مطالعات مستمر هیدرولوژی و هیدروبیولوژی خلیج فارس و تنگه هرمز در آبهای محدوده استان هرمزگان

چکیده

دراین پروژه آبهای محدوده استان هرمزگان ازمحدوده بندرسیریک (بامختصات ΄08 وo57 طول شرقی) تا نزدیکی خلیج نایبند (با مختصات ΄35 و o52 طول شرقی) تحت پوشش قرار گرفت. در محدوده فوق 7 ترانسکت عمود برساحل هرکدام به فاصله تقریبا 35 مایل از یکدیگر درنظر گرفته شد. در روی هرترانسکت تعداد 3 ایستگاه ثابت نمونه‌برداری هرکدام به فاصله حدود 15 مایل از هم انتخاب گردید. نمونه‌برداری در بهمن ماه زمستان 82 آغازشد و طی سال 1383 نیز دو دور نمونه برداری (یکی در تابستان ودیگری در زمستان) انجام گردید.براساس نتایج به دست آمده می‌توان به موارد ذیل بطور اختصار اشاره نمود.

بطور کلی، میانگین مقادیر پارامترهای محیطی در لایه های سطحی(ا تا15 متر) مناطق مورد بررسی در تابستان و زمستان83 به ترتیب ذیل بدست آمد : دما، 82/0±33و67/0± 8/ 21 درجه سانتی گراد، هدایت الکتریکی
52 /1±1/66 و66/0± 3/53 میلی زیمنس بر سانتی متر ، شوری 54/0± 9/37و 6/1 ± 8/37 قسمت در هزار، چگالی 39/0± 9/22 و 99/0 ± 5/25 کیلوگرم بر متر مکعب، اکسیژن محلول 26/0±4/5 و35/0±7/6 قسمت در میلیون ،pH 02/0±2/8 و03/0±8 ، کلروفیلa 4/0±7/0 و72/0±3/1 میلی گرم بر متر مکعب وکدورت 92/0±1/6 و 67/0 ±7/5 بر حسب FTU حاصل گردید.

لایه ترموکلاین درمحدوده آبهای استان هرمزگان در تابستان در عمق حدود 20 متری با اختلافی حدود 12 درجه سانتیگراد بین دمای آبهای سطحی و عمقی تشکیل یافته و در زمستان از بین می‌رود، علاوه براینکه روند تغییرات عمودی آن در مناطق مختلف نسبت به هم متفاوت بوده بطوریکه در نواحی محدوده تنگه هرمز نظم لایه ترموکلاین تقریباً برهم خورده و شیب آن نسبت به سایر مناطق کاهش قابل ملاحظه‌ای می‌یابد.روند تغییرات شوری و چگالی در آبهای محدوه استان هرمزگان عکس روند تغییرات درجه حرارت بوده ، بطوریکه مقدار آنها در طول سال از شرق به غرب و از سطح به عمق افزایش می‌یابد ، علاوه براینکه در تابستان لایه‌های هالوکلاین و پیکنوکلاین نیز در اکثر مناطق کاملاً مشهود می‌باشند. روند تغییرات هدایت الکتریکی در تابستان از دما و در زمستان از شوری تبعیت می نماید. غلظت کلروفیل a در مناطق مختلف متفاوت بوده و حداکثر مقدار آن در تابستان در اعماق تقریباً 30-10 متر و در زمستان 20-5 متر بدست آمد. میزان اکسیژن محلول در زمستان بیشتر از تابستان بوده و حداکثر مقدار آن در لایه‌های فوقانی (حدود 25-5 متر) مشاهده گردید. غلظت مواد مغذی در زمستان بیشتر از تابستان بوده و از سطح به عمق افزایش یافته و مقدار آنها در محدوه تنگه هرمز بیشتر از سایر مناطق است.مقدار همه پارامترهای فیزیکی وشیمیایی در لایه‌های تحتانی(100-80 متری) آبهای نواحی شرقی تنگه هرمز بشدت افزایش یافته که این افزایش در واقع جریان بستری بسیار شور ناشی از تبخیر(جریان عکس مصبی) را نشان می‌دهد که از کف تنگه هرمز خارج می‌شود.

در این بررسی 4 شاخه و 5 رده از پلانکتونهای گیاهی ، 6 شاخه و 8 رده از پلانکتونهای جانوری و 23 خانواده از ایکتیوپلانکتونها شناسایی گردید. از میان پلانکتونهای گیاهی ، با سیلاریوفیسه‌هابا43 جنس، داینوفیسه‌هابا14جنس، سیانوفیسه‌ها با4جنس،کریزوفیسه هاواگلنافیسه هاهرکدام با یک جنس گروههای غالب بوده مضافااینکه با سیلاریوفیسه‌ها در زمستان 83 افزایش چشمگیری داشته است . تراکم پلانکتونهای جانوری از شرق به غرب نسبتاً افزایش یافته و سخت پوستان گروه غالب را تشکیل داده اند، روند تغییرات فصلی پلانکتونهای جانوری تقریباً عکس پلانکتونهای گیاهی بوده ، بطوریکه افزایش یکی کاهش دیگری را به دنبال داشته است. در رابطه با ایکتیوپلانکتونها ، Engraulidae ، Gobiidae و Clupeidae نسبت به سایر خانوده‌ها از تراکم بالایی برخوردار بوده و تراکم آنها از ساحل به دریاافزایش داشته است.

در رابطه با کفزیان ، جمعاً 115 جنس مربوط به 133 خانواده از ماکروبنتوزها شناسایی گردید. بدین ترتیب که 57 جنس مربوط به 48 خانواده از پرتاران ، 26 جنس مربوط به 44 خانواده از شکم پایان ، 19 جنس مربوط به 25 خانواده از دوکفه ایها ، 12 جنس مربوط به 14 خانواده متعلق به دوراسته از سخت پوستان و دو خانواده از ناوپایان را شامل می‌گردید، همچنین گروههایی از اکیورا ، سیپونکولا ، کرمهای پهن ، خارپوستان ، روزنه داران ، کیسه تنان ، طنابداران ، گیتوگناتا و لوفوفورا نیز مورد شناسایی قرار گرفت. در میان گروههای غالب ماکروبنتوز ، پرتاران و سخت پوستان از بیشترین درصد فراوانی برخوردار بودند. میانگین توده زنده ماکروبنتوزها نسبت به مطالعه قبلی کاهش داشته و برای کل منطقه مورد بررسی معادل 7/4 گرم در مترمربع برآورد گردید.

لغات کلیدی: خلیج فارس و تنگه هرمز، ترموکلاین، هالوکلاین، اکسی کلاین، مواد مغذی، کانتور، ماکرو بنتوز، فیتوپلانکتون، زئوپلانکتون و ایکتیو پلانکتون،CTD