به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان، وبینار تخصصی ماهیان سطح زی ریز با حضور محققین و کارشناسانی از پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی تابعه موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان جهاد کشاورزی، سازمان دامپزشکی هرمزگان و مراکز تابعه، دانشگاه هرمزگان، سازمان محیط زیست، اداره کل شیلات هرمزگان و مراکز تابعه و صیادان و دست اندرکاران بخش خصوصی توسط دکتر علی سالارپوری (ارزيابی اقتصادي- اجتماعی صيد ماهيان سطح زي ريز ساردين و موتوماهيان)، دکتر مسلم دلیری عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان(دانش بومی یکی از اصول مدیریت تطبیقی صید ماهیان سطح زی ریز در استان هرمزگان) و دکتر کیوان اجلالی خانقاه (نقش اکولوژیک ماهیان سطح زی ریز در اکوسیستم دریایی هرمزگان) برگزار شد.
ابتدا دکتر سالارپوری در خصوص اهمیت اکولوژیک ماهیان سطح زی ریز، صید ماهیان سطح زی ریز در جنوب، اهمیت مطالعه اقتصادی- اجتماعی ماهیان سطح زی ریز به لحاظ ترکیب 30 درصدی از کل صید استان و همچنین در چرخه تأمین غذا و درآمد و اشتغال و تولید پایدار سخنانی را بیان نمود. در ادامه ایشان ضمن اشاره به اجرای پروژه ای در همین راستا اهداف آن را تعیین وضعیت جامعه صیادی درگیر در این فعالیت، تعیین نقش صید شناورهای پرساین دوقایقی در امرار معاش جامعه صیادی مرتبط، تعیین میزان دستمزد و الگوی پرداخت دستمزد به ملوانان در شناورهای پرساین دوقایقی، تعیین ساختار هزینه صیادی شناورهای پرساین دوقایقی در صید ماهیان سطح زی ریز و تعیین بهره وری اقتصادی صید شناورهای پرساین دوقایقی در صید ماهیان سطح زی ریز عنوان نمود.
ایشان در ادامه نتایج حاصل از اجرای این پروژه را با توجه به سطح تحصیلات و موقعیت شغلی صیادان و ملوانان، سن و سطح سواد افراد شاغل در شناور، تعداد افراد خانواده پرسنل شاغل در شناور و سهم درآمد خانواده از طریق فعالیت های صیادی، اثر حضور یا عدم حضور مالک شناور بر میانگین درآمد و هزینه های متغیر، روزهای دریاروی در شناورهای پرساین دو قایقی، برآورد میزان و سرانه صید، هزینه های فعالیت های صیادی، هزینه های متغیر، شاخص های اقتصادی (درآمد و سرمایه گذاری)، شاخص های اقتصادی ـ اجتماعی صیادی، شاخص های فنی و زیست محیطی، بهره برداری از ذخایر ماهیان سطح زی ریز را تامین کننده بیش از 95 درصد هزینه های معیشت جامعه صیادی بهره بردار بیان کرد.
در ادامه دکتر دلیری، ریسک بالای صید بی رویه و کاهش مستمر سود اقتصادی و اجتماعی صید را ناشی از ضعف در منابع و زیرساخت ها و عدم تخصص کافی در استفاده از مدل های ارزیابی ذخایر دانسته و رویکرد مدیریت تطبیقی صید را راهی برای اتخاذ تصمیمات مدیریتی عنوان نمود که در این نوع مدیریت تغییرات در اکوسیستم به طور مستمر پایش و پیش بینی و متعاقب آن اقدامات مدیریتی بازبینی و تنظیم و در سیستم دینامیک صید عوامل اقلیمی، پویایی رفتار صیادان، وضعیت متغیرهای تولید و تغییر شرایط اقتصادی و بازار بررسی می شوند.
ایشان سپس چهارچوب رویکرد مدیریت تطبیقی صید و نحوه استفاده از آن را توضیح داده و دانش سنتی صیادان در هم افزایی با دانش علمی را راه چاره ای دانست که با استفاده از آن اطلاعات جدیدی درباره وضعیت اکوسیستم و رفتار بهره برداران به مدیران اجرایی منتقل و حکمرانی شیلاتی را به واسطه تقویت مدیریت مشارکتی بهبود بخشیده و احتمال موفقیت در فرایند تصمیم سازی را افزایش می دهد. ایشان گفت: بیشتر تلاش صیادی در آبهای دریایی ایران به صورت صید سنتی است و در بیشتر مناطق دنیا چالش اصلی مدیریت صید سنتی ضعف در حکمرانی شیلاتی و کمبود داده های باکیفیت است، در حالی که به صراحت در دستورالعمل داوطلبانه تامین امنیت صید سنتی پایدار به اهمیت دانش سنتی صیادان و ارتباط آن با مدیریت صید پایدار اشاره شده است.
