به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان – بندرعباس، به مناسبت دهم اردیبشت ماه روز ملی خلیج فارس، نشست علمی تخصصی با حضور دکتر بهمنی رئیس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، دکتر بازماندگان عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور هرمزگان، دکتر آئین جمشید عضو هیات علمی پژوهشکده میگوی کشور و دکتر مرتضوی رئیس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان، روسا و کارشناسان مراکز تحقیقاتی وابسته به موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، کارشناسان و مدیران ادارات شیلات و محیط زیست و سایر ارگانهای استان های ساحلی خلیج فارس و جمع کثیری از دانشگاهیان و دانشجویان به صورت مجازی برگزار شد. دکتر محبی معاون پژوهشی پژوهشکده ضمن تبریک روز ملی خلیج فارس و اشاره به اهمیت و ضرورت برگزاری نشست های تخصصی به معرفی سخنرانان و برنامه نشست پرداخت.
در ابتدا دکتر بهمنی،به ایراد سخنرانی پرداخت که مشروح آن را می توانید از
اینجا بخوانید.
در ادامه، دکتر بازماندگان عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور، ضمن سپاس از مسئولین پژوهشکده به خاطر دعوت به نشست زوایای دیگری در بحث خلیج فارس از جمله از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی مورد بحث قرار داد و پیشیه تاریخی خلیج فارس را شامل سه دوره پیش از اسلام (آثار مکتوب چندانی وجود ندارد)، دوران اسلامی تا صفویه و دوران پس از صفویه تا کنون ذکر نمود. ایشان به فقر کاوشها به خصوص در استان هرمزگان اشاره و گفت: بیشتر منابع در دوران اسلامی به نام دریای پارس که از رود سند تا سواحل یمن و از غرب تا خوزستان را شامل می شده دلالت نموده اند. ایشان استقرار عرب ها در جزایر ایرانی خلیج فارس را در دوره صفویه و بعد از آن بیان و برخورد و تبادلات فرهنگی را به دوره پرتغالی ها و بعد از آنها و ورود پرتغالیها به این منطقه را آغاز عصر استعمار و ایجاد رقابت های سیاسی، تجاری و اجتماعی در خلیج فارس دانست. وی ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی مردم بومی، پوشش، مراسمات، خوراک و تجارت آنها با سایر اقوام را برشمرد.
سخنران بعدی دکتر مرتضوی رئیس پژوهشکده، در خصوص طرح ارزیابی ریسک اکولوژیکی فلزات سنگین در رسوبات خلیج فارس گفت: خلیج فارس، اکوسیستمی نیمه بسته است که یکی از مهمترین منابع سوخت های فسیلی را دارد که بهره برداری از این منابع عامل توسعه شهرسازی و صنعتی شدن منطقه است. ایشان آلودگی های خلیج فارس در بخش شمالی را ناشی از ورود روان آبهای سطحی و پساب های صنعتی از طریق اروند رود و سایر رودخانه های محلی و ورود پسابها به طور مستقیم در سواحل جنوبی به خلیج فارس را منشا آلودگی های این پهنه آبی بیان کرد. ایشان ورود پساب های صنعتی، فاضلاب های شهری، پساب آب شیرین کن ها، نقل و انتقالات نفتی (50 درصد نفت جهان از این منطقه انتقال می یابد) فعالیت های کشاورزی، آبزی پروری، تخلیه آب توازن کشتی ها و لایروبی اسکله ها را از عمده عوامل ایجاد آلودگی اعلام نمود.
ایشان فلزات سنگین را از مهمترین آلوده کننده های اکوسیستم های آبی با تاثیرات منفی بر روی موجودات دریایی و سلامت انسانی از طریق ورود به زنجیره غذایی انسان ذکر کرد. از نگاه ایشان عمده فلزات سنگین آلوده کننده محیط دریا و آبزیان شامل کادمیوم، کروم، سرب، نیکل، روی و مس بوده که در اندام های داخلی آبزیان تجمع یافته و باعث بروز اختلالات در متابولیسم، عدم جذب ویتامین ها و کلسیم، تغییرات بیوشیمیایی، اثر برDNA ، سیستم تولید مثلی، سیستم عصبی و سایر بافت های آبزیان می گردد.
ایشان هدف از اجرای طرح مذکور را ارزیابی جامع توزیع مکانی و زمانی غلظت فلزات سنگین، ارزیابی ریسک های اکولوژیکی فلزات سنگین در رسوبات نواحی ساحلی و دور از ساحل استان های ساحلی جنوب کشور و ترسیم نقشه الگوی پراکنش فلزات سنگین و درجه بندی مناطق از نظر آلودگی با استفاده از شاخص های اکولوژیکی بیان کرده و در ادامه در خصوص ایستگاه های نمونه برداری، چگونگی نمونه برداری، انتقال نمونه ها، خشک کردن و عملیات آماده سازی نمونه ها و بررسی و آنالیز نمونه ها با استفاده از دستگاه ها و تجهیزات موجود به طور مفصل توضیحاتی را ارائه و سپس در باره شاخص های مورد بررسی و همبستگی و نوسانات مکانی فلزات سنگین در خلیج فارس و دریای عمان توضیحاتی را بر روی گراف های منتج از طرح بیان نمود. ایشان آلاینده های اصلی تهدید کننده در خلیج فارس را نیکل، کادمیوم و روی معرفی و حداکثر غلظت نیکل را در ایستگاه های اطراف چابهار اعلام کرد.
