اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
براساس آمارهای بین المللی، میزان صید آبزیان حدود 95-90 میلیون تن است که طی دو دهه اخیر (2014-1994) ثابت مانده، و زمینه افزایش بهره برداری بیشتراز ذخایر طبیعی وجود ندارد. بنابراین تامین نیازهای جامعه جهانی فقط از طریق افزایش تولیدات آبزی‌پروری امکان پذیر است. رشد سریع تولیدماهیان پرورشی، باعث شد که این فعالیت بعنوان یکی از بخشهای مهم تولید غذا مطرح گردد، و توسعه آن میتواند جایگزین و جانشینی مناسب برای صید و بهره‌برداری از ذخایرطبیعی آبزیان به حساب آید. درسالهای اخیر میزان تولیدآبزیان پرورشی از نظرمقدار و ارزش، افزایش قابل توجه یافته و به رقم صید و بهره‌برداری ازمنابع دریائی نزدیک می‌گردد. ویژگی‌های منطقه‌ای، فرهنگی و تاریخی بر افزایش تولید و میزان توسعه آبزی‌پروری تاثیر داشته و به همین دلیل در سنتهای تاریخی قاره آسیا، پرورش آبزیان از گذشته دور دارای جایگاه قابل توجهی می‌باشد. دلایل متعددی باعث معرفی گونه‌های جدیدآبزیان شده است، که انواع آبزی‌پروری تجاری، کنترل بیولوژیک، اهداف تحقیقاتی، بازسازی ذخائر به صورت خواسته و آگاهانه دسته‌بندی می‌شود. برخی گونه‌ها نیز به صورت ناخواسته از طریق شناورها و کشتی‌ها، کانال‌ها، طعمه‌های زنده، و حتی ممکن است به وسیله رستورانها و غیره انتقال یابند.
در این گزارش ضمن معرفی گونه‌های مهم و تجاری در دنیا به وضعیت گونه‌های غیر بومی در ایران پرداخته می شود، و مطالعه وضعیت موجود آبزی‌پروری در جهان و ایران، مزایا و معایب گونه‌های معرفی شده به صنعت آبزی‌پروری در جهان و ایران بررسی می‌گردد. همچنین وضعیت هر کدام در گروههای گونه‌ای به تفکیک مشخص گردیده است و توانایی سازگاری گونه‌ها با محیط جدید مورد بررسی قرار گرفته است. تاریخچه گونه‌های معرفی شده در ایران برحسب سال و کشور مبدا ذکر شده است. در فصل اول تنوع گونه‌های آبزی‌پروری در جهان و ایران ذکر گردیده است. فصل دوم وضعیت معرفی گونه‌های آبزی‌پروری در جهان را با ارائه آمار شرح می‌دهد. در فصل سوم وضعیت معرفی گونه‌های آبزی‌پروری در ایران و دلایل معرفی گونه‌ها، موفقیت و عدم موفقیت گونه‌های معرفی شده به صنعت آبزی‌پروری ایران بیان گردیده است. در فصل پایانی هم اطلاعات بدست آمده از این تحقیق مورد بحث و نتیجه گیری قرار گرفته است.
اهداف طرح:
· تعیین بیونرماتیوهای پرورش میگوی وانامی با آب لب شور دریای خزر در استان مازندران
· امکان سنجی معرفی یک گونه جدید آبزی پرورشی در استان مازندران
روش تحقیق:
· در این تحقیق ضمن مطالعه وضعیت موجود آبزی‌پروری در جهان و ایران، به دلایل معرفی، مزایا و معایب گونه‌های معرفی شده به صنعت آبزی‌پروری در جهان و ایران پرداخته شده است. همچنین وضعیت هر کدام در گروههای گونه‌ای به تفکیک مشخص گردیده است، و توانایی سازگاری گونه‌ها با محیط جدید مورد بررسی قرار گرفته است. تاریخچه گونه‌های معرفی شده در ایران با تعیین سال و کشور مبدا ذکر شده است.
