ریز جلبک‌ها گروهی از میکروارگانیسم‌های فتوسنتز کننده یک یا چند سلولی هستند که در آب های شیرین و دریا زندگی می کنند و در طول سالیان اخیر کاربردهای گسترده ای در زندگی بشر پیدا کرده اند. در حال حاضر، انواع ریزجلبک ها با اهداف مختلف کشت و برداشت می شوند و زیست توده تولید شده آنها به دلیل دارا بودن مقادیر بالای پروتئین، ویتامین، مواد معدنی، اسیدهای آمینه ضروری، اسیدهای چرب و رنگدانه هایی با خاصیت آنتی اکسیدانی نظیر بتاکاروتن به طور مستقیم به عنوان مواد غذایی، مورد استفاده انسان، خوراک دام و آبزیان قرار می‌گیرد. ترکیبات مشتق شده از این میکروارگانیسم در زمینه‌های مختلفی مانند ساخت فرآورده های آرایشی، بهداشتی، تهیه نوشیدنی‌های مختلف، کود در کشاورزی و غیره استفاده می شوند . ریز جلبک ها قابلیت تولید چربی های قابل ذخیره به شکل تری گلیسیریدها را دارند که همین ویژگی سبب شده است که در تعدادی از کشورهای پیشرفته جهان بر تولید آنها به عنوان جایگزین سوخت های فسیلی تاکید و سرمایه گذاری بیشتری صورت گیرد. کشت ریز جلبک ها در مقیاس بزرگ یقینا به توسعه یک صنعت پایدار برای تولید زیست توده و همچنین تولید محصولات با ارزش بالا و مقرون به صرفه کمک می کند. تکنیک های مهندسی ژنتیک برای بهبود پتانسیل آنها به عنوان منبع آینده محصولات زیستی تجدیدپذیر مورد استفاده قرار گرفته است. كشت ريز جلبك ها به گونه بستگي دارد و تحت تاثير عواملي چون در دسترس بودن مواد مغذي (N ، P ، K و ...) ، دما ، pH ، شوري ، كربن معدني ، اكسيژن ، شدت نور و دی اکسید کربن قرار دارد. فاکتورهای مهم دیگر که موفقیت کشت را تعیین می کند عبارتند از: هم زدن و مخلوط کردن ، عرض و عمق بیوراکتور ، فرکانس برداشت و میزان رقت. یک کشت اقتصادی موفق بایستی منجر به تولید سی گرم در متر مربع در روز زیست توده گردد.
سیستم های کشت ریزجلبک ها
با توجه به اهداف تولید و گونه مورد نظر برای کشت سیستمهای مختلف طراحی می شوند. در مقیاس بزرگ ، ریزجلبک ها را می توان در استخرهای باز و یا فوتوبیوراکتورهای بسته کشت داد . در سیستمهای استخرهای باز کشت نسبتاً ارزان و امکان آلودگی بالا می باشد. در حالی که در فوتوبیوراکتورهای بسته کشت با احتمال آلودگی کمتری مواجه است. تولید ریزجلبکها دراستخرهای روباز راندمان کمتری در مقایسه با فوتوبیوراکتورهای بسته دارد و اغلب غلظت زیست توده در استخرهای کشت به کمتر از یک گرم درلیتر می رسد، اما در تولید صنعتی، رایج ترین شیوة کشت ریزجلبکها دراستخرهای روباز هستند، زیرا ساخت استخرها آسانتر و کارکردن با استخرهای روباز بسیار ساده تر از فوتوبیوراکتورهای بسته است.
مناطق مستعد کشت و پرورش ریزجلبک ها
مطالعاتی با هدف تعیین مکانهای مناسب کشت ریزجلبک انجام شده است. داده های مکانی 57 نقطه مناسب کشت ریزجلبک با وسعت حدود هجده هزار کیلومترمربع نشان می دهد که امکان گسترش صنعت ریزجلبک درسواحل خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد. داده های پردازش شده در نرم افزار GIS نشان می دهد که مکان های مستعد واقع در چهار استان ساحلی شامل خوزستان، پنج مکان؛ بوشهر، بیست مکان؛ هرمزگان، بیست و چهار مکان؛ و سیستان و بلوچستان، دوازده مکان می باشد.
ریزجلبک های دارای پتانسیل مناسب پرورش در سواحل سیستان و بلوچستان
در سالیان گذشته پروژه های مطالعاتی با هدف شناسایی گونه های دارای پتانسیل مناسب برای آبزی پروری در سواحل سیستان و بلوچستان در مرکز تحقیقات آب های دور چابهار صورت گرفته و گونه های مختلفی معرفی شده اند. در ادامه این مسیر در حال حاضر در بخش فایکولب مرکز تحقیقات شیلاتی ابهای-چابهار مطالعاتی بر روی کشت گونه های شناخته شده منطقه مانند ریزجلبک Dunaliella salina در حال انجام است که هدف تعیین دستورالعمل مناسب کشت و پرورش انبوه این ریز جلبک ارزشمند می باشد. همزمان، کارشناسان تخصصی در این مرکز موفق به شناسایی و کشت گونه های جدیدتری از سیانوباکترهای از منطقه ساحلی تالاب صورتی واقع در شانزده کیلومتری غرب چابهار شده اند که قادر به تولید زی توده مناسبی می باشد و در حال حاضر در حال انجام مطالعات تکمیلی آن در مورد شناسایی خواص زیستی آن می باشند. به نظر می رسد که سواحل دریای عمان دارای پیش نیاز های اولیه و ضروری برای راه اندازی و توسعه صنعت ریزجلبک را دارا می باشد. عدم اختلاف شدید دمایی در فصول مختلف سال، روزهای آفتابی زیاد، کم بودن متوسط روزهای بارانی در تمام طول سال، حضور گونه های با ارزش تجاری و همچنین وجود زمین های غیرقابل کشاورزی ساحلی از شاخص های مناسب این منطقه برای گسترش صنعت تولید ریزجلبک در منطقه می باشد. امید است که با توجه به پتانسیل های موجود در سال های آینده شاهد راه اندازی و گسترش صنایع تولید و فرآوری محصولات جلبکی در منطقه باشیم.