اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
نرم تنان بخش قابل توجهی از تولیدات شیلاتی جهان را به خود اختصاص می دهند. بر اساس گزارش فائو در سال 2011 تولید نرم تنان جهت غذای انسان از طریق آبزی پروری 6/14 میلیون تن و از طریق صید 2/6 میلیون تن بوده است.
تولید مروارید پرورشی یکی از ارزشمندترین صنایع آبزی پروری در دنیا می باشد. یکی از گونه های مهم تجاری در دنیا که از آن جهت پرورش و تولید مروارید استفاده می شود صدف مروارید ساز لب سیاه است. مروارید خلیج فارس تا قبل از دهه 1960 تامین کننده 80 درصد مروارید طبیعی جهان بوده که در نوع خود از نظر کیفیت و شکل مروارید بالاترین شهرت را داشته است (Bowen, 1951).
در دسترس بودن مولد کافی ومناسب در طول سال، بخصوص در فصل تولید مثل از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. بنابراین کنترل مصنوعی تولید مثل صدف لب سیاه یک نیاز مهم بشمار می رود. با توجه به افزازش آلودگی دریاها در سالهای اخیر و وجود ارتباط میان گامتوژنز و نسبت جنسی با آلاینده های زیست محیطی، احتمال ایجاد اختلال در گامتژنز در میان مولدین لب سیاه قوت می گیرد . بنابراین دستیابی به سیستم کنترل مصنوعی تولید مثل یک نیاز مهم به شمار می رود. کنترل مصنوعی تولید مثل (تکنیک مولد سازی) صدف مروارید ساز لب سیاه امکان افزایش تولید و عرضه بیشتر آن در طول سال جهت مراکز پرورشی را فراهم می آورد. علاوه بر این، راه برای انتخاب بر پایه ی خانواده هایی با صفات ویژه، فراهم می گردد. برای داشتن بهترین شرایط مولد سازی در سیستم مصنوعی باید مکانیسم های فیزیولوژیکی کنترل فعالیت گناد درک گردد. تا با ایجاد شرایط پایدار امکان گامتوژنز مداوم را فراهم نمود.
اهداف شامل:
- توسعه بیوتکنیک مولد سازی صدف مروارید ساز لب سیاه
- بررسی نقش ریز جلبکها در رشد و توسعه ی گناد در صدف لب سیاه
- درک مکانیسم های فیزیولوژیکی کنترل فعالیت گناد
- تعین روابط و نسبت جنسی در شرایط طبیعی
نتایج:
صدفهای منتقل شده تا اندازه طول کل 95 میلی متری همه نر بودند. 25 درصد مولدین100-110 میلی متری و همه مولدین بالای 110 میلی متری ماده بودند. مولدین به مدت 45 روز در شرایط دمایی و دوره نوری متناسب شده با اسفند ماه تا اواخر بهار تغذیه شدند. تیمار غذایی با حضور ریز جلبکهای آیزوکرایسیس،کتوسروس کلسیترنس، کتوسروس مولری، پولووا لوتری و تتراسلمیس بیشترین رشد بدنی ، و با دیگر تیمارها اختلاف معنی داری داشت(05/0< p). بیشترین رشد گناد مربوط به تیمار 4 (آیزو کرایسیس، پولووا لوتری، کتوسروس کلسیترنس و کتوسروس مولری) بود که 70 درصد مولدین در این تیمار تخم ریزی نمودند.
حداقل طول کل مشاهده شده از صدف لب سیاه در زیستگاه آن 80 میلی متر بود که از عمق 2 متری جمع آوری گردید. رابطه مشخصی بین طول کل صدف و عمق، از عمق 4 تا 10 متری وجود نداشت و حداقل طول کل مشاهده شده 115 میلی متر بود. بیشترین تراکم صدف لب سیاه در اعماق 4 تا 7 متری در بخش شمال غربی جزیره هندورابی مشاهده گردید.بین داده های زیست سنجی، ارتباط قویتری بین داده های طولی-وزنی نسبت به طولی-طولی وجود داشت. رابطه بین ابعاد طولی- طولی به صورت خطی و ابعاد طولی – وزنی به صورت نمایی در صدف لب سیاه بود.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
برخی از موجودات گناد خود را در یک مرحله تخلیه می نمایند. این موجودات به دلیل حفظ و مدیریت بهینه انرژی در زایش سلولهای جنسی توسط لایه زاینده گناد، پس از تولید سلولهای جنسی تمام انرژی خود را صرف تکامل آنها نموده که در صورت تخلیه ناقص در اثر ایجاد استرس، عملیات تخم ریزی را متوقف می نمایند. در این گروه برای تخم ریزی مجدد در صورت وجود شرایط مناسب، یک دوره زمانی جهت تامین مجدد انرژی لازم برای تخم ریزی نیار می باشد. در غیر این صورت موجود شروع به بازجذب سلولهای جنسی خود می نماید. بر اساس یافته های این تحقیق، صدف مروارید ساز لب سیاه رفتاری مشابه دارد.
