اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
آبزی پروری حوضه مهم وبلکه مهمترین حوضه انجام مطالات منطقه ای توسعه شیلات در البرز شمالی است. دلایل فراوانی برای توسعه آبزی پروری در آب های حوضه البرز شمالی قابل ذکر است :
1-کمک به برنامه امنیت غذایی کشور از طریق تولید و پروتئین و کاهش اتکا به پروتئین حاصل از گوشت قرمز که امروزه منابع آن به دلیل محدودیت های مرتع و منابع طبیعی در مذرض ف6شار قرار گرفته است.
2-تکیه بر منابع داخلی باز دهی سیستم و نیاز محدود به سرمایه گذاری ارزی.
3- ایجاد اشتغال مولد در مناطق روستایی و پیشگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها.
4-استفاده بهینه از منابع آب و خاک.
5-کاهش فشار بر ذخایر آب دریا به دلیل تولید و عرضه ماهی در سطح گسترده.
6-سمت گیری بازار سرمایه گذاری های بخش کشاورزی در جهت تولید شیلاتی و بهبود بینه مالی فعالان بخش.
نتایج:
بر اساس اطلاعات شیلاتی و مراکز تحقیقاتی تولید تولید ماهی قزل‌آلا در حوزه البرز شمالی در سال 1376 تنها حدود 340 تن بود، که در سال 1385 به بیش از 6800 تن بالغ می‌شود.
بعبارت دیگر طی یک دهه فعالیت مقدار 6500 تن به میزان تولید ماهی قزل‌آلا اضافه شده است و بطور متوسط از رشد سالیانه 29 درصد برخوردار بوده است. با نگاهی به روند افزایش تولید در هر یک از سالها نسبت سال قبل دوره بررسی را می‌توان به دو دوره مجزا تقسیم نمود. دوره اول سالهای 76 تا 81 که در واقع به عنوان اواسط برنامه دوم و برنامه 5 ساله سوم را شامل می‌شود روند تولید از روند افزایشی قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده و نسبت به رشد بطور متوسط 30 درصد بوده ولی میزان افزایش سالیانه کمتر 700 کیلو بوده است.
دوره بعدی از سالهای انتهابی برنامه سوم شروع و تا آخر برنامه چهارم ادامه یافته. متوسط نرخ رشد در همان حدود 5 ساله اول بوده (29%) ولی افزایش تولید سالیانه به بیش از یک تن رسیده در سالهای 1377 و 1382 نسبت افزایش رشد به ترتیب 49 و 41 درصد و به عبارتی تولید در این سال حدوداً دو برابر شد.
افزایش تولید در دوره زمانی 86-82 که مصادف با برنامه چهارم توسعه است فرایند برنامه‌ریزی‌هایی است که در برنامه‌های اول و دوم توسعه برای افزایش تولید ماهی صورت گرفته است در برنامه اول و دوم عمده‌ترین تحولات و تغییرات صورت گرفته و فعالیت تکثیر و پرورش ماهی بعنوان یکی از ظرفیت‌های بجا مانده از بخش کشاورزی مطرح شده و وارد سیستم برنامه‌ریزی کلان کشور می‌گردد. در این دوره به پرورش ماهی از بعد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و آمایش سرزمین مورد توجه خاص قرار می‌گیرد. و به موازات این عوامل، تحولات ساختار مدیریتی و توجه اساسی به امر پژوهش و تحقیقات در امر آبزی‌پروری در منابع آبهای داخلی و ارائه خدمات ترویجی و آموزشی به مزرعه دارانی که عمدتاً از اقشار غیر کارشناس شیلاتی بوده‌اند سبب تحول در امر پرورش ماهی بخصوص ماهی قزل‌آلا گردیده است. در خصوص سایر سیستمهای پرورشی موارد به شرح ذیل بوده است. تاکنون د رحوزه البرز شمالی مجتمع‌های پرورش ماهی سردابی تشکیل نگردیده است و تنها سیستم مدار بسته که