به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، دکتر اسکندر زند عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، در ارتباط با مفاهیم و چالش های کلان امنیت غذایی سخنرانی کرد. وی، ضمن تعریف امنیت غذایی بر اساس استانداردهای فائو، افزود: در این تعریف به اقتصاد سیاسی غذا توجهی نمی شود و چیزی در مورد اینکه غذا در کجا تولید می شود و یا چگونه تولید می گردد، بیان نمی شود. این در حالی است که در مقابل امنیت غذایی، حاکمیت غذایی به وجود آمده و در آن به محل و چگونگی تولید نیز توجه می شود.
وی از فراهمی (بعد کشاورزی یا ملی)، دسترسی (بعد اقتصادی یا خانوار)، مصرف و سلامت (بعد فردی) و ثبات و پایداری (تاب آوری) به عنوان ارکان امنیت غذایی نام برد و ادامه داد: در امنیت غذایی، دسترسی کافی به مواد غذایی از نظر کمیت مورد توجه است.
دکتر زند، با توضیحی درباره توازن عرضه و تقاضای مواد غذایی، از کم توجهی به پیچیدگی و چند بعدی بودن، مشخص نبودن جایگاه در امنیت ملی، تناقض در آمار و اطلاعات، نارسایی زنجیره ارزش، نداشتن راهبرد و برنامه بلند مدت، اختلاف نظر در میزان تامین حاکمیت غذایی و نداشتن فرماندهی و مرکز ملی مطالعات و پایش به عنوان چالش های کلان در امنیت غذایی کشور نام برد.
عوامل موثر بر امنیت غذایی، دستگاه های دخیل در امنیت غذایی، نظرات در خصوص حاکمیت غذایی، نقش فناوری در افزایش تولیدات کشاورزی، راهبرد و برنامه بلندمدت امنیت غذایی و زنجیره غذا و زنجیره ارزش، از دیگر مواردی بود که دکتر زند به تشریح آنها پرداخت.
در ادامه، دکتر محمد امینی چرمهینی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی خاتم الانبیا بهبهان، در ارتباط با «ارزش غذایی جلبک سبزآبی اسپیرولینا به عنوان مکمل غذایی در کشورهای در حال توسعه» سخنرانی کرد. وی پس از معرفی مشخصات اسپیرولینا و ترکیبات بیوشیمیایی آن، به تعریف خواص این جلبک پرداخت.
تقویت سیستم ایمنی بدن، افزایش توانایی بدن در برابر امواج و تشعشعات مضر، کاهش سطح کلسترول خون و کاهش وزن، درمان دیابت، کاهش عوارض شیمی درمانی، افزایش عملکرد های مغزی، ضد افسردگی و درمان برخی از بیماری های چشمی و اپتیک از مهمترین خواصی بود که دکتر امینی به آنها اشاره کرد.
وی در ادامه، در ارتباط با روش های پرورش اسپیرولینا اعم از پرورش در استخر، گلخانه، بیورآکتورها و غیره توضیحاتی را ارائه داد.
سپس دکتر ضرغام عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، به ایراد سخنرانی در ارتباط با «تاثیر کووید 19 بر محصولات شیلاتی و امنیت غذایی پرداخت. وی با اشاره به تاثیرات منفی شدید کووید 19 بر تولید ناخالص داخلی جهانی، گفت: محصولات شیلاتی جزو نخستین بخش های غذایی بودند که تحت تاثیر این پاندمی قرار گرفتند. زیرا اکثر کشورها با بستن بنادر، تهیه ماسک برای کارگران و افزایش آگاهی در مورد اقدامات بهداشتی سعی در تضمین سلامت و ایمنی داشتند و این محدودیت ها شوک بزرگی به فعالیت های شیلاتی وارد نمود که به طور عمده متکی به فروش تازه محصول هستند.
دکتر ضرغام، ارزش تجارت محصولات شیلاتی در جهان را در سال 2020 برابر با 151 میلیارد دلار آمریکا برآورد کرد و اذعان داشت که این مقدار نسبت به سال 2018 حدود 14 میلیارد دلار، کاهش داشته است. این در حالی است که از سال 1976 به بعد به طور متوسط ارزش تجارت محصولاتی آبزیان در جهان، سالانه 3.9 درصد افزایش را نشان می دهد.
