بررسی کمی و کیفی بچه ماهیان خاویر
از مرحله تکثیر تا رهاکرد
مهدی علیزاده
با همکاری :محمود محسنی ـ حمید رضا پورعلی ـ حسین محمدی پرشکوهی ـ علی رضا شناور ـ جلیل جلیل پور ـ مهدی معصوم زاده ـ سهیل بازاری مقدم ـ بهروز فدایی ـ محمد رضا بهروز خوشقلب ـ محمود توکلی -هاشم جوشیده
استان گیلان
انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری دکتر دادمان
بخش بهداشت و بیماریهای آبزیان
شماره ثبت
721/84
وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران ـ انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری دکتر دادمان
چکیده
با توجه به مناسب بودن دمای آب و هوا و صید مولدین فیلماهی عملیات پروژه بررسی کمی وکیفی ... توسط بخشهای تکثیر، بیماریها و ارزیابی ذخایر انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری در مجتمع شهید دکتر بهشتی همزمان با تکثیر مولدین فیلماهی از 7 اسفند 80 آغاز گردید و روز 17/6/1381 پایان یافت.
در طول فصل تکثیر، تعداد 230 عدد از ماهیان خاویاری مورد مطالعه قرار گرفت که به تفکیک شامل 176 عدد مولدتاسماهی ایران (103 عدد مولد ماده تکثیر شده ، 16عدد مولد تکثیر نشده و 57 عدد مولد نر )، 46عدد مولد ازون برون (13 عدد مولد ماده تکثیر شده ، 20 عدد تکثیر نشده و 13 عدد مولد نر ) ، 3 عدد مولد شیپ ماده و در نهایت 5 عدد فیلماهی ماده بود.
تاسماهیان ایرانی مورد تکثیر دارای حداکثر طول کل 211 و حداقل 5/131 سانتی متر و متوسط طول 5/172 سانتیمتر ،حداکثر وزن شکم پر مولدین 49 ، حداقل 14 و وزن متوسط آنها 4/29 کیلوگرم بود . حداکثر وزن کل تخمک 9 و حداقل 5/1 کیلوگرم، با متوسط وزن 95/4 کیلو گرم و حداکثر تعداد تخمک در گرم 67 عدد ، حداقل 46 عدد و بطور متوسط 6/54 عدد و حداکثر ضریب چاقی مولدین 94/0، حداقل 49/0 با متوسط 74/0 و حد اکثر سن 20 ، حداقل 12 سال با سن متوسط 7/16 سال و حداکثر مدت زمان جوابدهی مولدین 486 ، حداقل 8/293 با متوسط 4/395 درجه ساعت بود .حداقل2/6=1 GV (ژرمینال وزیکول )و 3/5=2GV درصد, حداکثر 5/17=1GV ،3/9= 2 GV درصد و حداکثر درصد لقاح 100 درصد ، حداقل 4/27 با میانگین 85 درصد بود .
قره برون های ماده تکثیر نشده دارای طول کل حداکثر 203، حداقل 152 سانتی متر و طول متوسط
5/174 سانتیمتر و حداکثر وزن آنها 46، حداقل 14 و متوسط وزن 6/28 کیلوگرم و حداکثر وزن کل تخمک 5/8، حداقل 2/3 و حد متوسط 21/5 کیلوگرم بود، حداکثر تعداد تخمک در گرم 64 عدد، حداقل 46 عدد و تعداد متوسط 5/ 53 عدد و حداقل 8/7=1GV (ژرمینال وزیکول) و 5/6=2GV درصد وحداکثر3/16= 1GV و1/9= 2 GV میانگین آن برابر با 1/1=1GV و 2/8=2GV درصد بود. حداکثر سن 19 ، حداقل 16 سال و سن متوسط 17 سال و حداکثر ضریب چاقی مولدین 81/0، حداقل 39/0 و بطور متوسط69/0 بود.
