اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق :
ماهیان خاویاری دریای خزر، با سابقه بقای 200 میلیون ساله ، بعنوان فسیلهای زنده و گونه های با ارزشی هستند که هم از لحاظ تنوع زیستی و هم از نظر اقتصادی، جایگاه بسیار ارزشمندی در جهان و کشورمان دارند. تولید خاویار طبیعی طی یک قرن گذشته ، در همه کشورهای حاشیه دریای خزر دارای نوسانات بسیاری بوده است اما میزان آن طی 25 سال گذشته بطور کلی دارای سیری نزولی بوده است. تولید خاویار طبیعی طی یک قرن گذشته ، در همه کشورهای حاشیه دریای خزر دارای نوسانات بسیاری بوده است. اما میزان آن طی 25 سال گذشته بطور کلی دارای سیری نزولی بوده است. بسیاری از کشورهائی که از نعمت وجود ماهیان خاویاری در آبهای طبیعی خود برخوردار هستند، تکنیک های تکثیر وپرورش این ماهیان را به عنوان عملی ترین راهکار کاهش فشار صیادی بر ذخائر طبیعی خود انتخاب و ترویج کرده اند. دورگه گیری یکی از روشهای بسیار موثر در معرفی گونه های جدید برای افزایش تولید در آبزی پروری، افزایش درصد بازماندگی، مقاومت به بیماریها،عادت پذیری نسبت به محیطهای پرورشی و تغییر در ساختار تولید مثل
می باشد. دورگه بستر یکی از مستعد ترین دورگه های ماهیان خاویاری است که پس از تولید موفقیت آمیز آن در موسسه تحقیقات علوم شیلاتی، استفاده از مولدین نر آن در تولید دورگه جدید بستر بزرگ که حاصل تلاقی مولدین بستر نر با فیلماهی ماده است مورد تصویب و اجرا قرار گرفت.
در راستای اجرای این پروژه دستیابی به اهداف ذیل مورد نظر قرار گرفت :
1- نگهداری و تغذیه ماهیان بستر تولید شده تا سن رسیدگی جنسی با جیره غذائی مناسب
2- تعیین جنسیت ماهیان دورگه بستر تولید شده از پروژه تولید ماهی دورگه بستر
3- استحصال خاویار و اسپرم از مولدین بستر موجود
4- تولید ماهی دورگه بستر بزرگ به کمک مولدین موجود بستر و فیلماهی
عملیات موفقیت آمیز تکثیر و دورگه گیری فیلماهی ماده × استرلیاد نر، در فروردین سال 1394 در موسسه صورت گرفت و لاروهای تولید شده ، به منظور حفظ بقا و سهولت غذا دهی به سالن ونیروی منتقل شده و سپس بچه ماهیان دورگه بستر بزرگ پس از جذب کیسه زرده در ابتدا با آرتمیا و سپس با دافنی مورد تغذیه قرار گرفتند. این بچه ماهیان پس از انتقال از ونیرو به وانهای فایبرگلاس موسسه ، بتدریج به غذای کنسانتره سازگار گردیدند.
نتایج :
نتایج بدست آمده نشان می دهد که نگهداری و تغذیه ماهیان بستر تولید شده تا سن رسیدگی جنسی (9-7 سال) با جیره غذائی بکار رفته به خوبی امکان پذیر بوده و امکان استحصال تخمک و اسپرم سالم از مولدین تولید شده (F1) به وجود آمده است. همچنین تعیین جنسیت و مرحله رسیدگی جنسی مولدین بستر با استفاده از روش لاپراسکوپ با دقت بالا به انجام رسید.
مقایسه آماری نشان می دهد که وزن بچه ماهیان بستر بزرگ در مقایسه با وزن بچه فیلماهیان طی ماههای اول و دوم با یکدیگر تفاوت معنی داری ندارند (P < 0.05). در سن سه ماهگی بچه فیلماهیان رشد وزنی بیشتری نسبت به بچه ماهیان بستر بزرگ نشان دادند (P > 0.05). در فاصله زمانی 3 ماهگی تا 5
ماهگی ، روند رشد بچه ماهیان دورگه بستر بزرگ نسبت به بچه فیلماهیان سریعتر بوده و وزن بچه ماهیان دورگه بستر بزرگ از مورد مشابه در بچه فیلماهیان بیشتر است (P > 0.05). همچنین مقایسه های رشد طولی این دو گروه حاکی از آن است که در هیچ دوره زمانی بعد از تولید این ماهیان ، تفاوت معنی داری بین طول بچه ماهیان دورگه بستر بزرگ و بچه فیلماهیان هم سن وجود ندارد (P < 0.05).
اجرای این پروژه نشان داد که با تولید انبوه بستر ، رسیدگی جنسی آنها از سن 7 سالگی آغاز شده و
می توان از مواد تناسلی آنها جهت تولید دورگه بستر بزرگ استفاده کرد.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی :
1- صید، انتخاب و توجه ویژه همزمان به مولدین بستر نر و فیلماهی ماده جهت اخذ نتیجه لقاح مناسب مورد توجه قرار گیرد.
2- اسپرم استحصالی از مولدین بستر نر کارایی لازم جهت لقاح را داشته و بنابراین باید بعنوان یکی از انواع دورگه های با اهمیت در تکثیر ماهیان خاویاری در نظر گرفته شود.
3- تولید دورگه بستر بزرگ طبق دستورالعمل فنی ارایه شده در گزارش در شرایط ایران امکانپذیر بوده و بچه ماهیان تولید شده به آسانی مورد سازگاری با غذای دستی قرار می گیرند.
4- تولید دورگه جدید بستر بزرگ در شرایط آب و هوایی استانهای ساحلی شمالی امکان پذیر است.
5- به منظور افزایش کارایی تکثیر مولدین نر بستر، تغذیه مولدین با غذای بهتر مورد توجه خاص قرار گیرد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
مراکز تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری کشور (دولتی و خصوصی)