اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق :
از به کار گیری اصول اساسی اصلاح نژاد در پرورش آبزیان مدت زیادی نمی گذرد و اینعلم در مقایسه با اصلاح نژاد دام و نسبت به صنعت دام پروری کمی جدیدتر می باشد. بهعبارت بهتر در صنعت پرورش ماهی معمولا ماهیانی مورد استفاده قرار می گیرند که یامستقیما از ذخایر وحشـی به دسـت آمده اند و یا فقط چند نسل از انتقال آن ها از محیطهای طبیعی می گذرد. در این زمینه فقط چند سویه (Strain ) از کپور ماهیان و قزل آلایرنگین کمان در برخی از نقاط جهان اهلی شده و می توان گفت ذخایر دیگری از این ماهیاناهلی شده وجود ندارد . از طرفی اطلاعات اساسی مورد نیاز برای اجرای برنامه های علمیو منطقه‌ای اصلاح نژاد ماهیان اندک است. در یک جمله می‌توان گفت که هدف اصلاح نژادافزایش توان تولید می باشد. این تولید چه از نظر وزنی چه از نظر طول و چه از نظرخصوصیات کیفی نظیر رنگ مناسب و شکل ظاهری در برنامه های اصلاح نژاد تحت بررسی قرارمی گیرد. تا کنون در صنعت پرورش ماهی بر اتثنای ماهیان زینتی اصلاح نژاد دارای نقشکمتری در بالا بردن تولید بوده است. بیشتر پرورش دهندگان برای افزایش تولید فقط برکنترل فکر بهبود غذا و جلوگیری از بروز بیماری ها شد وشاید نداند که با یک نظارت وکنترل درست به هنگام باعث افزایش پتانسیل بیولوژیکی ماهیان شوند. دو ماهی کاملایکسان در طبیعت وجود ندارد و تنوع موجود در یک جمعیت از ماهیان در برگیرنده تمامفنوتیپ های واقعی آن هاست . از دیرباز بشر به پرورش و اهلی ساختن دام بخصوص گوسفندبز اسب و گاو پرداخت تا بتواند با انتخاب والدینی که خصوصیات ظاهری بهتری دارند واز رشد مناسبی برخوردارند فرزندان قوی تر و مقاوم تر ایجاد نمایند. به همین دلیلاست که یک علم اصلاح نژاد ماهی نسبت به اصلاح نژاد دام از سابقه زیادتری برخوردارنیست و فقط در چند ساله اخیر (نیم قرن اخیر) به آن توجه زیادی شده است. نکته مهمآنکه هدف کلی برنامه های اصلاح نژاد افزایش پتانسیل بیولوژیک یک جمعیت می باشد. فنوتیپ خصوصیات قابل مشاهده یا اندازه گیری نظیر رنگ طول وزن تعداد خارهای بالهپشتی و … است. به طور کمی ماهیانی برای پرورش مقرون به صرفه ترند که دارای رشدسریعتر درصد بالاتر گوشت (لاشه) باشند. ضریب تبدیل نهایی پایین تری داشته باشند ومقاومت بیشتری به بیماری از خود نشان دهند همه این مزایا در مدیریت کارگاهی تکثیربا رعایت اصول ژنتیک و اصلاح نژاد امکان پذیر است. در برنامه های اصلاح نژاد دام یاماهیان هدف این است که حیواناتی که دارای ظرفیت ژنتیکی بالاتر از میانگین داشتهباشند در ابتدا انتخاب شده و ازآن ها به عنوان والدین نسل بعد استفاده شود..با توجه به میزان کل تولیدات ماهیان گرمابی بوپژه در پایان سال 1390(-معادل هزارتن170578 -)چنانچه اعمال برنامه های اصلاح نژادی ماهیان گرمابی از طریق دستیابی به دانش فنی تولید لاین های آبزیان پرورشی بتواند منجر به 10 درصد افزایش تولید گردد. شاهد افزایش رقمی بالغ بر17057تن در سال اول اجرای طرح نسبت به سال پایه( 1390) خواهیم بود. بدیهی است بر این مبنا رقم افزایش تولید مذکوردر طی سالهای بعد روند تصاعدی خواهد شد. از آنجایی که اساسا قیمت انواع کپور ماهیان بر اساس شاخصهای قیمت عمده فروشی اعلام شده از سوی سازمان شیلات ایران نسبت به سایر اقلام پروتئین حیوانی (گوشت قرمز ) دارای قیمت متعادل تری بودهواز سوی دیگر پرورش کپور ماهیان در نقاط مختلف و استانهای مستعد کشورپراکنش یافته است. لهذاارقام افزایش تولید از رهگذراعمال سیاستهای اصلاح نژاد ماهیان گرمابی نقش عمده ای در ایجاد امنیت غذایی کلیه استانهای مذکور (-وبویژه احاد مردم در قشر کم در آمد -)خواهد داشت. لیکن در کنار این خط مشی به علت فقدان یک برنامه تلاقی گری مشخص شاهد افزایش ضریب خونی جمعیت کپور ماهیان می باشیم. که این موضوع سبب عدم دستیابی به تولید پایدار(Sustainable Development) می شود.در این پروژه به دنبال واردات وتحویل بچه ماهی 4گونه کپور معمولی،فیتوفاگ، آمورو بیگ هد ، اندازه گیری پارامترهای رشد وبقاۀ در طول دوره پرورش ومقایسه آن با پارامترهای رشد وبقاۀ ماهیان داخل کشور (موجود از سال های گذشته ) انجام خواهد شد.
