقات در توسعه پایدار شیلات است.
توجه به اعضای جدید الورود اعم از هیات علمی و محقق و لزوم آموزش های لازم به اعضا ، حفظ فوکال پوینت هر مرکز یا پژوهشکده و رسالتی که برعهده دارد، مهارت کافی در پیامد سازی که تعریف هر پروژه یا طرح فقط منجر به یک نتیجه نشود و برونداد طرح و پروژه و دستاوردها در استان و کشور دیده شود.
همچنین، تقویت ارتباط با اتحادیهها و بخشهای اجرایی در استانها، پیگیری جدی وضعیت زیرساختهای موجود، توجه به روند تجاریسازی دستاوردها، لحاظ موضوع حقالتحقیق در ردیف بودجه سالانه، توجه جدی به بروندادهای ترویجی، بازنگری در اولویتبندی پروژههای تعریفشده در شورای راهبردی، انتخاب موضوعات تحقیقاتی متناسب با نیاز بهرهبرداران و بخش اجرا، ایجاد انگیزه برای همکاران از طریق ارائه یافتههای علمی و بهرهگیری از نتایج گزارشها در تصمیمات بخش اجرا بهویژه در سازمان شیلات ایران، ضرورت ورود مؤسسه آموزش و ترویج در حوزههای ترویجی، حضور پررنگتر بخشهای ستادی مؤسسه در مراکز و پژوهشکدههای تابعه و نظارت دقیق بر روند انجام و اجرای پروژهها، توجه به موضوع «نفوذ دانش» بهعنوان عاملی که باید بیش از پیش مورد توجه بخشهای اجرایی قرار گیرد، و همچنین بهرهگیری از گزارشهای تحلیلی موجود و ارزیابی میزان تأثیرگذاری خروجی آنها در رفع چالشهای مؤسسه، از جمله محورهایی بود که حاضران در جلسه بر آنها تأکید کردند. استفاده از زیرساختهای مشترک بین مراکز و پژوهشکدههای تابعه بهمنظور صرفهجویی در اعتبارات نیز از دیگر موارد مورد بحث در این نشست بود.
در پایان جلسه و در جمعبندی، بر استفاده از تجربهها و دانشهای موجود، نگاه برنامهمحور به اکوسیستمها برای رفع چالشهای جاری، اولویتبندی موضوعات و عناوین پژوهشی در چهارچوب علمی، اتصال مؤثر به بخش اجرا و ارائه راهکارهای عملی برای اجراییسازی یافتهها و انتقال آنها به عرصه، تهیه گزارش جامع از اینگونه نشستها در مؤسسه، پیگیری پیشنهادات همکاران و رسیدگی به آنها، و استمرار برگزاری جلسات هماندیشی مشابه، بهعنوان اولویتهای مهم تأکید شد.