اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
پرورش ماهیان زینتی در کشور، طی چند سال اخیر به عنوان یک فعالیت تولیدی مهم از اولویت خاصی برخوردار گردیده و روند رو به رشدی را طی نموده است. بطور تقریبی محاسبه شده که در سرتاسر جهان بیش از 100 میلیون نفر برای سرگرمی به نگهداری ماهیان آکواریومی می پردازندWinfree,1989;Bassleer,1994;Willis,1995) (. بر اساس گزارشات فائو2013) (FAO 2006- ، تجارت جهانی صادرات ماهیان زینتی از سال 1985 تاکنون سالیانه بطور میانگین نرخ رشدی برابر با 14درصد داشته استetal,2014) .(Raniارزش اقتصادی بازار ماهیان زینتی در جهان، سالانه چندین میلیارد دلار تخمین زده می شود (Watson & Moreau,2006). ایران سالانه معادل ۲۰۰میلیون قطعه ماهی زینتی تولید می‌کند و سال گذشته نیز حدود ۱۱میلیون قطعه ماهی زینتی از کشورهای جنوب‌شرق آسیا مانند تایلند، مالزی و سنگاپور بزرگترین تولیدکنندگان ماهی‌های زینتی در جهان وارد کرده است(رحمانی، 1394).کشور ایران 300 گونه ماهیان زینتی از ۱۵۰۰ گونه ماهیان زینتی جهان را به‌صورت بومی در اختیار دارد که بیش از ۸۰ گونه آنرا تکثیرمی نماید که اگر شرایط تولید ماهیان زینتی در کشور فراهم شود ایران به سادگی می‌تواند به یک رقیب جدی برای تولیدکنندگان جهانی ماهیان زینتی تبدیل شود(رحمانی، 1394). هر یک از این نظام‌های تولید و بهره‌برداری نیازها و الزامات خود را دارند که در صورت پرداختن به آنها می‌توان فرصتهای جدیدی برای اشتغال ایجاد کرد. برای رسیدن به این هدف متعالی باید زمینه‌های پایداری شغل و فعالیت نیز فراهم گردد. از طرفی پرداختن به ماهیان زینتی به منظور بخشی از گذران اوقات فراغت جامعه می تواند از تفریحات سالم در جامعه محسوب شود.بطوریکه با ساماندهی این بخش و ایجاد تلفیقی بین واحدهای تولیدی ماهیان زینتی وایجاد واحدهای تفریحی و توریستی، به توسعه مراکز تفرجگاهی کمک شایسته ای نمود. مجتمع تولیدی وعرضه ماهیان زینتی شهرستان محلات(استان مرکزی) با هدف اصلی ایجاد یک سایت نمونه تولیدی و گردشگری در کشور برای سامان دهی بخشی و ایجاد تمرکز در فعالیت با تاکید بر تقویت جنبه‌های تجاری، ترویجی و نمایشی، مطالعه شده است.
اهداف تحقیق عبارتند از:
-ساماندهی امور تولید ماهیان زینتی تولیدی شهرستان محلات
-ساماندهی امور بازرگانی ماهیان زینتی تولیدی در شهرستان محلات و استان مرکزی
-کمک به تولید کنندگان پراکنده و کوچک ماهیان زینتی و کاستن از تمرکز بیرویه فعالیت ها
-تحرک بخشیدن به اقتصاد شهرستان محلات از طریق توسعه زیر بناها و جلب سرمایه گذاری
-رونق بخشیدن به اقتصاد گردشگری شهرستان
-ایجاد فرصت های شغلی تازه
روش تحقیق بکار گرفته عبارتند از:
روش اصلی این تحقیق در خصوص طراحی یک مجتمع تولیدی و تفریحی ، روش اسنادی و پیمایشی است. محدوده مورد مطالعه در این تحقیق شهرستان محلات از توابع استان مرکزی بود. در این بررسی کلیه اسناد و مدارک سازمانها و نهادهای ذینفع و ذینفوذ گردآوری و ضوابط و مقررات آنها استخراج گردید تا در مرحله مطالعات و برنامه‌ریزی شاخصها و استانداردهای مورد عمل مشخص شود و بر آن اساس طرح مورد ارزیابی قرار گیرد(خاکی،1378).