اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق :
با وجود اینکه میگوی وانامی اولین بار در سال 1383 به کشور معرفی شده بود، ولی تولید تجاری آن از سال 1385 با ورود محموله‌های مختلف مولد از مناطق مختلف جهان، توسط مراکز تکثیر فعال بخش خصوصی صورت گرفت. با وجود توسعه سریع این گونه در سرتاسر کشور شواهد دال بر این بود که علیرغم گذشت کمتر از یک دهه از معرفی این گونه به عنوان جایگزین در کشور، بسیاری از صفات منحصر به فرد آن از جمله سریع الرشد بودن، تراکم پذیری بالا، بازماندگی بالا در مرحله لاروی و مقاوم بودن در مقابل عوامل بیماریزا از لحاظ کمیتی با نزول روبرو شد بود. از این رو شاید بتوان مهمترین علت از بین رفتن برخی از صفات بارز این گونه در طی سالهای گذشته را ناشی از عدم ردیابی و شناسایی جمعیتهای مختلف مولدین وارداتی و پرورشی در کشور دانست. با توجه به مطالب عنوان شده این نیاز وجود دارد تا در ابتدا مولدین وارداتی و پرورشی مراکز تکثیر از لحاظ منشاء براساس اطلاعات ثبت شده در تاریخچه مربوط به ورود مولدین از خارج از کشور و یا بر اساس اطلاعات مراکز پرورش مورد ردیابی قرار گیرند، سپس با استفاده از روش‌های مولکولی علاوه بر شناسایی جمعیتهای مختلف میگوی وانامی در کشور برای هر یک از آنها یک شناسنامه ژنتیکی تدوین شود تا از این طریق علاوه بر جداسازی افراد جمعیتهای مختلف از یکدیگر از یک سو مانع آمیزش‌های ناخواسته میان افراد یک جمعیت شود و از سوی دیگر از افزایش ضریب هم خونی در بچه میگوهای تولید شد جلوگیری به عمل آید.
از این رو براساس اطلاعات موجود مشاهده شد که میگوهای وانامی در جهان از چهار مرکز انستیو اوشنیک [The Oceanic Institute (OI)]، مرکز آبزی پروری های هلث [High Health Aquaculture Inc.]، سواحل دریایی کانابای [Kona Bay Marine Resources (now IAI Co.)] و مزارع پرورشی مولوکائی در جزایر هاوایی [Molokai Sea Farms] منشاء گرفته‌اند. لذا بمنظور دستیابی به اطلاعات مربوط به تاریخچه مولدین میگوی وانامی با مراجعه به ادارات کل شیلات استان‌های بوشهر، خوزستان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و گلستان اطلاعات کاملی از تعداد مولدین وارداتی میگوهای سفید غربی به کشور و منشاء آنها حاصل شد. براساس اطلاعات بدست آمده مشاهده شد که میگوهای وارداتی از هر چهار منشاء‌های فوق در طی سالهای 85 تا 89 وارد کشور شداند (جدول 1).
جدول 1: تاریخچه و منشاء ورود مولدین میگوی سفید غربی به کشور
|
استان
|
مرکزتکثیر
|
سال
|
منشاء
|
|
بوشهر
|
رنگین کمان
|
1390
|
مولوکائی (نسل دوم)
|
مولوکائی (نسل سوم)
|
مولوکائی (نسل چهارم)
|
|
1391
|
مولوکائی
|
|
زاد آوری مند، ارغوان میگو
|
1389
|
های هلث (نسل اول)
|
|
1390
|
های هلث (نسل دوم)
|
|
1391
|
های هلث (نسل سوم)
|
|
یاسین میگو
|
1390
|
مولوکائی (نسل سوم)
|
های هلث (نسل دوم)
|
|
1391
|
ترکیبی مولوکائی و های هلث
|
|
هرمزگان (قشم)
|
سفید برفی
|
1389
|
های هلث (نسل اول)
|
|
1390
|
های هلث (نسل دوم)
|
|
1391
|
های هلث (نسل سوم)
|
| |
|
|
|
|
|
|
از سوی دیگر بمنظور تهیه شناسنامه ژنتیکی و تعیین جمعیتهای مختلف مولدین میگوی وانامی پس از نمونه گیری از بافت عضلانی ذخائر میگو در مناطق مختلف کشور (شکل 1) و استخراج ماده ژنتیکی (DNA) هر یک از نمونه‌ها با استفاده از 12 جفت پرایمر‌های اختصاصی از طریق روش مولکولی ریزماهواره‌ای و تکثیر در دستگاه ترموسایکلر شاخص‌های ژنتیکی آنها بررسی شد (شکل 2).