با توجه به هدف این مطالعه که دستیابی به پاسخ سیستم تولید مثلی و رشد بدنی در صدف مروارید ساز لب سیاه در شرایط تغذیه ای، دمایی و دوره نموری متفاوت به منظور دستیابی به شرایط بهینه جهت رشد مناسب سلولهای جنسی و در نهایت افزایش راندمان تخم ریزی می باشد،از آنجا که صدف لب سیاه بافتی برای ذخیره انرژی ندارد، در سطوح تغذیه ای پائین (کمتر از 3 درصد)، گامتوژنز کند و یا متوقف می گردد، شرایط زیر جهت آماده سازی مولدین برای کسب انرژی و تکامل سلولهای جنسی برای تخم ریزی در کارگاه های تکثیر بیان می گردد.
1- نگهداری مولدین در شرایط مصنوعی باید در مخازن ویژه با شرایط جریان مناسب و پیوسته انجام گیرد. همچنین مولدین توسط یک صفحه نوری بالاتر از کف مخازن قرار گیرند.
شکل شماتیک از مخازن نگهداری مولدین
2- برای نرمتنان معمولا تغذیه بر اساس 3 تا 5 درصد وزن خشک توده زنده و به صورت پیوسته پیشنهاد می گردد.
3- ارزش تغذیه ای ریزجلبک ها برای بیشتر دوکفه ای ها بوسیله اسیدهای چرب ضروری همچون ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) ، دیکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) وآرشیدونیک اسید(AA) تعیین می گردد. در بین ریزجلبکهای مورد استفاده در این تحقیق تتراسلمیس دارای سطح بالای از آرشیدونیک اسید و سطح کمتری از EPA می باشد. آیزوکرایسیس و پولووا لوتری سطح بالایی از DHA دارند و کتوسروسها سطح بالایی از EPA دارند.
4- بر اساس هدف پرورش صدف نوع چیره غذایی متفاوت می باشد. برای دستیابی به رشد مناسب بدنی چیره غذایی متشکل از آیزو کرایسیس، کتوسورس ها و تتراسلمیس ضروری می باشد. آرشیدونیک اسید برای رشد بدنیی بسیار ضروری می باشد.
5- هنگامی که هدف از پرورش مولدین، آماده سازی آنها برای تخم ریزی و تکامل گناد آنها باشد جیره غذایی متشکل از آیزو کرایسیس، کتوسروس کلسیترنس کتوسروس مولری به مدت 35 تا 45 روز می باشد.
6- دوره نوری برای تکامل گناد با 11 ساعت و 30 دقیقه در روز اول شروع می شود و هر 4 روز یکبار ساعت روشنایی 15 دقیقه افزایش داده شود.
7- دمای آب برای تکامل گناد از 25 درجه سانتیگراد به 29 درجه به صورت تدریجی افزایش یابد (هر 9 روز یک درجه سانتیگراد).
8- بهترین دما برای رشد طولی- بدنی صدفها دمای 27 درجه سانتیگراد می باشد.
9- پائین تر بودن ضریب همبستگی روابط طولی در صدفهای جزیره هندورابی، بیان کننده ایده آل نبودن شرایط جهت پرورش صدف لب سیاه بر روی بستر می باشد. از آنجا که عوامل متعددی مانند ضخامت صدف در تعیین اندازه هسته مصنوعی برای کاشت در صدف برای تولید مروارید مصنوعی وجود دارد، به همین دلیل ، استفاده از ظرفها و بسترهای خاص و یا در حالت تعلیق قرار دادن صدفها در شرایط پرورشی می تواند کمک شایانی به رشد بهتر ضخامت پوسته صدف و استفاده از هسته های بزرگتر کند.
10- تغییر جنسیت گونه مطالعه شده در شرایط جزیره هندورابی و در اوایل فصل تابستان در مولدین بالای 95 تا 100 میلی متری رخ میدهد.