درکستره وسیع آبهای خلیج فارس و در یای عمان در جنوب و نیز آبهای دریای خزر تنوع قابل ملاحطه ای از انواع بی مهرگان و مهره داران وجود دارد که مطالعات انجام شده حاکی از وجود بیش از 800 گونه ماهی در آب های جنوب و 100 کونه ماهی در شمال کشورو در عین حال صدها گونه از انواع بی مهرگان می باشد. هر یک از این مناطق از نظر ویژگی های اکوسیستمی و روابط اکولوژیک حاکم بر آن ازاهمیت ویژه ای برخوردار است . معمولا ماهی ها بر اساس شرایط حاکم بر محیط زیست رفتار ها و استراتژی های مختلفی را برای تولید مثل اتخاد نموده اند. از مهمترین استراتژی های تولید مثلی می توان به استراتژی رشد تخمدان ( هماهنگ ، ناهماهنگ ، متناوب ) اشاره نمود .در خصوص تخم ریزی به انواع تخم ریزی کامل ، تخم ریزی مرحله ای ، تخم ریزی متناوی ) و از نظر نگهداری از تخم ها به مراقب کننده ها ( آشیانه ساز ها ، پنهان کننده ها ،جریان دهنده ها و... ) و رها کننده ها ( رها سازی مستقیم در دریا و لایه های میانی ، رها سازی در بستر دریا ) و از نظر مدل تولید مثلی به تخم گذارنده ها ، تخم گذتار زنده زا و زنده زا ها تقسیم میشوند . برخی استراتژی ها نظیر وجود انواع ماهی نر با الگو ها و رفتار های مختلف تولید مثلی در جمعیت نیز یکی دیگر از انواع استراتژی هاست. همچنین استراتژی های لقاح داخلی و خارجی در ماهی ها قابل مشاهده است .اهمیت اقتصادی گونه ها در کنار اهمیت اکولوژیک آنها زمینه توجه به ویژگی های تولید مثلی آنها را فراهم آورده که بر اساس اهمیت موضوع در دستور کار موسسات پژوهشی و دانشگاه ها قرار گرفته اند. مطالعات حاکی از شناخت برخی از خصوصیات تولید مثلی بیش از 40 گونه ماهی درجنوب و 25 گونه ماهی در شمال کشور بوده که عمدتا محور هایی نظیر زمان تخم ریزی، بلوغ جنسی، تکوین و تکامل گناد ها ، نسبت جنسی، طول بلوغ جامعه ، طول بلوغ ، هماوری، سن بلوغ ،مد نظر قرار گرفته است . بررسی ها نشان میدهد که در اغلب موارد شاخص های بکار گرفته شده برای رسیدن به اطلاعات فوق الذکربا اتکا به اصول علمی و شامل مطالعات شکل شناسی و جنسیت ، بیومتری هاو تعیین اندازه و جنسیت ، تعیین شاخص گنادی و کبدی ، تعیین هماوری مطلق و نسبی ، تعیین قطر تخمک ها ، تعیین سطوح هورمون های جنسی ، انجام مطالعات بیوشیمیایی خون و بافت و تععین محدوده طولی تغییر جنسیت بوده است .
تنوع استراتژی های تولید مثلی ائم از جدا جنسی و یا هرمافرودیت بودن ماهی عامل توجه کارشناسان تکثیر و پرورش ماهیان دریایی به بکار گیری شیوه های متنوع در تکثیر شده بطوری که در بسیاری موارد بکار گیری انواع محرک های هورمونی برای رسیدگی تخمدان و نیز تخم ریزی با بهره گیری از مدل های رشد تخمدان و شرایط محیط تکثیر و نیز بر اساس شرایط نگهداری مولدین ( نور ، دما ، اکسیژن ، شوری و ....) تعیین میگردد. در ماهاین دریایی استفاده از هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی در خصوص ماهیان دریایی متداول بوده و در عین حال از انواع محرک های گنادو تروپین و انتا گونیست های دوپامین نیز در موارد خاص استفاده می شود . بکار گیری هورمون ها در خصوص ماهیان دریایی نظیر انواع هامور، صبیتی ،شانک ، سوکلا ، سی باس ، کفشک، و.... می تواند بصورت تزریقی ( درون عضله و درون صفاقی ) ، حمام دادن ، خوراکی و نهایتا کاشت هورمونی باشد که هر یک به تفصیل توضیح داده شده است.
آدرس پست الکترونیکی نویسنده: h_hosseinzadeh@yahoo.com