· اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق: ). امروزه اﺳﺘﻔﺎده گسترده ومناسب از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎک و آب ﻏﻴــﺮ ﻗﺎﺑــﻞ اﺳــﺘﻔﺎده ﺑــﺮای ﻛــﺸﺎورزی، ﺻــﻨﻌﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﻮﺳﻌﻪ آﺑﺰی ﭘﺮوری ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ راﻫﻜﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ برای تولید غذا و ایجاد اشتغال ﻣﻄﺮح باشد. در دنیا گرایش به ماهیا نی که مناسب پرورش در آب های لب شور و شور باشند از مدت ها قبل ﻣﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ بوده به ﻃـﻮری ﻛـﻪ ﺣـﺪود ﻧﻴﻤﻲ از ﺗﻮﻟﻴﺪات آﺑﺰی ﭘﺮوری ﺟﻬﺎن ﺑـﻪ ﻣﺤـﻴﻂﻫـﺎی آﺑـﻲلب شور و شور اﺧﺘـﺼﺎص داردو ماهی قزل آلای رنگین کمان با توجه به سوابق موجود یکی از ماهیان مناسب برای پرورش در این محیط های آبی می باشد . (فائو2012) . با توجه به محدودیت منابع آب شیرین در کشور و با توجه به روند رو به رشد تولید قزل آلا در کشور که در طول یک دهه از میزان 23138 تن در سال 1382 به 143917 در سال 1392 رسیده است وتمام این میزان تولید متکی بر مصرف آب شیرین میباشد (سالنامه آماری شیلات ایران 1393 ) ، ضروری است که اساس توسعه ابزی پروری از اتکا بر منابع آب شیرین و رودخانه ها بر استفاده از منابع آب غیر شیرین متمرکز شود . گونه ماهی قزل آلا به جهت برخی ویزگیهای زیستی و اقتصادی خود میتواند برای انجام این مهم خاصه کاهش فشار بر منابع آب شیرین جهت پرورش موردتوجه قرار گرفته است . دریای خزر بواسطه شوری حدود یک سوم دریا های آزاد (حدود 13-12 در هزار )و دیگر منابع آبی مشابه میتواند منبعی مطمئن برای توسعه آبزی پروری در مناطق ساحلی ، مناطق دریایی و حتی دور از ساحل در رابطه با این گونه مناسب باشد . این تحقیق با هدف تعیین قابلیت سازگاری بچه ماهیان انگشت قد قزل آلای رنگین کمان در آب با دامنه ، آب شیرین تا 20 در هزار(گرم در لیتر ) جهت فراهم نمودن امکان پرورش این گونه با ارزش در محیط های آبی با شوریهای غیر متعارف به انجام رسیده. به این منظور پارامترهای بیوشیمیایی ، خونی وزیستی بچه ماهیان قزل آلای رنگین کمان جهت تعیین دامنه سازگاری موردبررسی قرار گرفته است. بچه ماهیان با متوسط وزنی SE70/0±56/31 گرم و متوسط طول چنگالیSE 15/0±80/13 سانتی متر، در 3 تیمار آزمایشی در آب با شوری های (شیرین ،13 و 20 گرم در هزار) با تراکم 15 عدد به تانک پلی اتلینی300لیتری حاوی 250لیتر از آب مورد آزمایش معرفی گردیدند. بچه ماهیان از کارگاه ماهیان سرد آبی در استان مازندران تهیه شده و جهت انجام آزمایش به پژوهشکده اکولوژی دریای خزر منتقل شدند. آب شیرین از رودخانه تجن و آب psu13 از دریای خزر و آب psu20 از اختلاط آب دریای خزر و نمک دریائی تهیه شد
· نتایج: بافت آبشش و کلیه در ماهیان معرفی شده به شوریهای مختلف با ایجاد تغییرات مناسب در سلولهای کلراید در آبششها با تزاید و حجیم شدن این سلول ها در پایه تیغه های ثانویه و توبول ها در بافت کلیه با ایجاد فضای داخلی بیشتردر توبول ها ،خود را باتغییرات شوری سازگار مینمایند . بطور نسبی میانگین پارامترهای اسمولاریته، سدیم، کلراید، منیزیم ، کورتیزول، کلسیم، هماتوکریت، هموگلوبین، تعدادگلبول قرمز و سفید در محیط آب شورتر نسبت به محیط آب شیرین بالاتر بوده است (05/0>p، آزمون دانکن). تغییرات فاکتورهای خونی و یونی پلاسمای خون واندام حیاتی بچه ماهیان بیانگر تمایل سازگاری و توان فیزیولوژیک بچه ماهیان همسو با تغییرات شوری جهت تطابق پذیری با محیط آب لب شور بوده بطوریکه ،میزان فاکتور های اندازه گیری شده با افزایش شوری روند صعودی داشته که دامنه این تغییرات برای اسمو لاریته 449-281 میلی اسمول بر کیلو گرم ، برای سدیم ،کلراید ، منیزیم ، کورتیزول بترتیب ،211- 151 ، 165-121 ،3/3– 7/0 ،87- 53 میلی مول بر لیتر و کلسیم 22 – 13میلی گرم در دسی لیتر بوده است . مقادیر اندازه گیری شده برای هماتوکریت 8/38-2/32 درصد ، هموگلوبین 6/8 – 2/6 گرم در دسی لیتر وگلبول قرمز و سفید بترتیب ،106 ×7/1 -2/1 و 103×9/18 - 6/15 بوده است .لذا با بهره گیری از نتایج این تحقیق ضمن امکان توسعه صنعت آبزی پروری در آب لب شور با استفاده بهینه و مفید از هزاران هکتار اراضی و حجم عظیمی از آب غیر قابل مصرف در جهت تولید و اشتغال از اتلاف بیش از حد منابع آب شیرین که سرمایه با ارزش در هر شرایطی می باشد جلوگیری نموده و این شاخه از صنعت آبزی پروری را اقتصادی تر نماییم .
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی: ماهی قزل آلای رنگین کمان در اوزان 30 گرم قابلیت تطابق پذیری با آب لب شور دریای خزر را دارا میباشد . لذا این اندازه از ماهی را میتوان با آب لب شور (13-12در هزار )تا مرحله عرضه به بازار مصرف در این محیط آبی در مجاورت دریای خزر و دیگر منابع آبی مشابه پرورش داد .
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی: مناطقی که واجد اراضی با آب و خاک غیر شیرین و بلااستفاده جهت دیگر فعالیتهای کشاورزی بوده ولی به جهت فاکتورهای فیزیکی ، شیمیایی و زیستی و اقلیمی مناسب پرورش ماهی قزل آلا می تواند باشد این مناطق هزاران هکتار اراضی در نوار ساحلی در شمال کشور و در مناطق مرکزی را در بر می گیرد و همچنین استفاده بهینه از منابع آبی در شمال ( دریای خزر ) ،تحت الارض جنوب و داخل کشور را شامل می گردد. .