اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
پروژه پرورش ماهی تیلاپیا، در زمره پروژه‌های مهم تحقیقاتی و اساسی جهت توسعه زیر بخش شیلات در استان یزد است، همچنین بخشی از برنامه‌های کلی توسعه اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی استان محسوب می‌گرددکه در این بین، توسعه شیلات بعنوان یکی از محورهای زیر بخش کشاورزی درمنطقه در اولویت قرار گرفته است.لذا وجود منابع و پتانسیل های عظیم شیلاتی در مناطق مرکزی ایران از جمله ذخایر آبهای لب شور و شور سطحی و زیرسطحی و نیز بسته بودن این مناطق از نظر اکولوژیکی و عدم ارتباط با منابع آبهای اصلی و آزاد کشور در استان یزد، زمینه مناسب و مستعدی برای توسعه تکثیر و پرورش تیلاپیا در این مناطق است و از این طریق ضمن استفاده بهینه از منابع، در ایجاد اشتغال و عمران و آبادی مناطق کویری کمک شایانی می شود. این پروژه با هدف امکان سنجی پرورش ماهی تیلاپیا درمناطق مستعد به منظور استفاده بهینه از این منابع، ایجاد اشتغال و عمران و آبادی مناطق کمتر توسعه یافته تر مرکزی کشور در استان یزد با تاکید بر شناسایی اثرات اکولوژیک و انسانی اجرای آن در جهت به حداقل رساندن پیامدهای زیست محیطی و همچنین توجیه اقتصادی و اجتماعی آن انجام شده است که ضمن دستیابی به اهداف خودکفایی در بخش کشاورزی، می توان نسبت به تامین مواد پروتئینی و غذایی در سطح منطقه ای و ملی امیدوار بود. از سوی دیگر ، این ماهی از بازار مصرف بسیار خوبی در کشورهای صنعتی بویژه آمریکا و ژاپن بهره مند بوده و بسیاری از کشورها از جمله کشورهای آسیایی پرورش آن را با هدف عمده صادرات انجام می دهند. در این تحقیق مناطق مستعد در استان یزد شامل طبس (منطقه مرکزی)، اردکان (چاه افضل)، مهریز (منطقه بهادران)، بهاباد (منطقه مرکزی)، تفت (منطقه چاه بیگی دهشیر) و خاتم (منطقه تنوره لاهور) به منظور پرورش تیلاپیا و توسعه صنعت آبزی پروری استان مورد بررسی قرار گرفت. مجموع مساحت مناطق منتخب مورد ارزیابی حدود 100 هکتار و شامل 6 مزرعه می باشد. جهت ارزیابی اثرات پروژه بر محیط زیست منطقه از ماتریس ساده استفاده گردید.
نتایج:
بر اساس بررسی ها، نزدیکی به شبکه جاده ای موجود، دسترسی به منبع تاًمین آب زیر زمینی (لب شور)، عدم تعارض با کاربری های موجود و آتی، نبود کاربری های حساس و آثار و بناهای مهم در منطقه، عدم پوشش محدوده طرح با زیستگاههای حساس، پایین بودن کیفیت آب زیرزمینی برای سایر کابری ها و منتهی شدن جریان آب زیرزمینی در کویر پایین دست و تبخیر آن، نبود جریان های رودخانه های سطحی دائمی و عدم ارتباط با آبهای آزاد و در نتیجه از بین رفتن احتمال فرار گونه از محیط پرورش، استفاده از فضاهای موجود در نیمه اول سال و بالتبع عدم افزایش هزینه های زیرساختی و افزایش درآمد از جمله جنبه های مناسب اراضی فعلی جهت پرورش این گونه می باشد. باتوجه به بررسی ها و نتایج حاصل از تکمیل ماتریس حاصل از ارزیابی در فاز بهره برداری، مشاهده گردید که پروژه فاقد اثرات منفی با شدت تخریب خیلی زیاد و زیاد می باشد. بنابراین بواسطه اینکه50 درصد میانگین رده بندی در هیچ کدام از ردیف ها و ستون ها در ماتریس های طراحی شده کمتر از 1/3- نمی باشد بنابراین، پروژه با اعمال طرح های بهسازی و روش های کاهش اثرات و پیامدهای منفی تایید می گردد و از نظر زیست محیطی توجیه پذیر بوده و توصیه می گردد. بنابراین، اعمال و مدنظر قرار دادن راهکارهای کاهش اثرات منفی و تقویت آثار مثبت به منظور به حداقل رساندن اثرات منفی و افزایش پیامدهای مثبت پروژه و برنامه پایش در مطالعات پیش بینی و تدوین شده است.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
ایجاد زمینه مناسب و مستعد توسعه پرورش ماهی تیلاپیای نیل درمناطق مستعد کمتر توسعه یافته تر مرکزی کشور در استان یزد به منظور استفاده بهینه از این منابع، ایجاد اشتغال و عمران و آبادی با تاکید بر شناسایی اثرات اکولوژیک و انسانی اجرای آن در جهت به حداقل رساندن پیامدهای زیست محیطی و همچنین توجیه اقتصادی و اجتماعی بودن این مناطق از نظر اکولوژیکی و عدم ارتباط با منابع آبهای اصلی و آزاد کشور که ضمن دستیابی به اهداف خودکفایی در بخش کشاورزی، می توان نسبت به تامین مواد پروتئینی و غذایی در سطح منطقه ای و ملی امیدوار بود.
در صورت کسب مجوز توسعه پرورش تیلاپیای نیل در سطح استان، نتایج حاصل از این طرح می تواند در تصمیم گیری مدیران بمنظور مطالعات تفضیلی حائز اهمیت باشد و نقش ارزنده ای در انتخاب مطلوبترین مناطق ایفا می نماید.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
- بسته بودن این مناطق از نظر اکولوژیکی و عدم ارتباط با منابع آبهای اصلی و آزاد کشور
- نزدیکی به شبکه جاده ای موجود
- دسترسی به منبع تاًمین آب زیر زمینی (لب شور)
- عدم تعارض با کاربری های موجود و آتی، نبود
- کاربری های حساس و آثار و بناهای مهم در منطقه
- عدم پوشش محدوده طرح با زیستگاههای حساس
- پایین بودن کیفیت آب زیرزمینی برای سایر کابری ها و منتهی شدن جریان آب زیرزمینی در کویر پایین دست و تبخیر آن
- نبود جریان های رودخانه های سطحی دائمی و عدم ارتباط با آبهای آزاد