اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
جلبک ها نقش مهمی درتثبیت کیفی آب ، تغذیه لاروها و کنترل میکروبی دارند. در بیشتر مراکز تکثیر و پرورش آبزیان در دنیا به دلیل اهمیتی که غذای زنده درسلامت و سرعت رشد و افزایش مقاومت درمقابل عوامل بیماریزا در آبزیان ایجاد می کنند بخشی از مساحت مزرعه را به تولید غذای زنده اختصاص می دهند. هنوز پرورش مراحل لاروی، گونه های مختلفی از آبزیان مثل نرمتنان و سخت پوستان، بمیزان زیادی به غذاهای زنده وابسته می باشد،که حذف کامل منابع غذایی طبیعی و استفاده از غذاهای مصنوعی بجای آن تاکنون میسر نگردیده است. جوامع فیتوپلانکتونی در پرورش میگو بسیار مفید هستند، زیرا آنها حفظ شرایط محیطی مناسب با تامین فراوانی متوسط اکسیژن محلول و همچنین جذب آمونیاک را برای رشد میگو فراهم میکنند . دست یافتن به رشد و محصول خوب برای پرورش میگو بطور شایسته به مدیریت کیفیت آب، عمق استخر و غلظت تراکم فیتوپلانکتون ارتباط دارد. نیاز به تولید غذاهای طبیعی جهت تغذیه مراحل مختلف لاروی میگو (از مرحله زوآی 1 تا پست لارو 15 ) وجود دارد. لذا تلاش ها بر این موضوع معطوف گردیده تا با کاهش مقدار غذای طبیعی مورد استفاده و افزایش استفاده از غذاهای مصنوعی بتوان از هزینه ها و نیروی کار مورد نیاز کاسته شود . یکی از موارد و موضوعات مهم در زمینه پرورش مراحل لاروی استفاده ازجیره های غذایی کامل و مناسب جهت تامین نیازمند ی های تغذیه ای لاروها و تولید لاروهایی سالم و مقاوم می باشد . در این تحقیق 12 استخر بتنی مدور با قطر 10 متر با بستر ماسه ای( 30 سانتی متر ) و ارتفاع آبگیری 5/1 متر و با حجم آبگیری 75/117 متر مکعب و مجهز به هوادهی مرکزی با تراکم کشت های مختلف میگو وانامی در تیمار های چهارگانه (تراکم کشت میگو به تعداد 45، 50، 55 و 60 عدد در متر مربع) و یک استخر خاکی به مساحت 1000 متر مربع جهت بررسی فیتوپلانکتون در طول دوره پرورش در نظر گرفته شد. آبگیری استخر ها از منطقه مصبی رودخانه تجن در جنوب دریای خزر(ً50، 48 ، °36 شمالی و ً41، 6 ، °53 شرقی) که در یک استخر بتنی ذخیره آب با مساحت 0.2 هکتار انتقال می یافت و به طور همزمان آبگیری استخرها انجام شد. قابل ذکر است که کلیه فعالیت های مربوط به غنی سازی آب (کوددهی: اوره[1] ha/kg10-5 و سوپرفسفات ha/kg12-10، آهکپاشی: kg15-5 و کشت فیتوپلانکتون کلرلا) در این استخر در دورههای 10 روزه صورت گرفت.
نمونه برداری از استخر ها بصورت دوره های 15 روزه در تابستان 1391 (ماه های تیر، مرداد و شهریور) انجام شد. نمونه های فیتوپلانکتونی هر استخر بطور مجزا مورد بررسی تراکم و تنوع قرار گرفتند. در این روش 50 سی سی آب بطور مستقیم از استخر ها گرفته شد و سپس با فرمالین 4% تثبیت گردید). نمونه ها پس از شماره گذاری و درج تاریخ به آزمایشگاه منتقل گردید. نمونه های فیتوپلانکتون ها بعد از همگن سازی یکبار جهت ارزیابی کیفی (شناسائی) و یکبار جهت ارزیابی کمی (تعیین فراوانی) با لام سدویک رافتر و میکرسکوپ نیکون با بزرگنمایی X 20 و X40مورد بررسی قرار گرفتند. سپس فراوانی فیتوپلانکتون در لیتر تعیین گردید. جهت آنالیز داده ها بررسی آماری از روش پارامتریک و جدول آنالیز واریانس یک طرفه و مقایسه میانگین ها بروش دانکن در سطح 5 درصد با نرم افزار Spss v18 و ترسیم نمودار ها از نرم افزار Excel استفاده شد.