ایشان در ادامه گفت که تحقیقی با هدف جمع آوری و مستند سازی دانش صیادان به منظور ارتقای مدیریت صید ماهیان سطحزی ریز طی شهریور 1399 تا خرداد 1400 انجام شد، تعداد 104 صیاد (30درصد جامعه صیادی شاغل در این نوع صید) در این تحقیق به طور داوطلبانه شرکت نمودند که به چهار گروه کم تجربه (کمتر و یا مساوی 25 سال سن) تجربه متوسط (بین 26 تا 40 سال) باتجربه (41 تا 55 سال) و پیشکسوت (بیش از 55 سال) تقسیم شدند که حدود 94 درصد دارای تجربه متوسط تا خیلی زیاد بودند. وی گفت: بر اساس گفته صیادان گله یابی ماهیان مهمترین عامل برای کارایی صید می باشد و استفاده از فناوری های ماهیگیری مانند ماهی یاب پرتابل کارایی عملیات صید را افزایش می دهد. هرچند هزینه بالای این فناوری ممکن است مانعی بر استفاده ماهیگیران از آن باشد اما مزایایی مانند کاهش مدت زمان ماهیگیری و صرفه جویی در مصرف سوخت داشته باشد.
ایشان برگزاری دوره های انتقال تجارب صیادان خبره توسط سازمان شیلات را راهکاری برای بهبود عملیات صید بیان نمود. دکتر دلیری گفت: بیشتر صیادان معتقدند که در مقایسه با زمانهای گذشته فراوانی ماهی در اعماق کمتر از 20 متر کاهش یافته و آنها جهت صید مجبورند به مناطق دورتر از ساحل(30 تا 40 متر) بروند. برای اینکار آنها تغییراتی(بدون مجوز) از جمله: افزایش قدرت موتور قایق و طول و ارتفاع تورهای صید داشته اند که اینکار نشانه خارج از تعادل بودن سیستم مدیریت و اکوسیستم است و بایستی در قالب رویکرد مدیریت تطبیقی مورد بررسی قرار گیرد. وی در ادامه در خصوص ارزیابی مشروعیت سیستم مدیریت شیلاتی گفت: صیادان معتقدند که مدیریت مشارکتی در صید ماهیان سطحزی ضعیف بوده و آنها جایگاه خاصی در فرایند تصمیم گیری ندارند و به همان اندازه که تمایل صیادان برای مدیریت مشارکتی برای دولت فرصت مناسبی می باشد کاهش امید به آینده شغلی نیز عامل جدی نگرانی است. بنابراین برای توسعه مدیریت مشارکتی فرصت محدودی وجود داشته که گذشت زمان آن باعث تضعیف توسعه مدیریت صید پایدار می گردد.
سومین و آخرین سخنران دکتر اجلالی، در خصوص نقش اکولوژیک ماهیان سطح زی ریز در اکوسیستم دریایی هرمزگان گفت: اهمیت اکولوژیک ساردین ماهیان در انتقال انرژی از پلانکتونها به سطوح غذایی بالاتر بوده و زندگی به صورت گله ای، رفتاری است که آنها را در مقابل شکار شدن محافظت می نماید. ساردین ها اساسا در آب شور زندگی می کنند. برای تغذیه از پلانکتون ها در اقیانوس ها و سواحل سفر می کنند، به عنوان یک منبع غذایی غنی از مواد مغذی برای بسیاری از حیوانات بزرگتر مانند پرندگان دریایی، شیرهای دریایی، نهنگ ها و سایر گونه ها عمل می کنند. ساردین ماهیان در اقیانوس های معتدل و نیمه گرمسیری ساحلی کم عمق در سراسر جهان یافت می شوند. به طور کلی ساردین ماهیان به روش پرساینر صید می شوند که کمترین آثار مخرب بر محیط زیست را دارد و دارای کمترین صید ضمنی هم هستند. ایشان سازش های مورفولوژیک این ماهیان را فلس های شفاف نقره ای برای جلوگیری از شکار شدن و بدن دوکی شکل یا گرد جهت از بین بردن اصطکاک بیان کرد.
وی گفت: چرخه انتقال ماده و انرژی در زنجیره غذایی که ماهیان پلاژیک سطح زی بخشی از آن را تشکیل می دهند، در دریاهای باز و اقیانوس ها شامل فیتوپلانکتون ها است که با استفاده از نور خورشید و مواد معدنی تولیدات اولیه را شکل داده و بعد از آن سخت پوستان که عمدتا شامل پاروپایان می باشند بعد از پاروپایان یا کوپه پودا زئوپلانکتون های بزرگتر، ماهیان کوچک و ماهیان بزرگ شامل پنج حلقه از زنجیره غذایی هستند که ماهیان پلاژیک سطح زی در زمره ماهیان کوچک قرار دارند.
در مناطق حاصلخیز این زنجیره غذایی کوتاه شده و به فیتوپلانکتون ها، زئوپلانکتون ها، ماهیان سطح زی و نهایتا ماهیان بزرگ و انسان ختم می شود. بیلان انتقال انرژی در مناطق معمولی 10 درصد ولی در مناطق حاصلخیز یا آپ ولینگ 20 درصد می باشد.
دکتر اجلالی در خاتمه پیشنهاداتی از جمله تهیه آمار صید به وسیله صیادان، تنظیم پروپوزال های دانشجویی در زمینه توان اکولوژیک و میزان انتقال انرژی و تبدیل انرژی در سطوح مختلف غذایی و مطالعات اقتصادی و اجتماعی ساردین ماهیان و نقش آنها در اقتصاد کشور را ارائه نمود.