شکل 1: نمونه گیری از بافت عضله میگوهای پرورشی مراکز پرورش و نگهداری در الکل 96 درجه
شکل 2: تزریق محصول PCR بر روی ژل آکریل آمید دستگاه الکتروفورز عمودی کلور و باندهای تشکیل شده بر روی ژل آکریل آمید
نتایج :
براساس نتایج حاصل از فاصله ژنتیکی و شباهت ژنتیکی بدست آمده میان افراد جمعیتهای مختلف میگوهای وانامی پرورشی در کشور سه جمعیت مولوکائی (Molokaei)، های‌هلث (High Health) و ترکیبی (مخلوط مولوکائی و ترکیبی) شناسایی شدند. نتایج حاکی از آن بود که بیشترین میزان فاصله ژنیتکی میان جمعیت های‌هلث و مولوکائی و کمترین میزان میان جمعیتهای ترکیبی و مولوکائی وجود داشت، همچنین بیشترین شباهت ژنتیکی نیز میان جمعیت ترکیبی و مولوکائی مشاهده شد (جدول 2 و نمودار 1).
جدول 2: مقادیر فاصله موجود در میان جفت جمعیتهای مورد مطالعه
|
جمعیت
|
فاصله ژنتیکی
|
|
ترکیبی
|
های هلث
|
|
های هلث
|
512/0
|
|
|
مولوکائی
|
357/0
|
615/0
|
نمودار 1: درخت موضع شناسی تکاملی براساس فاصله ژنتیکی (براساس معیار Nei, 1972)
همچنین نتایج حاصل از تمایز ژنتیکی حاکی از وجود یک تمایز ژنتیکی پائین تا متوسط بود. به گونه ای که تمایز ژنتیکی موجود میان جمعیتهای های‌هلث و مولوکایی 182/0 بود که در سطح متوسط قرار داشت و از لحاظ آماری کاملاً معنی دار بود (P<0.01). این در حالی بود که تمایز موجود بین جمعیت‌های‌هلث و ترکیبی و همچنین جمعیت ترکیبی و مولوکائی به ترتیب 135/0 و 117/0 بود که این میزان در سطح پائین تمایز ژنتیکی قرار داشت، لیکن از لحاظ آماری کاملاً معنی دار بود (P<0.01). بیشترین جریان ژنی (ارتباطات ژنیتکی) میان جمعیتهای ترکیبی و مولوکائی و کمترین میزان میان جمعیتهای هلث و مولوکائی قرار داشت (جدول 3).
جدول 3: مقادیر جریان ژنی (Nm) جفت جمعیتهای مورد مطالعه
|
جمعیت
|
ترکیبی
|
های هلث
|
|
ترکیبی
|
|
|
|
های هلث
|
607/1
|
|
|
مولوکائی
|
882/1
|
127/1
|
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
با توجه به غیر بومی بودن میگوی وانامی در کشور و عدم دسترسی به مولدین وحشی بر اساس نتایج حاصل از این پروژه می‌بایست در اولین اقدام با تعیین شاخص‌های ژنتیکی مولدین میگوی وانامی وارداتی و پرورشی موجود در کشور علاوه بر شناسنامه دار کردن آنها با تدوین شجره‌نامه الکترونیکی منشاء آنها تعیین نموده شود. در ادامه پس از ردیابی بچه میگوهای تولید شده در مراکز تکثیر از طریق مراکز پرورش و تعیین ضریب وراثت پذیری صفات فنوتیپی فوق بتوان در سالهای آتی با آگاهی کامل و با تکیه بر اطلاعات موجود اقدام به به‌گزینی پیش مولدین پرورشی با هدف قطع وابستگی کشور از لحاظ ورود مولدین خارجی در داخل کشور نموده شود.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
این دستورالعمل میتواند در کلیه مراکز تکثیر و پرورش میگوی کشور که قصد مولد سازی و تکثیر میگو را از طریق پیش مولدین پرورشی در داخل کشور دارند بکار برده شود. تا از این طریق با شناسایی جمعیتهای مختلف میگو در هر یک از مراکز تکثیر و شناسنامه دار کردن آنها از آمیزش‌های خویشاوندی میان افراد یک خانواده و جمعیت جلوگیری به عمل آید.