بررسی تاثیر متقابل فعالیتهای تولیدی براکوسیستم های حوضه دریای خزر فعالیت 1 – مزارع تکثیر و پرورش رودخانه هراز
مجری:سید ابراهیم واردی
شماره ثبت
85/236
وزارت جهاد کشاورزی
شرکت سهامی شیلات ایران
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران- پژوهشکده اکولوژی دریای خزر
چکیده
آب رودخانه هراز از محدوده پل پلور تا دو کیلومتر بعداز آخرین مزرعه سردآبی بطول 36 کیلومتر مورد بررسی قرار گرفت.
در این طرح از ورودی و خروجی آب مزارع ابتدایی، میانی و انتهایی بترتیب با تولیدات بالغ بر 100 تن
(متوسط دبی 192/2 مترمکعب بر ثانیه)، حدود 80 تن (متوسط دبی 710/1 متر مکعب بر ثانیه) و حدود 40 تن (متوسط دبی 361/0 متر مکعب بر ثانیه و یک ایستگاه بالادست مزارع و چهار ایستگاه بعداز مزارع (جهت امکان خودپالایی) نمونه برداریهای فیزیکی – شیمیایی، بنتیک و میکروبی آب بطور ماهانه انجام شد. آلاینده های سموم کشاورزی، سورفاکتانتها(شوینده ها) و فلزات سنگین از 4 ایستگاه در محدوده طرح بطور فصلی نمونه برداری شد.
در نتیجه عبور جریان آب از میان مزارع ترکیبات فیزیکو شیمیایی تغییراتی مشاهده شد. کاهش میانگین غلظت اکسیژن محلول بین mg/l 5/0 تا 1، افزایش BOD5 بین 09/1 -64/0 میلی گرم بر لیتر، افزایش قلیایت تام mg/l CaCO3 5/1-6/4، افزایش مواد معلق mg/l 00/0-30، افزایش فسفات mg/l 054/0-094/0، افزایش ازت آمونیاکی mg/l 008/0-055/0 نشان داده است.
میزان ارتوفسفات (P < 0.011).، ازت نیتریتی (P < 0.009) و گاز آمونیاکی (P <0.027)مزارع بالادست بر روی مزارع میانی، اثرات افزایشی معنی داری را نشان داده است.همچنین اثرات افزایشی میزان فسفر کل (P < 0.019)، ازت نیتریتی (P < 0.019)، مجموع مواد جامد محلول (P < 0.001) و هدایت الکتریکی(P < 0.000 ) مزارع میانی در مزارع پایین دستی کاملا مشهود بود.
نتایج میزان سورفاکتانتها (شوینده ها) در آخرین ایستگاه (بعد از مزارع پرورش ماهی) بیشتر ازسایر ایستگاهها بوده و از مقادیر مذکور در منابع استاندارد کمتر نشان داده است. نتایج میزان فلزات سنگین (مس، سرب،روی، آهن، کادمیم، کبالت، منگنز و کروم) ناچیز ودر حد تشخیص دستگاه جذب اتمی نبوده است. غالب نمونه های آب برای اندازه گیری سموم کشاورزی (کلره) غیرقابل تشخیص توسط دستگاه گازکروماتوگرافی بوده است.
نتایج ارزیابی زیستی محدوده مورد مطالعه رودخانه هراز بر اساس شاخص هیلسینهوف (شاخص موجودات بنتیک) از دامنه میانگین بسیارخوب (احتمال آلودگی بسیارکم به مواد آلی) تا میانگین نامطلوب (احتمال آلودگی زیاد به مواد آلی)در فصول مختلف متغیر بوده است.
ارزیابی مقدماتی نشان می دهد استقرار مزارع تکثیر و پرورش ماهی قزل‌آلا بصورت ناحیه ایی با فواصل 300 و 700 متر در مزارع بالادست و میانی و حتی فاصله 6 کیلومتردرآخرین مزرعه، تخلیه پساب بدون هیچگونه تصفیه بر اکوسیستم رودخانه هراز تاثیر منفی دارد و این تاثیر مزارع پایین دست را نیز تحت ا لشعاع قرار داده است.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مسیر رودخانه هراز بطورعمده بر حسب مقدار شدت جریان آب، میزان تراکم مزارع، نوع و میزان تغذیه در زمانهای مختلف می تواند متفاوت باشد و چون در شرایط فعلی، فاضلاب مزارع، بدون تصفیه وارد رودخانه می شود از نظر ظرفیت هرگز شرایط پرورش برای فعالیت مزارع جدید را ندارد.
واژه های کلیدی: مزرعه قزل آلا، پساب، فیزیکی و شیمیایی، ارزیابی زیستی، سورفاکتانت، فلزات سنگین، سموم کشاورزی، رودخانه هراز