به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، یادداشت علمی با موضوع "کاربرد بسته‌بندی های هوشمند دارای نشانگر تازگی در محصولات شیلاتی" توسط فاطمه نوغانی، محقق مرکز ملی فرآوری آبزیان_یونیدو منتشر شد.
پیام این یادداشت، به شرح زیر است:
بسته‌بندی هوشمند نوعی بسته‌بندی است که تغییرات محیطی داخل فضای بسته را حس کرده و اطلاعات دیداری بیشتری در اختیار مصرف کننده قرار می‌دهد.
روش‌های متعددی برای شناسایی میزان تازگی محصول داخل بسته‌بندی وجود دارد که بدلیل هزینه بالا و پیچیدگی در تولید آنها، امروزه استفاده از روش‌های ساده و ارزان قیمت با استفاده از رنگ‌های شیمیایی و طبیعی تثبیت شده در پلیمرهای مصنوعی و طبیعی مورد توجه قرار گرفته است.
بسته‌بندی هوشمند بر اساس ابزار بکار گرفته شده شامل انواع مختلفی است که در اینجا شناساگرها معرفی خواهند شد.
شناساگرها شامل رنگ‌های حساسی هستند که حضور ترکیبات حاصل از فساد را در فضای فوقانی بسته‌بندی حس کرده و بواسطه تغییر رنگ ویژگی‌های ظاهری شناساگر بصورت مستقیم به راحتی قادر به نشان دادن کیفیت محصول موجود در بسته‌بندی هستند و مصرف کنندگان به سرعت از طریق تغییر رنگ نشانگر موجود در بسته‌بندی قادر به تشخیص تازگی محصول با چشم غیرمسلح است. بنابراین، این روش چشم‌انداز و آینده وسیعی در بازار دارد.
نکته قابل توجه شناساگرها این است که باید به راحتی فعال شوند و تغییرات برگشت ناپذیری را نشان دهند. شناساگرهای کیفیت غذا کاربرد گسترده‌ای در تشخیص فساد ماهی دارند که بر اساس شناسایی ترکیبات تولیدی خارج شده از محصول و در نهایت تغییر رنگ شناساگر عمل می‌کنند. برخی نشانگرهایی که در بسته‌بندی غذاهای دریایی قرار داده شده‌اند، برای هشدار مصرفکنندگان به تغییرات شیمیایی اتفاق افتاده داخل محصول طراحی شده‌اند. قرار دادن این نشانگرها درون بسته بندی غذاهای دریایی به بازرسان جهت تصمیم‌گیری در رابطه با تازگی ماهی کمک نموده، موجب می‌گردد تا بازرسی به صورت موثرتری انجام شود. بسته‌بندی هوشمند فراهم کننده تجربهای سالم‌تر، راحت‌تر و دلپذیرتر برای مصرفکنندگان است. این شیوه بسته‌بندی، قادر به کاهش هزینه، بهبود ارزش محصول و افزایش سود تامینکنندگان و فروشندهها می‌باشد. استفاده از رنگ‌های شیمیایی سنتزی موضوع اصلی پژوهشهای نشانگرهای اولیه بسته‌بندی هوشمند است. این نشانگرها برای نشان دادن تازگی ماهی مزایای بسیاری، نظیر حساسیت به تغییرات محیطی محصول، قیمت پایین، سمیت کم و تولید صنعتی داشتند. اما امروزه به دلیل سمیت و خطرآفرینی احتمالی آنها برای مصرف کننده‌ها ، تمایل به جایگزینی آنها با موارد طبیعی توجه بسیاری از محققین و بخش صنعت را به خود جلب کرده است. امروزه پژوهش‌ها بر روی رنگ‌های استخراج شده از برگ‌ها، گل‌ها، میوه‌ها و سبزیجات طبیعی به عنوان منبع رنگدانه‌های طبیعی محلول در آب به دلیل مزایای بالقوه نظیر غیرسمی بودن، زیست تخریب‌پذیری، سلامتی و رنگ مطلوب به طور گسترده متمرکز شده است. آنها طیف وسیعی از رنگ‌ها (مانند آبی، قرمز و بنفش) را به دلیل تغییر ساختار ناشی از تغییرات محیطی محصول نشان می‌دهند. بنابراین استفاده از رنگ‌های طبیعی می‌تواند جایگزین مناسبی برای رنگ‌های مصنوعی باشد.
اثر رنگ‌های طبیعی بسیاری از منابع گیاهی نظیر کلم قرمز، شلغم و انواع توت‌ها تاکنون مورد ارزیابی قرار گرفته است. در تحقیقی که توسط نگارنده و همکاران در مرکز ملی تحقیقات فرآوری آبزیان انجام شد با استفاده از ماده رنگی استخراج شده از گیاه پنیرک در ترکیب با نشاسته و صمغ کتیرا، شناساگری جهت تعیین تازگی و میزان فساد فیله ماهی تیلاپیا تهیه و مورد ارزیابی قرار گرفت. نشانگر ساخته شده درون فضای بسته‌بندی در پاسخ به تغییرات محیطی ناشی از فساد محصول، تغییر رنگ داد. بنابراین قابلیت استفاده از این نشانگر جهت تشخیص تازگی یا فساد سایر محصولات غذایی نظیر محصولات گوشتی و سایر محصولات دریایی پیشنهاد می‌گردد. با ین اوصاف برای توسعه و تجاریسازی این نوع بسته‌بندی مشکلات و نگرانی‌هایی از جمله، نگرش مصرفکنندگان، عدم استفاده درست یا سوء استفاده و تردید در عملکرد اجزا وجود دارد که نیازمند افزایش آگاهی مصرفکنندگان، آموزش، اطلاع‌رسانی و انجام آزمون‌های کنترلی پیش از ارائه محصولات به مصرفکنندگان می‌باشد. امیدست با رعایت موارد فوق، به زودی شاهد تولید صنعتی و تجاری این محصول باشیم.