نتایج :
هدف ار این تحقیق مقایسه رشد بچه ماهیان کپور چینی فیتوفاگ و بیگ هد وارداتی از کشور چین با نمونه های موجود در استان خوزستان بوده است. بدین منظور بچه ماهیان در خردادماه سال 1393 ازکشورچین بهفرودگاهبینالمللیامامخمینیواردگردیدند. ماهی ها بلافاصله به استخر های خاکی و محل قرنطینه (5 کار گاه در استان خوزستان) به صورت حمل زمینی با کامیون سردخانه دار انتقال یافتند. برای بارور سازی استخر علاوه بر کود پایه، در طی دوران پرورش از 600 کیلوگرم کود مرغی و 5/3 تن کود حیوانی در واحد هکتار بصورت کود خشک در ادامه پرورش بر اساس برنامه ریزی و محاسبات انجام شده مورد استفاده قرار گرفت. بچهماهیانپسازشمارشدقیقوزیستسنجیاولیهبارعایتکاملاصولحملونقلماهیان، در استخرهایخاکیکه از قبل آماده سازی شده بودند ،ذخیرهسازیشدند(متوسط 3200 بچه ماهی در هکتار ).
با انجام زیست سنجی ماهیان ، پارامترهایرشدوبقادرطولدورهپرورشمقایسهشد.نرخ رشد روزانه ماهیبیگ هد درشرکت آبزی و مرکز شهید ملکی با بیشترین مقدار نرخ رشدبه ترتیب معادل 14 و 14 گرم در روزمحاسبه شد.برای ماهی فیتو فاگ شرکت ماهی کارون با بیشترین مقدار نرخ رشد(9.8 گرم در روز ) مواجه بود.برای ماهی فیتوفاگ ضریب چاقی در بین مزارع در شرکت آبزی بالاترین مقدار(1.1±0.12) را به خود اختصاص داد.همچنین ضریب چاقی در بین مزارع در شرکت ماهی کارون بالاترین مقدار(1.23±0.04) را برای ماهی بیگ هد داشت. در مقایسه با َشرایط فعلی پرورش که تولیدی معادل 3700 کیلوگرم در هکتار است، در استخر های آزمایشی شهید ملکی میزان تولید ماهی فیتوفاگ وارداتی معادل 97 ± 5900 کیلوگرم در هکتار و برای ماهی بیگ هد معادل11 ± 480 کیلو گرم در هکتار بدست آمد. در استخر های شرکت آبزی میزان تولید ماهی فیتوفاگ وارداتی معادل 61 ± 4630 کیلوگرم در هکتار برای ماهی بیگ هد معادل 8 ± 345 کیلو گرم در هکتار محایسه شد . در استخر های ماهی کارون میزان تولید ماهی فیتوفاگ وارداتی معادل 3700 کیلوگرم در هکتار برای ماهی بیگ هد معادل12 ± 350 کیلو گرم در هکتار بدست آمد . در استخر های ابزیان شوش میزان تولید ماهی فیتوفاگ وارداتی معادل 78 ± 4890 کیلوگرم در هکتار و برای ماهی بیگ هد معادل 9 ± 437کیلو گرم در هکتار بود .نتایج حاصل از بررسی افزایش وزن ماهی فیتوفاگ و بیگ هددر مرکزتکثیرشهیدملکی ( ماهیانداخلی کشور ) در طی دوره پرورش حاکی از رشد وزنی ماهیان موجود می باشد . نتایج این بررسی نشان داد که با ورود ماهیان گرم آبی از کشور زادگاه اصلی و قرار دادن انها در دستور کار مراکز تکثیر و پرورش ماهیان کشور می توان انتظار افرایش تولید با حفظ شرایط موجود واعمال مدیریت هوادهی داشت.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی :
1- استفاده از ماهیان وارداتی و احیا شده در مزارع گرم آبی کشور
2- استفاده از ماهیان وارداتی درمراگز تکثیر و بهره برداری از بچه ماهیان مربوطه در مزارع پرورشی
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
پرورش دهندگان ماهیان گرم آبی در نواحی محتلف اقلیم کشور و کلیه مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی