چکید
به منظور پايش ذخاير کفزی آب‌هاي استان بوشهر، محاسبه‌ي مقدار صید در واحد سطح و تعيين میزان توده‌ي زنده‌ي آبزيان، گشت تحقیقاتی ارزیابی کفزیان در سالهای 1396 تا 1399 از محدوده‌ي آب‌هاي منطقه‌ي گناوه ('32º 50 طول شرقي و '18 º 29 عرض شمالي) تا رأس نايبند ('30 º 52 طول شرقي و '31 º 27 عرض شمالي) انجام شد. در این تحقیق از كشتي فردوس يك مجهّز به تور ترال كفِ ماهي، استفاده گردید. مساحت كلّ مناطق مورد بررسي در آبهای استان بوشهر 7/2551 مايل مربع دريايي بود. در مجموع 82 ايستگاه در مناطق C، D، E و لايه‌هاي عمقي 20-10، 30-20 و 50-30 متر ترال‌كشي شد. این بررسیها، بر اساس روش مساحت جاروب شده (Area Swept) انجام گرفت. در بررسیهای سال 1396، ميزان توده‌ي زنده‌ي كلّ آبزيان آب‌هاي استان بوشهر 3/30,098 تن برآورد شد. ميزان زیتوده كفزيان تجاري، 3/18,817 تن (5/62 درصد) كفزيان غير تجاري، 9/6,117 تن (3/20 درصد) و غير كفزيان (سطح‌زيان) 2/5,163 تن (2/17 درصد)، بود. بيشترين توده‌ي زنده¬ی آبزیان در منطقه‌ي D (بردخون تا بندر ديّر) به ميزان4/14,246 تن (3/47 درصد) و لايه‌ي عمقي 50-30 متر به ميزان 1/14,789 تن (1/49 درصد) بدست آمد. كمترين وزن توده‌ي زنده¬ی کفزیان در منطقه‌ي E به میزان 7/2,559 تن (5/8 درصد) و لايه‌ي عمقي 30-20 متر به میزان 3/6،549 تن (8/21 درصد) بود. ميانگين صيد در واحد سطح كلّ آبزيان، 7/5,897 كيلوگرم بر مايل مربع دريايي محاسبه گرديد. بیشینه‌ی صید در واحد سطح کفزیان، در منطقه‌ي D (بردخون- ديّر) با 4/7,835 و كمترين مقدار آن در منطقه‌ي C (بندر گناوه تا بردخون) با 6/4,696 كيلوگرم بر مايل مربع دريايي بدست آمد. بيشترين مقدار صید در واحد سطح، در لايه‌ي عمقي 20-10 متر با 3/7,392 كيلوگرم بر مايل مربع دريايي محاسبه شد. بيشترين مقدار صید در واحد سطح ماهيان کفزی تجاري مربوط به منطقه‌ي D (بردخون- ديّر) با 7/4,472، كيلوگرم بر مايل‌مربع دريايي مشاهده شد. بيشترين و كمترين مقدار صید در واحد سطح کفزیان غيرتجاري به ترتیب در مناطق D (بردخون - ديّر) و C (گناوه تا بردخون)، بدست آمد. در بررسیهای سال 1397، ميزان توده‌ي زنده‌ي كلّ آبزيان 9/32,416 تن برآورد شد. در اين تحقيق بيشترين وزن كلّ توده‌ي زنده در منطقه‌ي D (بردخون تا بندر ديّر) به ميزان1/17,765 تن (8/54 درصد) و لايه‌ي عمقي 50-30 متر به ميزان 4/24,337 تن (1/75 درصد) بدست آمد. كمترين وزن توده‌ي زنده نیز در منطقه‌ي E با 3/735 تن (3/2 درصد) و لايه‌ي عمقي 20-10 متر با 3/1,813 تن (6/5 درصد) برآورد گردید. ميزان توده‌ي زنده‌ي کلّ آبزيان كفزي تجاري، 5/17,630 تن (4/54 درصد) برآورد شد. بالاترين ميزان توده‌ي زنده‌ي کفزیان تجاري با 7/9,994 تن (7/56 درصد)، در منطقه‌ي C (گناوه تا بردخون) بدست آمد. منطقه‌ي E (بندرديّر- رأس‌نايبند) نيز، داراي كمترين ميزان زي‌توده بود. ميزان زي‌توده‌ي کفزیان غيرتجاري در منطقه‌ي D (بردخون- ديّر)، 1/8,174 تن (4/59 درصد) بدست آمد. بیشترین و کمترین ميزان توده‌ي زنده‌ي کفزیان تجاري به ترتیب در لايه‌ي عمقي 50-30 متر، با 0/14,007 تن (4/79 درصد) و طبقه‌ي عمقي 20-10 متر، با 3/1,026 تن (3/4 درصد) برآورد گرديد. بيشترين و كمترين ميزان توده‌ي زنده¬ی کفزیان غيرتجاري به ترتيب در اعماق 50 –30 و 20-10 متر با مقادیر 1/8,252 تن (9/33 درصد) و 2/542 تن (9/29 درصد) بدست آمد. ميانگين صید در واحد سطح كلّ آبزيان، 0/6,352كيلوگرم بر مايل مربع دريايي محاسبه گرديد. بيشترين مقدار ميانگين صید در واحد سطح کفزیان تجاری، در منطقه‌ي D (مطاف- ديّر) با 7/9,770 و كمترين مقدار این شاخص در منطقه‌ي E (ديّر- رأس نايبند) با 9/1,615 كيلوگرم بر مايل مربع دريايي محاسبه شد. بيشترين مقدار ميانگين صید در واحد سطح نيز، در لايه‌ي عمقي 50 –30 متر با 6/9,090 كيلوگرم بر مايل مربع دريايي بدست آمد. در اين مطالعه بيشترين و كمترين مقدار ميانگين صید در واحد سطح کفزیان غيرتجاري به ترتیب با 7/4,495 و 1/382 كيلوگرم بر مايل مربع دريايي در مناطق D (بردخون - ديّر) و E (ديّر- رأس نايبند)، محاسبه شد. سهم آبزیان غیر کفزی از کلّ ترکیب صید ترال کف، 8/10 درصد بود. در تحقیق سال 1399، ميزان توده‌ي زنده‌ي كلّ آبزيان 3/12,263 تن برآورد شد. ميزان زیتوده كفزيان تجاري، 0/9,494 تن (4/77 درصد)، كفزيان غير تجاري 5/1,882 تن (4/15 درصد) و غير كفزيان (سطح‌زيان) 8/886 تن (2/7 درصد) بود. بيشترين وزن كلّ توده‌ي زنده در منطقه‌ي C (گناوه تا بردخون) به ميزان 8/7,598 تن (0/62 درصد) و لايه‌ي عمقي 50-30 متر به ميزان 9/6,012 تن (0/49 درصد) بدست آمد. كمترين وزن توده‌ي زنده در منطقه‌ي E، 5/1,428 تن (6/11 درصد) و لايه‌ي عمقي 20-10 متر 2/2708 تن (1/22 درصد) برآورد شد. مقدار ميانگين صید در واحد سطح كلّ آبزيان در سال 1399، 0/2,403كيلوگرم بر مايل مربع دريايي محاسبه گرديد. بيشترين مقدار ميانگين صید در واحد سطح، در منطقه‌ي E ( بندر دیّر – رأس نایبند) با 6/3,139 و كمترين مقدار ميانگين این شاخص در منطقه‌ي D (مطاف- ديّر) با 8/1,779 كيلوگرم بر مايل مربع دريايي بدست آمد. در این بررسی بيشترين مقدار ميانگين صید در واحد سطح، در لايه‌ي عمقي 30–20 متر با 9/2,853 كيلوگرم بر مايل مربع دريايي محاسبه گردید. بيشترين مقدار ميانگين صید در واحد سطح ماهيان کفزی تجاري مربوط به منطقه‌ي C (گناوه تا بردخون) با 9/2,146، و کمترین مقدار آن شاخص در منطقه‌ي D(بردخون- ديّر) با 0/1,353 كيلوگرم بر مايل‌مربع دريايي مشاهده شد. بیشترین مقدار ميانگين صید در واحد سطح کفزیان غيرتجاري مربوط به مناطق E (ديّر- رأس نايبند) و C (گناوه تا بردخون)، و كمترين مقدار در منطقه‌ي D (بردخون - ديّر) محاسبه شد. آبزيان غالب تركيب صيد ترال كف در آبهای استان بوشهر شامل گوازيم دم رشته‌اي، حسون معمولي، گيش ماهيان، بزماهيان، يا‌ل‌اسبي سر بزرگ، پنجزاري ماهيان، شمسك، سپر ماهيان، كوتر ماهيان، چغوک ماهیان، گربه ماهیان و سنگسر ماهیان بوده است. با استفاده از داده‌هاي صید در واحد سطح، نمودار پراكنش عمقي و منطقه‌اي گونه‌هاي مهمّ اقتصادي و غير اقتصادي نيز، ترسيم شد. مقايسه كلّ مناطق نشان داد؛ كه منطقه‌ي D (بردخون تا بندر ديّر) نسبت به ساير مناطق از نظر فراواني و تراكم ماهيان كفزي وضعيت مطلوب¬تري داشته است. در این بررسیها، تراكم كفزيان تجاري نسبت به كفزيان غير تجاري بيشتر بوده است. نتایج آنالیز واریانس آماری و آزمون تعقیبی توکی و دانکن مربوط به میانگین فراوانی و صید در واحد سطح کلّ کفزیان، کفزیان تجاری، کفزیان غیر تجاری و کلّ آبزیان صید کف به تفکیک مناطق سه گانه و لایه های عمقی نشان داد که تفاوت معناداری با هم نداشته اند. گرچه نتایج آنالیز برخی آزمونها نشان داد که میانگین شاخصهای فوق در مناطق و لایه های عمقی نیز بعضاً، معنادار بوده است.