دریای خزر از مخازن منحصر به فردی است که با اقیانوس ارتباطی ندارد، لیکن کم و بیش تمام خصوصیات دریاها را دارا می‌باشد. در این دریا جانور مهاجمی بنام شانه دارMnemiopsis leidyi از طریق آب توازن کشتی در سال ۱۹۹۸ معرفی گردید. این گونه به دلیل رژیم پلانکتون‌خواری به عنوان رقیب غذای آبزیان سطح زی خطر جدی را برای دریای خزر آورده است.
فعالیت های بررسی تراکم شانه دارM. leidyi از سال ۱۳۸۰ در سواحل جنوبی دریای خزر آغاز گردید که ابتداً با افزایش زیاد جمعیت همراه بوده و پس از آن هم اکنون در این دریا تراکم آن در حد پائینی ماندگار گردید. پراکنش فراوانی طولی شانه دار نشان داد که سه مرحله لاروی (larvae)، جوانی (juveniles) و نابالغ (transitional) حدود 98/6 درصد جمعیت را تشکیل دادند. با این حال، ورود این جانور به هریک از این اکوسیستم ها منجر به کاهش فراوانی و تنوع زئوپلانکتون هاشدهKideys,۲۰۰۲; Kideys et al.,۲۰۰۵; Oguz et al.,۲۰۰۸; Roohi et al.,۲۰۰۸,۲۰۱۰)، و اغلب با کاهش آبشارگونه سطوح غذائی با افزایش فوق العاده فیتوپلانکتون هاهمراه بوده است (Kideys et al.,۲۰۰۸; Roohi et al.,۲۰۱۰).
بهرحال،M. leidyi جانور خودلقاح بوده و از انواع مختلف طیف غذائی نظیر لارو ماهیان تا زئوپلانکتونهای کوچک تغذیه میکند و قادر به رقابت با ماهیان زئوپلانکتون خوار برای تغذیه می باشد (Niermann et al.,۱۹۹۴). باروری بالای شانه دار (به طور متوسط از ۸۰۰۰ تخم در ۲۳ روز در آب های مناطق بومی، حدود ۱۲۰۰۰ تخم در ۱۰ روز در دریای سیاه) و میزان نرخ رشد زیاد (تا دو برابر شدن زیتوده روزانه) حاکی از شدت بالای نرخ تغذیه و ماندگاری آن در هر اکوسیستم می باشد (Reeve et al.,۱۹۷۸; Purcell et al.,۲۰۰۱).
مطالعات اخیر در جنوب دریای خزر نشان داد که تراکم شانه دارM. leidyi بسمت فصل تابستان افزایش داشته که این پدیده مخصوصا در اوایل شروع تهاجم بیشتر مشهود بوده و با این حال با تراکم کمتر باقی ماند. همچنین مطالعات دراز مدت جمعیت شانه دارM. leidyi در فصول تابستان ـ پائیز نشان داد که در منطقه نورگیر تراکم و زیتوده آن به تازگی ۶۶٪ نسبت به اوایل ورود این جانور کاهش یافت.
میزان صید کیلکا ماهیان نشان می دهد که در سواحل ایران طی سالهای ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۸ افزایش چشمگیری داشته و به بیشترین میزان خود (۸۵ و۹۵ هزار تن) در طی سالهای ۱۳۷۷ و ۱۳۷۸ رسید ولی پس از ورود شانه دار مهاجم میزان صید کیلکا ماهیان از سال ۱۳۷۹ کاهش سریعی داشته و در سال ۱۳۸۲ به ۱۵ هزار تن رسیده است (Fazli, Roohi.۲۰۰۲).
پست الکترونیکی سخنران:Roohi_ark@yahoo.com