اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
تقاضای شیلات استان تهران برای انجام مطالعات امکان سنجی در قنات صالح آباد به منظور بهره برداری شیلاتی.
پیش از اقدام به فعالیت های آبزی پروری و بهره برداری از منابع آبی برای پرورش ماهی ، انجام گروهی از اندازه گیری های فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیک منبع آبی مورد نظر بسیار حائز اهمیت و اجتناب ناپذیر است. در صورت عدم کارایی منبع آبی برای تأمین شرایط آبزی پروری و یا ایراد خسارت به منبع آبی توسط برنامه های آبزی پروری خسارت های قابل ملاحظه ای بروز می نماید که سوابق این امر در ایران وجود داشته است و از نظر اقتصادی منافع پیش بینی شده محقق نخواهد گردید. بنابرلین با توجه به سرمایه گذاری مورد نیاز برای ایجاد زیرساخت ها و راه اندازی واحدهای شیلاتی و آبزی پروری و طولانی بودن نسبی دوره پرورش در مقایسه با دام و طیور و استفاده از محیط آبی برای پرورش ، ریسک سرمایه گذاری نسبتاً بالا بوده و امروزه با انجام مطالعات اولیه و مکان یابی و انجام آزمایشات کنترل کمی و کیفی منابع آبی تلاش می شود ریسک سرمایه گذاری در آبزی پروری و شیلات به حداقل مقدار کاهش یابد.
روش تحقیق:
|
ردیف
|
تاریخ
|
شرح عملیات
|
ملاحظات
|
|
1
|
یکشنبه 13 اردیبهشت 1389
|
نمونه برداری از آب ( فیزیکی - شیمیایی- میکروبی - سموم - فلزات سنگین )
شامل: دمای آب و هوا ، pH ، EC ، DO ، CO2 ، کدورت ، رنگ، سختی کل ، کلسیم ، منیزیم ، پتایسم ، قلیائیت کل ، کلر آزاد ، سولفات ، نیترات ، نیتریت ، آمونیاک ، آمونیوم ، فسفات و COD ، TS ، TSS ، TDS ، BOD5 و شوری
|
|
|
2
|
چهارشنبه 12 خرداد 1389
|
|
|
3
|
شنبه 12 تیر 1389
|
|
|
4
|
شنبه 12 مرداد 1389
|
|
|
5
|
سه شنبه 12شهریور 1389
|
|
|
6
|
شنبه 13 مهر 1389
|
|
در این سفارش پژوهش ، با استفاده از روش استاندارد (Standard Methods for Water & Waste water Measurements) ، بهره گیری از سنجش دستگاهی در محل ((In situ با دستگاه فتومتر پرتابل مدل Palintest 7500 و دستگاه مولتی پارامتر پرتابل مدل WTW 340i و انتقال بخشی از نمونه ها به آزمایشگاه هیدروشیمی و بهداشت و بیماری های مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی کشور- تنکابن (In vitro) ، اندازه گیری پارامترهای فیزیکی و شیمیایی و میکروبی ذکر شده در قرارداد شیلات استان تهران و مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور طبق جدول زیر انجام گردید.
نتایج:
بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، فلزات سنگین، سموم و عوامل منتخب میکروبی در این تحقیق طی 6 ماه از سال 1389 در 3 ایستگاه بطور کلی نشان می دهد که میزان پارامتر های انداره گیری شده با توجه به استاندارد های ایران و جهان در ایستگاه شماره 1 در فصول مطالعه شده جهت کاربری شیلاتی گرم آبی و در فصول سرد سال ( مهر تا فروردین ماه) جهت کاربری شیلاتی سردآبی با تمهیداتی قابل استفاده است. البته تأکید می شود با توجه به سفارش شیلات استان تهران از نظر محدودیت زمانی و بودجه ی اجرای این طرح مطالعاتی و تقلیل زمان آزمایشات به شش ماه ، عملأ اعداد غلظت های عناصر ، آنیونها و کاتیونها و شرایط مسمومیت آب و عوامل محدود کننده احتمالی با توجه به اهداف شیلاتی مورد نظر در دسترس نبوده و قضاوت صرفأ برمبنای داده های حاصل از آزمایشات نمونه برداری های ماهانه اردیبهشت ماه تا مهرماه سال 1389 صورت گرفته است. البته با توجه به پوشش ماه های گرم سال در این پروژه و اندازه گیری پارامترهای منتخب در حالت بیشینه دمایی که به تبع آن اثرات عوامل محدود کننده بهره برداری از آب افزایش می یابد، داده های بدست آمده تصویر قابل استفاده ای از شرایط فیزیکی و شیمیایی این منبع آبی در اختیار قرار داده است. نباید از نظر دور داشت که امنیت بهره برداری شیلاتی در شرایط زمانی این پروژه مناسب نبوده بطوریکه فاصله بین ایستگاه شماره یک (صرف نظر از حدود 50 متر کانال زیر زمینی ) در کانالی روباز با مقطع ذوزنقه تا ایستگاه شماره دو ادامه داشته و این مسیر یاد شده توسط شهرداری منطقه 20 تهران بوسیله نرده و فنس محصور گردیده و بخشی بصورت فضای سبز نگهداری می شود. البته ادامه مسیر قنات صالح آباد از ایستگاه شماره 2 تا