تاریخچه و سوابق
بخش اکولوژی منابع آبی با ماهیت و ویژگی خاص مطالعات اکولوژیک از همان ابتدای شکل گیری بخش های تخصصی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی ( ۱۳۶۹ ) با نام بخش آب شناسی تشکیل گردیدکه با مجموع فعالیت ها ، علاوه بر قدم گذاشتن در مطالعات پایه ای توانسته است در جهت تولید دانش و داده های مورد نیاز به منظور بهبود و توسعه پایدار سایر فعالیت های شیلاتی از جمله تکثیر و پرورش و بهره برداری بهینه از ذخایر آبزیان اقتصادی موثر واقع شود.
این بخش در حال حاضر از سه گروه تخصصی بوم شناسی منابع آبی دریای خزر ، بوم شناسی منابع آبی داخلی و بوم شناسی منابع آبی جنوب تشکیل شده است. رئوس فعالیت هاو برنامه ریزی این بخش با در نظرگرفتن؛ سیاست‌های کلی زیربخش شیلات کشور و موسسه تحقیقات علوم شیلاتی ،مباحث و مصوبات کمیسیونهای سالانه شیلات و مذاکرات و مسائل مطرح شده در جلسات مشترک موسسه تحقیقات با سازمان شیلات ایران و سایر واحدهای اجرایی، تدوین شده است.
اهداف:
۱- مطالعه و شناسایی اکوسیستم‌های مختلف آبی کشور
۲- مطالعه و شناسایی عوامل زیستی ، غیر زیستی و آلاینده های تاثیر گذار بر اکوسیستم‌های آبی ایران
۳- برآورد ظرفیت بهره برداری شیلاتی از منابع آبی داخلی و دریایی کشور
۴- حفظ تنوع زیستی گونه‌های مهم آبزیان بومی کشور (با تاکید بر آبزیان اقتصادی) و ارائه روش های شناسایی، کنترل و مقابله با گونه های مهاجم
وظائف بخش:
۱- پایش (monitoring) پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی در اجزاء مختلف اکوسیستم های آبی کشور (بویژه در مورد زیستگاههای حساس)
۲- شناسایی منابع آلاینده در انواع اکوسیستم‌های آبی کشور بویژه از دیدگاه تاثیرات بر ذخیر آبزیان اقتصادی (در آبهای داخلی و دریایی)
۳- بررسی اثرات متقابل زیست محیطی ناشی از انواع فعالیت های آبزی پروری
۴- بررسی تاثیرات انواع آبزیان غیر بومی بر اکوسیستم های مختلف آبی کشور
۵- بررسی و شناخت تنوع زیستی گونه‌های مهم آبزیان و تعیین چک لیست گونه‌های در معرض خطر
۶- تعیین زیستگاههای حساس آبزیان خصوصا در نوار ساحلی
برنامه‌های بخش
۱) مطالعات اکولوژیک منابع آبی به دو شاخه تقسیم می‌شود:
- مطالعات اکولوژیک آبهای دریایی: شامل دریای خزر ، عمان و خلیج فارس
- مطالعات اکولوژیک آبهای داخلی: تالاب ، آبگیرها ، چشمه‌ها ، رودخانه‌ها و مخازن پشت‌سدها
۲- پایش مستمر محیطی منابع آبی حساس
۳- بررسی اثرات متقابل ناشی از تکثیر و پرورش آبزیان بر اکوسیستم‌های مختلف آبی
۴- بررسی اکولوژیک مناطق حساس شیلاتی از جمله خورها ، مناطق رشد و نمو و صیدگاههای پوشش جنگلی حرا و...
در حال حاضر بخش اکولوژی منابع آبی متشکل از سه گروه تخصصی است:۱)گروه بوم شناسی دریای خزر۲) گروه بوم شناسی خلیج فارس و دریای عمان۳)گروه بوم شناسی آبهای داخلی
================================================================================
۱ ) گروه بوم شناسی دریای خزروظایف کلی این گروه عبارتند از:
انجام مطالعات و تحقیقات جامع اکولوژیک در خصوص اکوسیستم دریای خزر و رودخانه های منتهی به آن
بررسی تنوع زیستی دریای خزر
شناسایی آبزیان غیر بومی و مهاجم اکوسیستم دریای خزر
شناسایی منابع آنها
بررسی میزان تاثیر تهدیدات بیولوژیک و راه های مبارزه با آنها در دریای خزر
برخی پروژه های شاخص گروه بوم شناسی دریای خزر عبارتند از:
طرح مطالعه هیدرولوژی ،هیدروبیولوژی و آلودگیهای زیست محیطی در حوضه جنوبی دریای خزر
طرح مبارزه با تهدیدات بیولوژیک در حوضه جنوبی دریای خزر
۲) گروه بوم شناسی خلیج فارس و دریای عمانوظایف کلی این گروه عبارتند از:
شناخت ویژگیهای اکولوژیک اکوسیستم های خلیج فارس و دریای عمان از طریق سنجش پارامترهای مرتبط با شرایط زیست محیطی
ارزیابی اثرات ناشی از توسعه بر منابع آبزی خلیج فارس و دریای عمان
تعیین مناطق مستعد آبزی پروری با تاکید بر ویژگیهای مناطق ساحلی و دریایی خلیج فارس و دریای عمان
مطالعه و شناسایی مناطق حساس ساحلی از نظر شیلاتی
شناسایی عوامل تهدیدات بیولوژیک و برآورد اثرات آنها بر منابع آبزی خلیج فارس و دریای عمان
شناسایی منابع و عوامل آلوده کننده خلیج فارس و دریای عمان و ارائه راهکارها جهت کاهش آنها
بررسی تنوع زیستی گیاهی و جانوری در خلیج فارس و دریای عمان
برخی پروژه های شاخص گروه بوم شناسی خلیج فارس و دریای عمان عبارتند از:
طرح مطالعات هیدرولوژی و هیدروبیولوژی خلیج فارس و دریای عمان
طرح انتقال مرجان ها در خلیج چابهار
مطالعات اکولوژیک پیرامون زیستگاه های مصنوعی ایجاد شده در خلیج فارس و دریای عمان
پایش ماهواره ای و دیده بانی روزانه شکوفایی پلانکتونی مضر در کشند قرمز خلیج فارس و دریای عمان
طرح اندازه گیری فلزات سنگین ،سموم و هیدروکربن های آلیفاتیک و آروماتیک در آب در رسوبات دریایی و آبزیان
۳)گروه بوم شناسی آبهای داخلی
وظایف کلی این گروه عبارتند از:
انجام مطالعات و تحقیقات جامع اکولوژیک و زیست محیطی رودخانه ها ، تالابها و دریاچه های مهم شیلاتی
انجام مطالعات و تحقیقات جامع اکولوژیک روی گونه های آبزیان داخلی به منظور اعمال مدیریت در بهره برداری و یا بازسازی ذخایر
انجام مطالعات و تحقیقات مربوط به تنوع زیستی آبزیان آبهای داخلی
انجام مطالعات و تحقیقات جامع شناسایی منابع آبی مستعد تکثیر و پرورش آبزیان
انجام مطالعات و تحقیقات جامع اکولوژیک و اثرات زیست محیطی استخرهای پرورش آبزیان
برخی پروژه های شاخص گروه بوم شناسی آبهای داخلی عبارتند از:
ارزیابی اثرات زیست محیطی پرورش تیلاپیا در آب لب شور بافق یزد
بررسی قابلیت استفاده از گیاهان آبزی به منظور پایش زیستی اکوسیستم تالاب انزلی
مطالعه امکان سنجی آبزی پروری خلیج گرگان