در سال 1379 مقدار 45 تن تولید داشته است در سالهای بعد تولیدی را با این سیستم ارائه نداده است. مزارع خرد که بر مبنی استفاده از آب چاه‌های خانگی و عمدتاً در روستاها و برای آبیاری باغات مرکبات و کشاورزی استفاده می‌شود روند تولید صعودی را نشان داده بطوریکه از 87 تن در سال 80 به 842 تن در سال 1385 رسیده است در خصوص دو سیستم پرورش ماهی در شالیزار و محصور روند پرورش سیر نزولی داشته است در مورد شالیزار از 177 تن تولید سال 1379 تولید در سال 1385 به 12 تن رسید که کاهشی معادل 165 تن را نشان می‌دهد سرعت رشد در طی این مدت جهت منفی داشته و میزان آن 6/18 - درصد بوده است. همین وضعیت برای استخرهای خاکی نیز صادق است و سرعت رشد طی 5 سال 3/15 - درصد بوده است. در خصوص استخرهای دومنظوره پس از سال 79 این شیوه انجام نشد. بر اساس آنچه که ارائه شده است می توان گفت که از میزان 22530 تن افزایش تولید ماهی قزل‌آلا در مزارع و منابع آبی و در سیستمهای مختلف پرورشی، طی دوره 85-79 به ترتیب مزارع منفرد با20074 تن به نسبت 89 درصد مدار بسته 45 تن به نسبت 2/0 درصد مزارع خرد 1730 تن به نسبت 7/7 درصد، شالیزار 2/499 به نسبت 2/2 درصد، محصور 7/67تن به نسبت 3/0 درصد خاکی 44 تن به نسبت 2/0 درصد و دو منظوره 71 تن به نسبت 3/0 درصد را به خود اختصاص داده‌اند. در سال 1385 مجموعا تعداد 5567 نفردر کل کشور بطور مستقیم در مزارع پرورشی فعال بوده اند که 703 نفر آنها در مزارع منفرد در ناحیه البرز شمالی بوده اند. تعداد شاغلین در سالهای اخیر 8 درصد افزایش نشان داده است. بر اساس مطالعات انجام شده و تعیین نقاط قوت، ضعف ، پتانسیل ها، مشکلات و تنگناها پیشنهادات برای توسعه صنعت آبزی پروری مطرح گردید که منجمله می توان به اصلاح قرارداد و مقررات آبزی پروری، اصلاح و بازنگری در برنامه مدیریت سرزمین، اجرای پروژه های تحقیقات کاربردی و اجرای طرح ارتقای مدیریت مزارع قزل‌آلا نام برد.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
برای افزایش تولید و توسعه صنعت آبزی پروری توصیه های ترویجی ذیل لازم است اجرا گردد: اجرای پروژه های تزرویجی و آموزشی، بهبود سیستم خدمات رسانی فنی و پشتیبانی، شناسایی ظرفیت های توسعه، افزایش تولید بااستفاده از سدها ومنابع آبی بزرگ، اجرای برنامه تولید ماهی توام با سایر فعالیتهای کشاورزی و دامپروری، برداشت دوره ای و استفاده اختصاصی از مزرعه، گسترش واحدهای فراوری محصول قزل آلا، مراقبت های بهداشتی و مبارزه با بیماری های آبزیان، برنامه پرورش متراکم در استخر و سیستمهای مدار بسته، ایجاد صنایع تولید خوراک آبزیان ، بهره برداری روش های جدید پرورش و ایجاد مراکز تخصصی تکثیر ماهی قزل آلا از جمله طرح های آموزشی ترویجی است که سبب افزایش تولید و بهره وری می گردد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
علی رغم اینکه این پروژه برای البرز شمالی طرح ریزی گردید ولی قابلیت کاربردی برای سایر مناطق کشور را دارد زیرا مشکلات و مسائل پرورش ماهی یک معضل عمومی است و از طرف دیگر در کشور ایران برای اجرا و توسعه طرح های پرورش ماهی تقریبا در تمام استان ها این ظرفیت و پتانسیل وجود دارد.