ایستگاه شماره سه که به موازات ضلع غربی اتوبان بهشت زهرا کشیده شده است، به شدت در معرض ورود گرد و غبار و دست کاری های انسانی بوده و هیچگونه محافظتی از این کانال بعمل نمی آید. ایستگاه شماره سه نیز در حداقل امنیت بهره برداری شیلاتی و حفاظت فیزیکی قرار دارد. بهره برداری با هدف آبیاری زمینهای کشاورزی منطقه از محدوده ایستگاه شماره دو تا ایستگاه شماره سه و متأثر بودن این دو ایستگاه از پساب کشاورزی منطقه حائز اهمیت می باشد. با بررسی های صورت گرفته در سه ایستگاه طی شش ماه ، فاکتورهایی نظیر نیترات ، آمونیاک ، سولفات ، مس ، سرب ، کادمیوم ، جیوه ، COD و بار میکروبی بعنوان عوامل محدود کننده کاربری شیلاتی تلقی شده و بطور کلی ایستگاه های شماره دو و سه شرایط نامناسب و ایستگاه شماره یک با تمهیداتی قابلیت بهره برداری شیلاتی را دارا می باشد. به نظر می رسد با توجه به استقرار صنایع زیر مجموعه شهرداری های منطقه 19 و 20 تهران از جمله مرکز بازیافت زباله همجوار ایستگاه شماره یک ، امکان تملیک یا اجاره اراضی برای تأمین زمین مورد نیاز فعالیت شیلاتی نیاز به بررسی و رایزنی با شهرداری تهران دارد. توصیه بر اساس نتایج این پروژه ، بررسی امکان راه اندازی مراکز زنده فروشی ماهی (گرم آبی، سردآبی) در فاصله ایستگاه شماره یک این پروژه تا قبل از انحراف قنات صالح آباد از ضلع شرقی به ضلع غربی اتوبان بهشت زهرا است که حقابه ای با توافق شهرداری تهران و شیلات استان تهران از دبی جاری در کانال به این امر اختصاص یابد. تعبیه فیلتر برای کنترل بار میکروبی و مجموعه عوامل مینیمم اندازه گیری شده در این مطالعه قبل از ورود به مراکز زنده فروشی ماهی و استقرار سیستم سپتیک قبل از ورود فاضلاب این مجتمع به قنات صالح آباد و پایش پارامترهای منتخب بصورت ماهانه حین بهره برداری از قنات صالح آباد پیشنهاد می شود.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
بر اساس نتایج این پروژه ، بررسی امکان راه اندازی مراکز زنده فروشی ماهی (گرم آبی ، سردآبی) در فاصله ایستگاه شماره یک این پروژه تا قبل از انحراف قنات صالح آباد از ضلع شرقی به ضلع غربی اتوبان بهشت زهرا است که حقابه ای با توافق شهرداری تهران و شیلات استان تهران از دبی جاری در کانال به این امر اختصاص یابد. تعبیه فیلتر برای کنترل بار میکروبی و مجموعه عوامل مینیمم اندازه گیری شده در این مطالعه قبل از ورود به مراکز زنده فروشی ماهی و استقرار سیستم سپتیک قبل از ورود فاضلاب این مجتمع به قنات صالح آباد و پایش پارامترهای منتخب بصورت ماهانه حین بهره برداری از قنات صالح آباد توصیه شد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
- در کلیه منابع آبی که به نظر می رسند ممکن است امکان بهره برداری شیلاتی و نگهداری و پرورش و تولید آبزیان داشته باشند، منطقی است که امکان سنجی بر پایه مطالعات هیدروبیولوژیک و لیمنولوژیک انجام شود.
- با توجه به اینکه حتی با یک مرحله نمونه برداری در شرایط اضطراری، اطلاعات حداقلی برای اخذ دیدگاه نسبت کمیت وکیفیت منابع آبی بدست می آید، توصیه می شود بررسی های شاخص های زیستی مانند درشت بی مهرگان کفزی و پارامترهای فیزیکی و شیمیایی در چهار فصل سال و درصورت امکان بصورت ماهانه انجام شود تا شرایط محیطی منبع آبی مورد نظر که طبیعتا" در ماه های مختلف و فصول مختلف سال متغیر است بدست آید و این اطلاعات بعنوان حداقل اطلاعات لازم برای بررسی سرمایه گذاری های شیلاتی مد نظر قرار گیرد.
- در بهره برداری از منابع آبی با رویکرد توسعه صنعت شیلات، استفاده از داده ها و اطلاعات قدیمی و جدید برای مشخص شدن وضعیت پایداری منابع آبی برای مقصود خاص شیلاتی کمک می کند تا منافع در چشم انداز برنامه های بهره برداری و توسعه ای تأمین شود. البته تجربه کشورهای پیشرو در این زمینه نشان داده است که برنامه های پایش (Monitoring) برای تولید داده ها و اطلاعات اشاره شده ، سال ها قبل از بهره برداری های آبزی پروری و شیلاتی انجام شده و در مواقع مورد نیاز در برخی مناطق جهان حتی 100 الی 150 سال اطلاعات هیدروبیولوژیک وجود دارد. برای مدیریت کارآمد و توسعه پایدار و تحقق اقتصاد مقاومتی، دسترسی به اطلاعات لازم و کافی هیدروبیولوژیک در بهره برداری های منابع طبیعی ضروری است.