انجماد اسپرم ماهیان خاویاریشیپ، فیل ماهی، ازون برون و تاسماهی ایرانی در فصل تکثیر

با توجه به روند کاهش صید ماهیان خاویاری و خطر نابودی ذخایر این ماهیان، بکارگیری تدابیر و اقدامات اساسی در این خصوص الزامی است. یکی از روشهای جلوگیری از انقراض نسل آنها، ذخیره‏سازی و ایجاد بانک گامت منجمد با استفاد از تکنیک انجماد اسپرم است.

چکیده

در این تحقیق، 27 عدد مولد نر از چهار گونه ماهیان خاویاری شامل: 12 مولد نر تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus)،
7 مولد ازون‏برون (Acipenser stellatus)، 5 مولد شیپ (Acipenser nudiventries ) و3 مولد فیل‏ماهی
(‌Huso huso) طی سالهای 83 ـ 1380 مورد استفاد قرار گرفت. استحصال اسپرم از مولدین در مراکز تکثیر و پرورش مصنوعی ماهیان خاویاری شهید بهشتی رشت و شهید مرجانی گرگان انجام گردید و اسپرم استحصالی از مرکز تکثیر شهید مرجانی در ظروف دربسته و در درجه حرارت نزدیک صفر درجه توسط کلمن یخ به آزمایشگاه انجماد اسپرم انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری منتقل شده و مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت.

در این پژوهش اسپرم ماهیان خاویاری در دو محیط‏کشت حاوی ماده محافظ‏سرمایی دی‏متیل سولفوکساید (CM) و ماده محافظ گلیسرول (BC) به نسبت 1:1 رقیق شده و از دو نوع محفظه، سرنگ انسولین با حجم یک میلی‏لیتر و پایوت با حجم نیم میلی‏لیتر، جهت ذخیره استفاده گردید. اسپرم رقیق شده توسط دستگاه فریزر خودکار مدل 5300 (شرکت IMV فرانسه) قابل برنامه‏ریزی با شدت سرمایی مخصوص مورد انجماد قرار گرفت. برای انجماد محفظه‏ها، از روش انجماد سه مرحله‏ای به شرح ذیل استفاده گردید.

1 ـ شروع انجماد از 5 + به 10ـ درجه سانتیگراد با سرعت 3 درجه سانتیگراد در دقیقه

2 ـ از 10- تا 70- درجه سانتیگراد با سرعت 20 درجه سانتیگراد در دقیقه

3 ـ از 70- تا 130- درجه سانتیگراد با سرعت 25 درجه سانتیگراد در دقیقه

محفظه‏ها پس از طی فرآیند انجماد، در کانتینرهای ازت مایع با برودت 196- ذخیره و نگهداری گردید.

برای انجمادزدایی، لوله های محتوی اسپرم از نیتروژن مایع خارج و به مدت 25 ثانیه در آب 40 درجه قرار داده شد سپس درصد و کیفیت تحرک اسپرم در زیر میکروسکوپ با بزرگنمایی (400×) مورد ارزیابی قرار گرفت.

براساس نتایج بدست آمده میانگین درصد تحرک اسپرم تازه در گونه تاسماهی ایرانی، ازون‏برون، شیپ و فیل ماهی به ترتیب 87،75/73،5/67 و66/76 درصد بود و میانگین درصد تحرک اسپرم منجمد شده با محیط‏کشت (CM) به ترتیب 32، 5/37، 40 و 20 درصد و با محیط کشت (Biociphus) به ترتیب 2/5 ، 25/11،75/4 و66/2 بوده است.

میانگین درصد لقاح تخم در گونه های مذکور به ترتیب90، 72، 25/71 و 90 درصد در گروه شاهد محاسبه گردید و میانگین درصد لقاح تخم با اسپرم منجمد، با محیط‏کشت (CM) به ترتیب 30، 5/39،6/25 و75/4 درصد و درصد لقاح اسپرم منجمد با محیط کشت (Biociphus) صفر درصد برآورد شد. در بررسی نتایج درصد لقاح در دو نوع محفظه نگهداری اسپرم شامل سرنگ انسولین و پایوت هیچ گونه اختلاف معنی دار آماری مشاهد نشد.

براساس بررسیهای بعمل آمده محیط‏‏کشت (CM) با ماده محافظ‏سرمایی دی‏میتل‏سولفوکساید، رقیق‏کننده مناسبی برای انجماد اسپرم ماهیان خاویاری بوده و تکنیک انجماد اسپرم می‏تواند یکی از روشهای حفاظت از اسپرم و جلوگیری از انقراض تاسماهیان محسوب گردد.

لغات کلیدی: ماهیان خاویاری، تاسماهی ایرانی، اسپرماتوزوئید، انجماد