قره برون های نر دارای طول کل حداکثر 178، حداقل 129 سانتی متر و طول متوسط 153 سانتیمتر بودند که حداکثر 5/25، حداقل 7 و بطور متوسط 2/16 کیلوگرم وزن داشتند. حداکثر سن 17 ، حداقل 11 سال و بطور متوسط 1/14 سال و حداکثر ضریب چاقی مولدین 84/0، حداقل 33/0 و بطور متوسط 6/0 بود.
ازون برون های تکثیری بیومتری شده دارای طول کل حداکثر163، حداقل 5/128 و بطور متوسط 9/145 سانتیمتر بوده، حداکثر وزن آنها 5/14، حداقل 7 کیلوگرم و بطور متوسط 08/11 کیلوگرم و حداکثر وزن کل تخمک 7/2، حداقل 1 و بطور متوسط 91/1 کیلوگرم بود. حداکثر تعداد تخمک در گرم 129 عدد، حداقل 67 عدد و بطور متوسط 5/91 عدد و حداکثر ضریب چاقی مولدین 58/0، حداقل 37/0 که بطور متوسط 48/0 بود، حداکثر سن آنها 16، حداقل 10 و بطور متوسط 7/12 سال و حداقل 1/9= 1GV (ژرمینال وزیکول) ،64/3= 2 GV درصد ،حداکثر
2/16= 1 GV ،11= 2 GV درصد و حداکثر درصد لقاح 90 درصد، حداقل 5 درصد و بطور متوسط 3/47 درصد بود. حداکثر مدت جوابدهی مولدین3/737، حداقل 8/276 که بطور متوسط 3/457 درجه ساعت بوده است.
ازون برون های تکثیر نشده دارای طول کل حداکثر 5/165، حداقل5/129 سانتی متر با طول متوسط 7/144 سانتیمتر بودند. حداکثر وزن آنها 16، حداقل 3/7 و بطور متوسط 9/10 کیلوگرم و حداکثر وزن کل تخمک 3، حداقل 2/1 و میانگین 910/1 کیلوگرم بود. حداکثر تعداد تخمک در گرم 124 عدد، حداقل 71 عدد و تعداد متوسط آنها 6/90 عدد و حداکثر ضریب چاقی 76/0، حداقل 39/0 و بطور متوسط 51/0 بود و حداکثر سن 14 ، حداقل 8 سال و بطور متوسط5/12 سال بود.
تجزیه و تحلیل و آنالیز آماری بجز شاخص 1GV هیچ گونه اختلاف معنی داری را بین فاکتورهای بررسی شده در مولدین قره برون ماده تکثیر شده و خاویار سازی شده نشان نداد.
با توجه به لزوم آگاهی از وضعیت بهداشتی مولدین تکثیر شده ، میزان وعلل تلفات در مراحل انکوباسیون، ونیرو و نیز آگاهی از وضعیت بچه ماهیان در استخرهای خاکی از نقطه نظر آلودگی های باکتریایی و انگلی و تاثیر آلودگیهای مذکور در میزان بازماندگی و رشد بچه ماهیان ، کنترل کیفی مولدین و بچه ماهیان خاویاری در دو کارگاه شهید دکتر بهشتی و شادروان دکتر یوسف پور صورت پذیرفت . بررسی 149 قطعه مولد خاویاری تکثیر شده از 4 گونه قره برون ( 109 قطعه ) ، ازون برون ( 36 قطعه ) ، شیپ ( 3 قطعه ) ، و فیل ماهی (1 قطعه ) در مجتمع شهید دکتر بهشتی وجود 8 نوع انگل کرمی در مولدین بررسی شده را نشان داد . بررسی، نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد مولدین ازون برون به 7 نوع انگل گوارشی و مولدین قره برون به 4 نوع انگل گوارشی آلوده بوده اند. مطابق نتایج حاصل از این بررسی انگل کوکولانوس اسفروسفالوس با شیوع 26/84 درصد از بیشترین میزان و انگلهای کورینوزوما استروموزوم و اوبوتریوم آسیپنزرینوم با درصد شیوع 93/0 درصد از کمترین میزان آلودگی در مولدین قره برون برخوردار بوده اند . بر اساس این مطالعه، درمولدین ازون برون انگل گوارشی اسکریا بینو پسولوس سمی آرماتوس با شیوع 78/77 درصد از بیشترین میزان و آلودگی به انگلهای آمفیلینا فولیاسه آو استرونژیلیدیس اکسیسوس (نوزاد) با شیوع 78/2 درصد از کمترین میزان درصد شیوع برخوردار بوده اند . در این مطالعه، همچنین شاخص غالبیت ( دومینانس ) انگلها و رابطه وزن مولدین و وزن تخمک استحصالی از مولدین با شدت آلودگی انگلهای گوارشی مورد بررسی قرار گرفت. دربررسی 100 عدد لارو از ماهیان خاویاری مورد مطالعه هیچگونه آلودگی انگلی و نیز عفونتهای باکتریایی مشاهده نگردید.