نتایج:
در این بررسی که در فصل تابستان ( ما ه های تیر، مرداد و شهریور) انجام گردید ، 20 جنس از فیتوپلانکتون از پنج شاخه Bacillariophyta، Pyrrophyta ، Cyanophyta، Chlorophyta، Euglenophyta شناسایی شدند که بیشترین تنوع گونه ای به ترتیب شش جنس از شاخه Cyanophyta، پنج جنس از شاخه Chlorophyta ، چهار جنس از شاخه Bacillariophyta ، چهار جنس از شاخه Pyrrophyta و یک جنس از شاخه Euglenophyta دارا بودند.
از 20 جنس شناسایی شده از پنج شاخه فیتوپلانکتونی شاخه Cyanophyta با 30 درصد از کل جنس های شناسایی شده که بیشترین فراوانی را بخود اختصاص داده و به ترتیب شاخه Chlorophyta با 25 درصد، شاخه Bacillariophyta با 20 درصد، شاخه Pyrrophyta با 20 درصد وشاخه Euglenophyta با 5 درصد کمترین فراوانی را دارا بودند و همچنین از شاخه Euglenophyta یک گونه شناسایی شد. جنس کلرلا از جلبک های سبز شاخه کلروفیتا در همه استخر های نمونه برداری در زمان های مختلف حضور داشته است ولی بعضی از جنس ها فقط یکبار در مراحل مختلف نمونه برداری حضور داشته اند. جنس Chaetoceros از شاخه Bacillariophyta و جنس Chlamidomunas از شاخه Chlorophyta در بیشتر مراحل مختلف نمونه برداری حضور داشتند. در بررسی کلی بیشترین تنوع گونه ای با 9 جنس در تیمار دوم در شهریور ماه مشاهده گردید که متعلق به سه شاخه Chlorophyta ، Bacillariophyta و Cyanophyta بوده است. پژوهش حاضر نشان داد شاخه Chlorophyta در تمام تیمارها در زمان های مختلف مشاهده گردید. و شاخه Euglenophyta فقط درتیمار یک در مرداد ماه حضور داشته است. در این تحقیق جنس کلرلا از جلبک های سبز شاخه کلروفیتا در همه استخر های نمونه برداری در زمان های مختلف حضور داشته است ولی بعضی از جنس ها فقط یکبار در مراحل مختلف نمونه برداری حضور داشته اند. جنس Chaetoceros از شاخه Bacillariophyta و جنس Chlamidomunas از شاخه Chlorophyta در بیشتر مراحل مختلف نمونه برداری حضور داشتند.
در بررسی انجام شده، تراکم سلولی در زمان و تیمار های مختلف متفاوت بوده است. بطوریکه میزان تراکم فیتوپلانکتون در شهریور ماه حداکثر رشد را داشته ودر تیرماه کمترین میزان را از نظر تراکم دارا بوده است. اما رشد سلولی میکرو جلبک ها در یک زمان تقریبا برابر بودند. دراین تحقیق با توجه به تراکم فیتوپلانکتون در ماه تیر بیشترین رشد سلولی متعلق به شاخه کلرفیتا به میزان 5 /13 ±8 /43 ( تعداد سلول در لیتر × 106) در تیمار 2 که تحت تاثیر جنس کلرلا بوده است. همجنین کلرلا در همه تیمار ها پراکنش داشته و کمترین رشد سلولی در تیمار پنج استخر خاکی داشته است و جنس های دیگر شاخه کلروفیتا فقط در یک تیمار مشاهده گردیدند که تراکم زیادی نداشته اند. شاخه سیانو فیتا به میزان 106×20 تعدا دسلول در لیتر فقط در تیمار دو مشاهده گردید. دراین بررسی فراوانی شاخه های مختلف فیتوپلانکتون بیشترین در صد فراونی متعلق به شاخه کلروفیتا (71 درصد) تحت تاثیر جنس کلرلا بوده و کمترین فراوانی را شاخه سیانوفیتا داشته است .
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
بعضی از میکرو جلبک های شناسایی شده در این تحقیق پتانسیل کشت و تولید انبوه داشته می توان با کشت گونه های خوش خوراک معرفی شده دراین تحقیق با پرورش وتزریق به استخرها جهت تولید و رشد بهتر و بازماندگی میگو استفاده بهینه کرد. یکی از گونه های بسیارعالی از نظر ارزش غذایی کلرلا بوده که در تمام تیمارها و ماه های مختلف مشاهده گردید و توانایی رشد بیشتر را نسبت به گونه های دیگر داشته است.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
با توجه به نتایج بدست آامده دراین تحقیق توانایی رشد سلولی میکروجلبک کلرلا با آب دریای خزر مطلوب بوده و می توان با آب دریای خزر بعنوان جایگزین محیط کشت تجاری به تولید انبوه رسید و یا استوک را مستقیما به استخر ها تزریق نمود جون شرایط رشد برای این گونه خوش خوراک در استخرها منطقه مورد نظر مهیا می باشد.