دکتر مرتضوی پیشنهاداتی مبنی بر منشاء یابی آلودگی کادمیوم، تشخیص منابع انسانی احتمالی فلزات سنگین پر خطر، بکارگیری استراتژی های مدیریتی کارآمد و پایش مستمر اکوسیستم خلیج فارس و دریای عمان و اعمال مدیریت بهینه برای این مناطق و بررسی ارتباط تجمع پذیری فلزات سنگین در رسوبات و آبزیان تجاری پرمصرف بخصوص در نواحی پرخطر از نظر آلودگی را ارائه نمود.
آخرین سخنران این نشست دکتر آئین جمشید عضو هیات علمی پژوهشکده میگوی کشور بود که در خصوص توزیع زمانی و مکانی عوامل محیطی در آبهای ایرانی خلیج فارس و دریای عمان مطالب مفیدی را ارائه نمود.
ایشان با عرض تبریک روز خلیج فارس توسعه دریا محور را بسیار مهم دانسته و در این راه یکی از مولفه هارا بحث توسعه شیلاتی بیان کرد. ایشان اظهار داشت که فعالیت ها و تولیدات شیلاتی به عنوان یک رکن در امنیت غذای دریایی، به امنیت دریا وابسته می باشد. چنانچه بخواهیم غذاهای سالم دریای داشته باشیم باید محیط دریا را هم بشناسیم و هم وظایف خود را به منظور صیانت از آن به کار ببندیم.
دکتر آئین جمشید بر اساس داده های جهانی صید آبزیان از سال 1950 تا اوایل دهه 90 میلادی را صعودی بیان کرد و گفت: دنیا به این نتیجه رسید که باتوجه به روند افزایش جمعیت و محدود بودن منابع دریایی چاره ای بجز کاهش و یا ثابت نگه داشتن صید آبزیان نیست.
ایشان روند تغییرات صید آبزیان در آبهای استان بوشهر طی سالهای 1388 تا 1399 را بررسی و اعلام نمود که بسیاری از گونه های تجاری مهم یا در معرض خطر قرار گرفته و یا صید بیش از حد داشته اند. ایشان چالش های حفاظت از ذخایر آبزیان دریایی را عوامل انسانی و عوامل طبیعی بیان کرده در بحث عوامل انسانی از مازاد تلاش صیادی و صید غیر مجاز، آلاینده ها و چالش های اجتماعی اقتصادی و مخاطرات محیط زیست دریایی را آلاینده ها، بارش های اسیدی و شکوفایی جلبک های مضر نام برد.
ایشان در بحث تغییرات اقلیم به پدیده های ال نینو و لانینا اشاره و تاثیر آنها بر صید و ذخایر آبزیان بیان کرد: به طوری که پدیده ال نینو در سال 1998 باعث کاهش حدودا 8 میلیون تنی در صید آبزیان دریایی شد. دکتر آئین جمشید علل بررسی عوامل محیطی در اکوسیستم های آبی را شناخت دلایل تغییرات و انجام اقدامات لازم در زمان بحران و از طرفی شناخت مناطق مستعد تجمع آبزیان بیان کرد. ایشان اثرات تغییر اقلیم بر اکوسیستم آبی را تغییر در تولیدات اولیه و ثانویه، تغییر در ساختار فیزیولوژیک –رشد- توان باروری و مهاجرت آبزیان، تغییر در ساختار و ترکیب چرخه غذایی اکوسیستم و مرگ و میر آبزیان برشمرد.
در ادامه ایشان به اجرای طرح ارزیابی اکولوژیک ذخایر کفزیان خلیج فارس و دریای عمان طی سال های 96 تا 99 اشاره کرد که از خلیج گواتر در استان سیستان و بلوچستان تا هندیجان در آبهای استان خوزستان را شامل می شد. ایشان روند تغییرات دمایی، شوری و کلروفیل آ و ارتباط آن با ذخایر و صید آبزیان بخصوص میگو پرداخت.
در پایان دکتر مرتضوی ضمن تشکر از دکتر بهمنی، دکتر ماندگاری و دکتر آئین جمشید و کلیه شرکت کنندگان در این نشست علمی تخصصی به جمع بندی نکات اشاره شده در مطالب سخنرانی های ارائه شده پرداخت.