بررسی بچه ماهیان خاویاری نمونه برداری شده از دو کارگاه مورد مطالعه طی دو فاصله زمانی میان دوره و پایان دوره ، فقدان هر گونه آلودگی باکتریایی و قارچی را نشان داد .
در بررسی انگلی بچه ماهیان مورد مطالعه انگلهای تریکودینا sp و دیپلوستوموم اسپاتاسئوم جداسازی گردید. میانگین درصد شیوع انگل دیپلوستوموم اسپاتاسئوم درکارگاه دکتر بهشتی(97/4 %) و در کارگاه دکتر یوسف پور
( 09/10 درصد ) و نیز میانگین درصد شیوع انگل تریکودینا در کارگاه دکتر بهشتی(68/46 درصد) و در کارگاه دکتر یوسف پور ( 67/70 درصد ) بوده است . در بررسی 113 عدد بچه ماهی ازون برون نمونه برداری شده از استخرهای مجتمع شهید دکتر بهشتی ، آلودگی به انگل دیپلوستوموم اسپاتاسئوم مشاهده نگردید . نتایج حاصل از مطالعه نشان داد بچه ماهیان قره برون مورد بررسی از کارگاه شادروان دکتر یوسف پور در مقایسه با بچه ماهیان قره برون مجتمع شهید دکتر بهشتی از درصد شیوع آلودگی بیشتری به انگلهای تریکودینا sp و دیپلوستوموم اسپاتاسئوم برخوردار بوده اند. بررسی وضعیت آلودگی در دو کارگاه مورد مطالعه در فواصل زمانی میان دوره و پایان دوره افزایش مقادیر درصد شیوع و شدت آلودگی به انگلهای تریکودینا sp و دیپلوستوموم اسپاتاسئوم در پایان دوره را نشان می دهد. بررسی وضعیت ناهنجاری باله های سینه ای بچه ماهیان مورد مطالعه حاکی از بالا بودن موارد ناهنجاری باله های سینه ای در بچه ماهیان مجتمع شهید دکتر بهشتی در مقایسه با کارگاه شادروان دکتر یوسف پور می باشد .
درسال 1381 مرکز شهید دکتر بهشتی و مرکز شادروان دکتر یوسف پور از تاریخ 25/3/81 الی 16/6/81 اقدام به رهاسازی بچه ماهیان خاویاری در رودخانه سفیدرود در مجموع به تعداد 4809554 عدد ( تعداد رهاسازی بر اساس فرمول تبدیلی معادل 5100449 عدد می باشد ) نموده اند.