کاهش تولید آبزی پروری، محدودیت های صید و صیادی، عرضه و فروش در کشورهای مختلف، تاثیر کووید بر تولید و تجارت گروه های آبزیان و بازیابی توان تولید، از موارد مهم دیگری بود که وی به آنها اشاره کرد.
دکتر ضرغام، با بیان اینکه از نیمه دوم سال 1399 و در سال 1400 کلیه فعالیت های صیادی تقریبا به حالت عادی برگشته و اثرات نامطلوب شیوع کرونا به مراتب کمتر شده است، گفت: نتایج نشان می دهد شیوع کرونا به طور موثری بر سطح اشتغال، میزان درآمد، سطح تغذیه جامعه و ارتباطات موثر با سازمان های ذیربط تاثیرگذار بوده و چالش های جدی را برای جامعه صیادی ایجاد کرده است.
این عضو هیات علمی، شدت محدودیت های اعمال شده و همزمانی کرونا با مشکلات اقتصادی، از جمله دلایل تاثیرگذاری کووید بر صنعت شیلات دانست و در پایان پیشنهادات اجرایی خود را عنوان کرد.
سپس دکتر حسینعلی عبدالحی، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، در ارتباط با نقش آبزی پروری خرد در امنیت غذایی، سخنرانی کرد. وی با اشاره به اینکه حدود 70 تا 80 درصد از تمام فعالان درگیر پرورش ماهی در سراسر جهان، در مقیاس کوچک هستند، گفت: فعالیت پرورش آبزیان در بیش از 11 هزار و 100 مزرعه و با اشتغال بالای 13 هزار نفر با تولید حدود 75 هزار تن صورت می گیرد.
وی، در خصوص وضعیت آبزی پروری جهان، توضیحاتی را ارائه داد و افزود: سهم آبزیان پرورشی از مجموع کل تولید از 30 درصد در سال 2003 به بیش از 57 درصد در سال 2020 افزایش یافته و میزان آبزیان خوراکی که از طریق آبزی پروری به طور مستقیم وارد سفره مردم شده است، بیش از 50 درصد تخمین زده می شود.
دکتر عبدالحی، ادامه داد: از جمله ویژگی های آبزیان تنوع بسیار زیاد آن است به طوری که هم اکنون بیش از 500 گونه در جهان پرورش داده می شود. این تنوع نه تنها از لحاظ ظاهر و جثه آبزی، بلکه از نظر طعم و ذائقه مصرف کننده، ارزش اقتصادی و قیمت نیز به چشم می خورد که به مصرف کننده این امکان را می دهد که براساس شرایط خود انتخاب کند که این میزان از تنوع، در میان گوشت دام و طیور وجود ندارد. همچنین ماهی و سایر آبزیان جزو حیوانات خونسرد هستند و برای تنظیم و ثابت نگه داشتن حرارت بدن خود هیچ گونه انرژی مصرف نمی کنند و در مقایسه با حیوانات دیگر استعداد رشد بیشتری دارند.
دلایل و توجیهات توسعه آبزی پروری در منابع آب کشاورزی، اهداف توسعه آبزی پروری در منابع آب کشاورزی، توسعه آبزی پروری خرد گامی در تحقق سیاست ها، اسناد و قوانین بالادستی، بررسی اجمالی عملکرد پنج ساله اخیر آبزی پروری در استخرهای دومنظوره و گونه های پرورشی، از دیگر مواردی بود که وی در مورد آنها به طور مشروح توضیح داد.
دکتر عبدالحی، پس از معرفی گونه های مهم آبزی برای پرورش و بررسی وضعیت آبزی پروری خرد به تفکیک استانی، در ارتباط با محدودیت ها و چالش ها و راهکارها و پیشنهادات، مواردی را عنوان کرد.
سپس دکتر رقیه محمودی عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشوردر مرکز تحقیقات ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان سردآبی یاسوج، سخنرانی خود را با عنوان نقش و اهمیت شیلات و آبزی پروری در امنیت غذایی و تغذیه، ارائه داد.