همچنین جهت انتخاب مکان مناسب جهت احداث مجتمع تولیدی و تفریحی ، با استفاده از فرآیند AHP گروهی و بر اساس مقایسات زوجی ، نظرات 4 کارشناس مرتبط با سایت یابی آبزی پروری ادغام شده و میزان اهمیت و اولویت بندی عوامل مذکور استخراج شد (Saaty, 1980) و سپس با نظرات کارشناسی به هر یک ازعوامل بر اساس قابلیت امتیازدهی صورت گرفت. در این بررسی نسبت به تعیین ویژگیهای ساختاری یک مجتمع تولیدی و تفریحی بر اساس ضوابط ایجاد مجتمع های بزرگ تفریحی و تولیدی اقدام و دیاگرامهای مناسب جهت جانمایی واحد های مختلف تولیدی ، تفریحی وخدماتی و همچنین جانمایی هر یک از عناصر مورد نیاز یک واحد تولیدی ماهیان زینتی مورد بررسی قرار گرفت . جهت تعیین و پیش بینی اثرات اقتصادی با استفاده از تهیه پرسشنامه و تکمیل آن توسط بهره برداران نسبت به تعیین الویت های اقتصادی یک مجتمع تولیدی و تفریحی ماهیان زینتی اقدام شد.در این مطالعه با مصاحبه با افراد کارشناس و گروههای مختلف تولید کننده ماهیان زینتی ، ضمن استخراج نیازها، امکان‌پذیری اجرایی آن مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت با استفاده از ابزارها و تکنیکهای تصویری و نقشه‌ای مجتمع مورد مطالعه طراحی گردید. برای جمع آوری داده های تحقیق نیز از روش مطالعه کتابخانه ای، استفاده از منابع الکترونیکی و مطالعات میدانی منطقه مورد مطالعه استفاده شد. نتایج :
به طور کلی نتایج این مطالعه مشخص کرد که سایت A بهترین مکان جهت احداث این مجتمع تفریحی و تولیدی ماهیان زینتی می باشد. دراین مطالعه پلان های الگویی مختلفی بر اساس مطالعات اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و آبزی پروری طراحی و به شیلات استان مرکزی ارائه شد که پلان ارائه شده مورد پذیرش کارشناسی مدیریت شیلات استان قرار گرفت.
این سایت یک عرصه 13 هکتاری بوده که تعداد 19 واحد تولیدی با ظرفیت های تولیدی 100 هزار ، 500 هزار ،2 میلیون قطعه ایی، یک واحد تولیدی غذای زنده آبزیان و یک واحد تولیدی گیاهان زینتی آبزی برای آن در مساحتی حدود 5/3 هکتار پیش بینی شد.همچنین جهت احداث مجتمع تفریحی در حدود 5/4 هکتار عرصه و مابقی عرصه برای ایجاد بخشهای خدماتی و توسعه ای در نظر گرفته شد. در طراحی این مجتمع الگویی نیازمندیهای مختلف یک مجتمع از قبیل فضای نمایشگاهی ، واحد ساختمان اداری، واحد های آزمایشگاهی، واحد های آموزشی، مرکز پایانه صادراتی ، فضای آکواریوم های روباز و غیره لحاظ گردید.در این مجتمع تولید 10 میلیون قطعه از انواع ماهیان زینتی آب شیرین پیش بینی و نیاز سنجی گردید.براساس جمع بندی نظرات پاسخ دهندگان به پرسشنامه ها این پیش بینی بدست آمد که احداث یک مجتمع الگوئی تولیدی و تفریحی ماهیان زینتی پرورش ماهیان در شهرستان محلات دارای اثرات مثبت اقتصادی( الویت های 2 تا 8) می باشدکه الویت های اقتصادی احداث آن تعیین گردید و با توجه به این که اکثریت مطالعات پیشین بر این نکته اذعان دارندکه تکثیروپرورش ماهیان زینتی موجب افزایش درآمد افراد تولید کننده و بهبود وضعیت اقتصادی آنان می گردند، تلفیق این صنعت با گردشگری و جذب توریستهای علاقه مند که بدنبال زیبا شناسی طبیعی و برخورداری از آرامش های محیط های آبی و بویژه حیات وحش آبزیان دریایی می باشند می تواند بیشتر از پیش بر پایداری اشتغال، بهبود درآمدتولیدکنندگان، ایجاد انگیزه در ایجاد شغلهای جدید در این شاخه تولیدی بیافزاید.
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
پیشنهاد می گردد جهت گسترش واحدهای تولیدی پرورش ماهیان زینتی و بالطبع افزایش اشتغال جوانان جویای حرفه های جدید می توان مطالعه مجتمع های تولیدی و تفریحی ماهیان زینتی در مناطق مستعد کشور را در دستور کار سازمان شیلات ایران قرار داد که بالطبع سرمایه گذاری در این زیر بخش ، سرمایه گذاری در دیگر بخش های صنعت و خدمات را بدنبال خواهد داشت. ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
کلیه استانهای کشور