به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، در ابتدای این نشست دکتر عوفی عضو هیات علمی موسسه، در سخنرانی خود با عنوان انسان و کوسه؛ تعارضات و منافع، با اشاره به دنیای عجیب و ویژگی های منحصر به فرد کوسه ماهیان، گفت: کوسه ماهیان که ارتباط نزدیکی با سفره ماهیان دارند، به طور متوسط حدود 30 سال عمر می کنند، اما عمر برخی از گونه های آن به بیش از 100 سال می رسد. یکی دیگر از ویژگی های شکار آنها، حساسیت الکتریکی آنها است که می تواند میدان های الکترومغناطیسی را بهتر از هر حیوان دیگری شناسایی کند. این به آنها اجازه می دهد تا به دنبال طعمه خود باشند، حتی اگر پنهان یا استتار شده باشند.
وی در ادامه، به معرفی انواع کوسه ماهیان پرداخت و افزود: طبق آمارهای موجود، کوسه ماهیان علیرغم ظاهر ترسناکی که دارند، اما در رده پانزدهم حیواناتی قرار می گیرند که سالانه باعث مرگ انسان ها می شوند. به عبارتی این آبزی، سالانه جان 6 نفر در کل جهان را می گیرد که این مقدار برای پشه مالاریا 750 هزار نفر، مار 100 هزار نفر، سگ سه هزار و 500 نفر و گرگ 10 نفر در سال است.
در ادامه، مهندس محسن رضایی عطاقلی پور مدیرعامل موسسه غیرانتفاعی حفاظت از محیط زیست قشم، سخنرانی خود را با عنوان نگاهی به وضعیت و جایگاه حفاظتی کوسه ماهیان و سفره ماهیان در دریاهای جنوب ایران بر اساس IUCN- Red List، ارائه کرد.
وی پس از تعریف دقیق کوسه ماهیان و سفره ماهیان، گفت: حداقل 24 درصد یعنی یک چهارم تمام گونه های شناخته شده ماهیان غضروفی (کوسه ماهیان، سفره ماهیان) جهان در سال 2014 در معرض خطر انقراض قرار داشتند که این میزان در سال 2021 به 37 درصد افزایش یافته است.
مهندس رضایی، با اشاره به اینکه بیشترین تهدید برای کوسه ماهیان در آب های کم عمق است، افزود: سه چهارم تمام گونه های ساحلی مناطق حاره و نیم حاره در معرض خطر انقراض قرار دارند. دلیل این امر بالا بودن فشار صیادی در مناطق ساحلی نسبت به آب های دور از ساحل است.
وی پس از توضیحاتی درباره وضعیت منطقه ای کوسه ماهیان و سفره ماهیان، عنوان کرد: آب های ایران نزدیک به 106 گونه از ماهیان عضروفی و به عبارتی 8 درصد کل گونه های شناخته شده در جهان را در بر می گیرد. در همین راستا حدود 70 درصد از این گونه ها در لیست قرمز IUCN به عنوان گونه های در معرض خطر طبقه بندی شده اند. این در حالی است که در مقیاس جهانی، یک سوم و در مقیاس منطقه ای، نیمی از گونه ها در معرض خطر قرار دارند.
مهندس رضایی عطاقلی پور، با بیان اینکه چه گونه هایی با چه درجه حفاظتی وجود دارند، گفت: بیشتر گونه های در معرض خطر انقراض از کارخانه های آرد ماهی سر در می آورند و یا به کشورهایی مانند پاکستان صادر می شوند.
وی در پایان برای مدیریت و بهبود وضعیت حفاظتی گونه های در معرض خطر انقراض کوسه ماهیان و سفره ماهیان، توضیحاتی را ارائه داد.
سپس دکتر داوود میرشکار، مدیر کل اداره حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان، در ارتباط با مدیریت، برنامه ریزی و حفاظت از کوسه ماهیان خلیج فارس، سخنرانی کرد. وی با اشاره به اینکه کوسه ها یکی از قدیمی ترین گونه های موجود در اقیانوس ها هستند که سابقه فسیلی آنها به حداقل 420 میلیون سال پیش باز می گردد، گفت: طی 50 سال گذشته، تعداد کوسه ها به دلیل از بین رفتن تنوع زیستی و اکوسیستم های اقیانوسی 70 درصد کاهش داشته است.
دکتر میرشکار، پس از بیان خصوصیات کلی کوسه ماهیان، افزود: با برآورد میزان صید سالانه کوسه ماهیان در پنج دهه گذشته و بر اساس آخرین رده بندی IUCN درسال ۲۰۲۰ هم اکنون ۴ گونه از کوسه ماهیان خلیج فارس و دریای عمان به‌صورت بحرانی در معرض انقراض قرار گرفته‌اند؛ همچنین ۱۳ گونه نیز در فهرست قرمز گونه‌های درمعرض خطر قرار گرفته است.
