اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
دریای خزر از نظر شیلاتی، اقتصادی و تجاری، اقلیمی و بوم شناختی دارای اهمیت زیادی است. وجود کشورهای مختلف در حاشیه ی این دریا سبب گردیده تا ضوابط حقوقی آن در حوزه های متفاوت از جمله کشتیرانی، صید و بهره برداری از منابع نفتی و گازی مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد. اما حفظ سلامت محیط زیست و آبزیان آن از توجه کافی بهره مند نگردیده است و فعالیتهای انسانی اعم از صنعتی، کشاورزی بصورت متمرکز وغیر متمرکز بدون تقریبا" هیچ گونه ضوابطی در اطراف آن و یا در دریا صورت پذیرفته است. در نتیجه وضیعت زیستی و غیرزیستی آن را به جایی رسانده که عزم ملی و منطقه ای را در جهت پیشگیری و توقف اثرات منفی اعمال شده بر آن طلب می کند.
اثرات منفی فعالیتهای انسانی بر موجودات زنده ی دریای خزر بر سطوح مختلف زیستی، از میکرو ارگانیسم ها تا موجودات و ماهیان بزرگ دریایی منعکس می گردد. یکی از رویدادهای مهم که عموما" با تغییر فصل در دریا رخ می دهد رشد و افزایش تعداد گونه های خاصی از فیتوپلانکتون ها (تولید کنندگان اولیه دریا و اولین حلقه از زنجیره ی غذایی) می باشد. این رویداد در محیطهای طبیعی و دست نخورده به نحوی صورت می پذیرد که عدم توازن را در اکوسیستم سبب نمی گردد. امااضافه شدن عوامل خارجی از جمله فعالیتهای انسانی (مستقیم و غیر مستقیم) زمینه رشد و تکثیر بیش ازحد این فیتوپلانکتون ها و یا سایر فیتوپلانکتون های فرصت طلب را فراهم می کنند. ایجاد صنایع مختلف ، ساخت وسازها و قطع درختان و کاهش سطح جنگل ها در جوامع انسانی زمینه های گرم شدن جهانی کره ی زمین (اثرات غیرمستقیم فعالیتهای انسانی) را فراهم آورده است. از اثرات مستقیم ناشی از فعالیتهای انسانی میتوان به وارد نمودن فاضلابهای کشاورزی، صنعتی و خانگی به دریا اشاره نمود که سببب ورود مواد مغذی اضافی به دریا می گردند. افزایش مواد مغذی سبب اختلال در توازن زیستی شده و پدیده ی یوتریفیکاسیون در دریا می گردند. از آنجاییکه سیانوفیتا ( شاخه ای از فیتوپلانکتون ها)از مواد معدنی نیز همانند مواد آلی می توانند به عنوان منابع غذایی استفاده کنند، لذا شکوفایی سیانوفیتی در شرایط مناسب ( دما، مواد مغذی و ...)بیش از سایر گروههای جلبکی اکوسیستم های آبی را تهدید می کند. سیانوفیتا بصورت طبیعی بخش کوچکی از هر اکوسیستم آبی اعم از شیرین، شور و لب شور را تشکیل می دهند. رشد این گروه درتراکم انبوه ( به تعداد 100 تا 1000 عدد در میلی لیتر) اصطلاحا" شکوفایی جلبکی (bloom) نامیده شده و گاها" ممکن است که تعداد سلولهای جلبک به بیش از یک میلیون در میلی لیتر برسد. شکوفائی جلبکی به رنگهای سبز، قهوه ای مایل به زرد و قرمز دیده می شود .
این حادثه که در سواحل انزلی در استان گیلان تا سواحل نوشهر در استان مازندران در بخش مرکزی و غربی سواحل ایرانی دریای خزر رخ داد مربوط به شاخه Cyanophyta ، گونه ی Nodularia spumigena (N.spumigena) بود. شکوفایی بعدی که در نیمه ی مهر 1385 گزارش گردید، سواحل بندرانزلی از کانال موج شکن تا شهرستان حسن رود را در برگرفت و رنگ آب منطقه به قهوه ای متمایل به قرمزتغییر یافت. پس از بررسی های آزمایشگاهی مشخص گردید که رنگ قرمز آب ناشی از وقوع یک نوع بلوم جلبکی یا Red tide در این ناحیه می باشد که توسط جلبکی از شاخه پیروفیتا Pyrrophyta، از جنس Heterocapsa بوجود آمده است. این جنس بیشتر در آبهای لب شور مشاهده شده و عمر کوتاهی دارد. این حادثه پس از ایجاد سیلاب در حوضه آبریز تالاب بندر انزلی صورت پذیرفته بود. پدیده ایجاد شده پس از سه روز بتدریج ناپدید گردید. در مورخه 29/5/1388 مجددا" شکوفایی جلبکی شیری رنگ مربوط بهN.spumigena در منطقه بین رامسر و تنکابن با وسعت بیش از 200 کیلومتر مربع از عمق 50 متر به بالا با تراکم انبوه روی داد.اخیرا" نیز در5/1389 در منطقه ای به وسعت کم در اعماق ساحلی مجددا" مشاهده گردید. به نظر می رسد این رویداد به یک حادثه ی سالانه تبدیل شده است.
تحقیقات زیادی در خصوص روشهای مکانیکی ، شیمیایی و فیزیکی جمع آوری جلبکهای سمی ماکروسکوپی در دنیا انجام گرفته ولی مطالعات کمتری در خصوص روش بیولوژیک کنترل این موجودات انجام شده است.
نتایج:
نتایج نشان داد که روند کاهشی نودولاریا در تیمارهای حاوی گونه آئروجینوزا و مخلوط باکتریها نسبت به سایر بهتر بوده و لوگ 8 باکتری دارای تاثیر مهارکننده بیشتری نسبت به لوگ 7 بوده است. در کشت دو لایه نیز تیمارهای اخیر دارای اثر با جلبک کشی و دو تیمار فلورسانس و پوتیدا دارای خاصیت مهارکننده رشد جلبک بودند. روند تغییرات کلروفیل a ، اکسیژن محلول و نیترات در تمامی تیمارهای حاوی باکتری خصوصا آئروجینوزا و مخلوط باکتریها کاهشی بوده و در بیشتر زمان هانیز معنی دار بوده است. روند تغییر پارامترهای مذکور در تیمار شاهد تقریبا ثابت بوده است. هر چند که تغییرات فسفات در زمان های مختلف کاهش نسبی داشته ولی با این وجود اختلاف معنی داری مشاهد نگردید. پارامترهای مورد بررسی در این مطالعه در ارتباط مستقیم با جمعیت جلبک بوده و کاهش یا افرایش آنها باعث کاهش یا افزایش جمعیت جلبک میگردد.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
نتیجه گیری که از این مطالعه حاصل میشود آن است که گونه های مختلف سودوموناس قادر به کاهش جمعیت جلبک نودولاریا در شرایط آزمایشگاهی بوده و در تیمارهای ترکیبی ، نتایج بدست آمده بهتر بوده است. با انجام مطالعات مذکور در قالب مزوکوزم و ارزیابی متابولیت های باکتری، آنالیز کمی و کیفی پارامترهای شیمیایی دخیل در انجام فرآیند و دستیابی به نتایج مستدل، میتوان از این جنس بعنوان باکتری شاخص در هنگام بروز بلوم جلبکی در اکوسیستم بزرگتر استفاده نمود.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
اکوسیستم های آلوده به جلبک سیانوباکتر نودولاریا