مطالب این گزارش، براساس مستندات و تجارب موجود در بخش های تحقیقاتی ، دانشگاهی و اجرائی و بازدید و بررسی تجارب سایر کشورها و بررسی پیشینه اسناد وگزارش‌های تحقیقاتی و مطالعاتی آبزی‌پروری تهیه شده است. مواد مورد بررسی در این تحقیق شامل گروههای گونه‌ای ذیل می‌باشد:
ماهیان سردآبی با اهداف تولید تجاری و ماهی دار نمودن منابع آبی
ماهیان گرم آبی با اهداف تولید تجاری وماهی‌دار نمودن منابع آبی
سخت پوستان با اهداف تحقیق و تولید تجاری (میگو)
جلبک‌ها وگیاهان آبزی با اهداف تحقیق و تولید غذای زنده
ماهیان دریایی با اهداف تحقیق و تولید تجاری
ماهیان خاویاری با اهداف تحقیق و تولید تجاری
ماهیان زینتی با اهداف تحقیق و تامین نیازهای اقتصادی- اجتماعی
نتایج:
به طور کلی ازمجموع بیش از 28گونه آبزیان غیربومی (17 گونه ماهی، 4 گونه میگو و 7 گونه جلبک) وارد شده به کشور با اهداف توسعه آبزی‌پروری، تاکنون 4 گونه کپورماهیان در بخش گرمابی توانسته‌اند جایگاه نخست را در آبزی‌پروری و تولید در منابع آبهای داخلی کشور با تولید بیش از 250 هزار تن در سال 1394 داشته باشند. سایر گونه‌های گرمابی هنوز به صورت رسمی در چرخه تولید تجاری وارد نشده‌اند. سه گونه کپورماهیان هندی و دوگونه تیلاپیا هنوز در مرحله اخذ مجوز محیط زیست باقی مانده و به صنعت آبزی پرور کشور معرفی نشده‌اند. در بخش سردآبی ماهی قزل الای رنگین کمان به خوبی در چرخه تولیدآبزی پروری کشور قرارگرفته، به نحوی که میزان تولیدآن در سال 1393 به حدود 140 هزارتن رسیده است. از گروه سخت پوستان نیز میگوی وانامی در صنعت تکثیر و پرورش میگو به خوبی پذیرفته شده است، و تولید آن در سال 1394 حدود 20 هزار تن بوده است (سالنامه آماری شیلات،1395).
از مجموع 26 گونه بومی آبزیان (22 گونه ماهی و 4 گونه سخت پوست) که درکشور با اهداف آبزی‌پروری مورد تحقیق وبررسی قرارگرفته‌اند، در حال حاضر فیل ماهی به صورت محدود در سامانه‌های آبزی‌پروری به میزان محدود تولید می‌گردد. برخی از گونه‌های دیگر مثل ماهی سفید و سایر ماهیان آبهای لب شور و یا آبهای شیرین داخلی با اهداف رهاسازی و بازسازی ذخائر تکثیر می‌شوند.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
تنوع زیستی در بین گونه‌های پرورشی توسط انسان به شدت در حال افزایش است. ورود گونه‌های غیر بومی اگر با تمهیدات لازم و کنترل‌های اساسی انجام نشود، میتواند از طرق مختلف (تخم ماهیان، طعمه‌های رها شده به مناطق طبیعی، کانالهای مزارع پرورش آبزیان، حین بازسازی ذخایر و....) وارد حوضه‌های آبریز طبیعی شود و نظم اکوسیستم را برهم زند. بدون شک برای توسعه آبزی‌پروری، اجرای اهداف وسیاست‌های کلان در این صنعت، نمیتوان از ورود گونه‌های جدید به کشور جلوگیری کرد، اما با تدوین قوانین و اجرای چارچوب‌هایی در این بخش می‌توان از عوارض معرفی گونه‌های غیربومی جلوگیری کرد. معرفی گونه‌های جدید علاوه بر اثرات زیستی، ژنتیکی و اکولوژیکی دارای اثرات زیاد اجتماعی و اقتصادی می‌باشد
با مشارکت سازمان‌های مرتبط از جمله شیلات، محیط زیست، دامپزشکی و .... می‌توان با تصویب قوانین و آئین نامه‌هایی در خصوص گونه‌های غیر بومی، نظارت و کنترل دائم انجام بگیرد، تا هم توسعه وتنوع آبزی‌پروری در صنعت صورت گیرد و هم ازمخاطرات ورودگونه‌های غیر بومی به محیط‌های طبیعی جلوگیری شود.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
تنوع شرایط جغرافیائی کشور، شامل مناطق سرد وکوهستانی، منطقه معتدل خزری، گرم ونیمه گرمسیری نواحی جنوبی و متاطق کویری و بیابانی در وسعت 165 میلیون هکتار می‌باشد. تفاوت شرایط اقلیمی به گونه‌ای است که در اکثر ایام سال تفاوت درجه حرارت هوا در گرمترین و سردترین نقطه بطور متوسط 30 درجه سانتیگراد است.. از منظر آبی نیز بر اساس گزارش وزارت نیرو میانگین بارندگی در مناطق کوهستانی کشور 365 میلی متر است که حجم آب حاصل از این بارش به 310 میلیارد متر مکعب می‌رسد. علاوه بر این وجود 108425 چاه نیمه عمیق، 292548 چاه عمیق، 32478 رشته قنات و بیش از 32 هزار چشمه با تخلیه آبی معادل 743 میلیارد متر مکعب، ظرفیت مناسبی را برای کشور از نظر آبزی‌پروری فراهم می‌آورد.