دکتر محمودی، پس از تشریح چالش های غذایی عمده در جهان، افزود: رشد عرضه جهانی ماهی برای مصرف انسان در پنج دهه گذشته از رشد جمعیت پیشی گرفته است و با نرخ متوسط سالانه 3.2 درصد افزایش یافته است که دو برابر رشد جمعیت بوده و در نتیجه افزایش میانگین سرانه در دسترس را به همراه دارد.
به گفته وی، بزرگترین بازار رو به رشد حداقل در دهه گذشته و آینده در اقتصادهای نوظهور با ثروت رو به رشد و شهرنشینی یافت می شود. برای مثال، پیش بینی می شود در چین، تقاضا برای ماهی از 24.4 کیلوگرم به ازای هر نفر در سال 2000 به 41 کیلوگرم به ازای هر نفر تا سال 2030 افزایش یابد. البته میزان جهانی مصرف ماهی به ازای هر نفر در سال، در مناطق جغرافیایی مختلف بسیار متفاوت است که ناشی از بازار محلی کمتر کارآمد و همچنین تفاوت در فرهنگ‌ها، باورها، عادات غذایی و قدرت خرید جمعیت است. همه این عوامل به شدت بر میزان مصرف تأثیر می گذارد.
روند قیمت ماهی در جهان، چشم انداز عرضه و تقاضای ماهی، نقش خود مصرفی ماهی صید شده در امنیت غذایی خانوار، نقش پرورش ماهی در امنیت غذایی، شناخت ویژگی های مهم بخش صید و آبزی پروری به منظور کمک به امنیت غذایی و تغییر اقلیم از موارد دیگری بود که دکتر محمودی از آنها نام برد.
در ادامه، دکتر الهام جرفی عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، در ارتباط با بیوتکنولوژی آبزیان و نقش آن در امنیت غذایی، به سخنرانی پرداخت. وی پس از تعریف امنیت غذایی، گفت: آبزیان متنوع ترین مهره داران هستند و بیش از 32 هزار گونه را شامل می شوند که خود حدودا نیمی از 60 هزار گونه مهره داران را تشکیل می دهند. مسایلی همچون تقاضا برای غذا و هزینه های بالای آن از مهمترین مشکلات پیش روی ما خواهند بود و در مقابل آبزی پروری پتانسیل بالایی برای جبران نیاز غذایی جهان و سوءتغذیه دارد. همچنین آبزی پروری به واسطه ایجاد فرصت های شغلی جدید نقش کلیدی در راهبری اقتصادی جوامع دارد؛ لذا برای پاسخ به این نیاز فزاینده ناگزیر از افزایش تولید در زمینه محصولات شیلاتی هستیم.
وی، بیوتکنولوژی را کاربرد علم و مهندسی مستقیم یا غیرمستقیم به واسطه به کارگیری موجودات زنده یا بخشی یا فراورده های موجودات زنده به شکل طبیعی یا تغییر یافته آنها به منظور فراهم آوردن خدمتی نوین تعریف کرد و افزود: دستکاری کروموزومی، کنترل جنسی، انتقال ژن، به نژادی، حفاظت از طریق انجماد و بهداشت، زمینه های کاربردی عمده در ارتباط با بیوتکنولوژی آبزیان هستند.
کنترل جنسیت، ماده زایی، نرزایی، عقیم سازی، دستکاری کروموزومی، القای تریپلوییدی، دستکاری ژنی، انجماد گامت ها، هیبریداسیون، به گزینی با استفاده از نشانگر ژنتیکی و انتخاب ژنومی، از موارد مهم دیگری در این زمینه بود که دکتر جرفی به توضیح آنها پرداخت.
وی در پایان، با اشاره به نمونه هایی از بهبود و چالش های ناشی از تغییرات در بهبود ژنتیکی و اهلی سازی در آبزیان، سخنان خود را با تشریح انطباق روند فعلی در شیلات و آبزی پروری با استانداردهای مورد انتظار در ارتباط با تکنولوژی های ژنتیکی به اتمام رساند.