صید بی رویه به دلیل قیمت بالا و تقاضای زیاد مصرف باله و دم آنها جهت سوپ در جنوب شرق آسیا، عدم نظارت دقیق بر فرآیند صید و تخلیه آبزیان توسط ارگان های ذیربط، تشکیل باند قاچاق باله کوسه ماهیان و تشویق و حمایت صیادان جهت صید کوسه ماهیان، عدم نظارت کافی بر فرآیند صادرات آبزیان توسط ارگان های ذیربط، کاهش جمعیت انواع کوسه ماهیان – در معرض خطر انقراض، کمبود تجهیزات و امکانات جهت انجام مستمر گشت و کنترل در مناطق دریایی، نگهداری و عمل آوری این آبزیان و اجزای بدن به صورت غیر مجاز در سردخانه ها و مراکز عمل آوری، عدم اجرای برنامه های آموزشی و اطلاع رسانی با موضوع ممنوعیت صید کوسه ها و معرفی اهمیت آنها توسط صدا و سیما، سایر رسانه ها و ارگان ها و نهادهای ذیربط و عدم برخورد کافی از سوی دستگاه قضا با متخلفین شناسایی شده، از مهمترین تهدیدات کوسه ماهیان بود که دکتر میرشکار به آنها اشاره کرد.
وی، آمار شناورهای موجود در ایران و مناطق عمده صیادی و زمان صید کوسه ماهیان در آب های کشور را معرفی و عنوان کرد: گشت و کنترل دریایی مستمر در آبهای ساحلی و دریایی، شناسایی قاچاقچیان و متخلفین صید کوسه ماهیان، بازرسی و بازدید مستمر از سردخانه ها و بازار ماهی فروشان و شناورهای پهلوگرفته در اسکله های صیادی، کشف بزرگترین محموله های قاچاق کوسه ماهیان و باله های آنها در کشور، معرفی متخلفین به مراجع قضایی، انجام مکاتبات ممنوعیت صید کوسه ماهیان با ارگان های ذیربط و برگزاری کارگاه های آموزشی اهمیت کوسه ماهیان برای صیادان محلی از جمله اقدامات شاخص اداره کل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان به شمار می رود.
وی در پایان، پیشنهاداتی را جهت حفاظت بیشتر از این گونه ارزشمند، ارائه داد.
در ادامه، مهندس سید محمد هاشم داخته مدیر محیط زیست سازمان منطقه آزاد قشم و مهندس صدیق نصیری رئیس اداره محیط زیست سازمان منطقه آزاد قشم و عضو موسسه کولی کر خلیج فارس، به صورت مشترک، تحت عنوان مدیریت، برنامه ریزی و حفاظت از کوسه ماهیان تنگه هرمز، سخنرانی کردند. مهمترین موارد ارائه شده توسط ایشان در زیر آورده شده است:
-از 20 کشور دنیا با بالاترین میزان صید کوسه ماهیان در جهان، ایران رتبه 18 را به خود اختصاص داده است.
-تشریح فعالیت های طرح حفاظت از کوسه ماهیان
-افزایش ارتباط با جوامع محلی و جلب اعتماد آنها برای همکاری با طرح حفاظت
-برگزاری کلاس های آموزشی مشورتی برای صیادان بنادر، روستاها و شهرهای هدف در جزیره قشم و نیز وبینارهای آموزشی مختلف
-برگزاری چالش نقاشی کودک با عنوان کوسه ها را دوست داریم به مناسبت روز جهانی آگاهی درباره کوسه ها
-اطلاع رسانی در خصوص کوسه ماهیان بر روی بیلبوردهای تبلیغاتی سایز بزرگ و متوسط در سطح جزیره قشم
-ابلاغ و اعمال ممنوعیت صید، فروش و ارائه کوسه ماهیان در جزیره قشم
-صدور اخطاریه پلمپ برای واحدهای متخلف
-حذف کوسه از صنوف جزیره قشم
-عدم فروش کوسه تاکسیدرمی در غرفه های اسکله های گردشگری جزیره قشم
-نظارت مستمر بر صنوف جزیره قشم
-جلب مشارکت و همراهی فعالان محیط زیستی در زمینه حفاظت از کوسه ماهیان
سپس دکتر حمیدرضا بارگاهی، رئیس اداره شیلات منطقه آزاد کیش، در ارتباط با چالش های مدیریت و حفاظت از کوسه ماهیان در آب های ایرانی خلیج فارس، سخنرانی کرد.
وی، با اشاره به اینکه کوسه ماهیان از نظر رده بندی به رده ماهیان غضروفی تعلق دارند، افزود: 60 گونه کوسه در آب های ایران گزارش شده اند که 46 گونه از آنها در فرایند صید در آب های ایران مشاهده شده است. در این میان 38 گونه بیشتر از بقیه به صورت ضمنی صید می شوند. با این حال، 5 گونه به صورت بحرانی در معرض انقراض، 12 گونه در معرض خطر انقراض قرار گرفته و 11 گونه نیز آسیب پذیر هستند.
دکتر بارگاهی، از روند صید کوسه ماهیان در 4 استان جنوبی کشور در دو دهه گذشته پرده برداشت و عنوان کرد: با توجه به پیوست کنوانسیون تنوع زیستی و اهداف آیچی، شاخص زندگی در سیاره برای 18 گونه ماهی غضروفی اقیانوسی طی 50 سال اخیر رو به کاهش است.
وی دلایل صید کوسه ماهیان در جهان را توضیح داد و پس از آن به ارائه روش های صید این گونه در ایران پرداخت. چالش اصلی شناسایی کوسه ماهیان موجود در صید، روش های بررسی و شناسایی کوسه ماهیان، مدیریت و برنامه ریزی حفاظت از کوسه ماهیان در منطقه، نقش سازمان های متولی و زنجیره تامین در این بخش از دیگر مواردی بود که رئیس اداره شیلات منطقه آزاد کیش به آنها اشاره کرد.