مرکز شهید دکتر بهشتی از تاریخ 27/3/ 81 الی 30/4/81 , از31 استخر خاکی 2 هکتاری تعداد 2889462 عدد
( تعداد رهاسازی بچه ماهیان خاویاری بر اساس فرمول تبدیلی معادل 3333370 عدد می باشد) بچه ماهی خاویاری رهاسازی نموده اند که از این تعداد قره برون 2563159 عدد ( تعداد رهاسازی قره برون بر اساس فرمول تبدیلی 2547052 عدد میباشد) با 7/88 درصد فراوانی و میانگین وزن 5 گرم و طول 9/10 سانتیمتر , ازون برون 324789 عدد ( تعداد رهاسازی ازون برون بر اساس فرمول تبدیلی معادل 748812 عدد می باشد ) با 2/11 درصد فراوانی و میانگین وزن 9/6 گرم و طول 2/14 سانتیمتر و شیپ 1514عدد تعداد رهاسازی شیپ بر اساس فرمول تبدیلی معادل 37506 عدد می باشد) با1/0 درصد فراوانی و نیز با میانگین وزن 9/12 گرم و طول 5/14 سانتیمتر بوده است. از کل بچه ماهیان قره برون , ازون برون و شیپ رهاسازی شده بترتیب 5/74 , 98 و 100 درصد فراوانی در اوزان بالای 3 گرم قرار داشته اند. میزان بازماندگی کل بچه ماهیان خاویاری پرورش داده شده به تفکیک گونه ها قره برون 47/45 درصد و شیپ 89/0 درصد اعلام گردیده است (بدلیل مشخص نبودن رقم دقیق تعداد لارو معرفی شده به استخر, بازماندگی ازون برون محاسبه نگردید) . نتایج بدست آمده از ضریب رشد و ضریب چاقی بچه ماهیان قره برون حاکی از آن است که بطور متوسط از لحاظ ضریب رشد (36/3 ) در شرایط بسیار ضعیف و ضریب چاقی (36/0 ) در شرایط متوسط قرار داشته و شیپ از لحاظ ضریب رشد (37/3) و ضریب چاقی (41/0) در شرایط متوسط قرار داشتند .
مرکز شادروان دکتر یوسف پور از تاریخ 25/3/81 الی 16/6/81 , از 32 استخر خاکی تعداد 1920092 عدد ( تعداد رهاسازی بچه ماهیان بر اساس فرمول تبدیلی معادل 1767079 عدد می باشد ) بچه ماهی خاویاری رهاسازی نموده اند که از این تعداد قره برون 1895948 عدد ( تعداد رهاسازی قره برون بر اساس فرمول تبدیلی معادل 1680736 عدد می باشد) با 7/98 درصد فراوانی و با میانگین وزن 4/3 گرم و طول 4/9 سانتیمتر, ازون برون 24144 عدد ( تعداد رهاسازی ازون برون بر اساس فرمول تبدیلی معادل 86343 عدد می باشد) با 3/1 درصد فراوانی و نیز با میانگین وزن 5/7 گرم و طول 7/11 سانتیمتر بوده است.
ازکل بچه ماهیان قره برون و ازون برون رهاسازی شده بترتیب 6/43 و 7/31 درصد فراوانی در اوزان بالای 3 گرم قرار داشته اند . میزان باز ماندگی کل بچه ماهیان خاویاری پرورش داده شده بتفکیک گونه ها
قره برون 2/24 درصد و ازون برون 6/14 درصد اعلام گردیده است . نتایج بدست آمده از ضریب رشد و ضریب چاقی بچه ماهیان قره برون حاکی از آن است که بطور متوسط از لحاظ ضریب رشد (99/2) در شرایط ضعیف و ضریب چاقی (38/0) در شرایط متوسط قرار داشتند .
ازون برون از لحاظ ضریب رشد(06/3) و ضریب چاقی (30/0) در شرایط ضعیف قرار داشت .
نتایج بدست آمده از مقایسه میانگین ضریب چاقی, درصد بازماندگی و مدت زمان کشت بچه ماهیان قره برون ¸ بین دو مرکز شهید دکتر بهشتی و شادروان دکتر یوسف پور بیانگر آن است که بین متغیرهای فوق از لحاظ آماری اختلاف معنی داری وجود داشته (بترتیب معادل 573/4 , 961/20 و 038/5 بوده است ) لذا بچه ماهیان قره برون رهاسازی شده از مرکز شهید دکتر بهشتی از لحاظ درصد بازماندگی در شرایط بهتری قرار داشته و در مدت زمان کمتری به حداکثر میانگین وزنی رسیده اند و از سویی ، بچه ماهیان رهاسازی شده از مرکز یوسف پور از لحاظ ضریب چاقی در شرایط بهتری قرار داشتند.
کلمات کلیدی : ماهیان خاویاری ـ نرماتیو ـ تکثیر ـ آلودگیها ـ انگل ـ بازماندگی ـ رهاسازی