اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق :
از جمله مستنداتی که در خصوص اهمیت یک موضوع و لزوم چاره اندیشی در جهت رفع کمبودها و یا معضلات آن می تواند مورد بررسی قرار گیرد جنبه های مطالعاتی موضوع می باشد. جهت شناسایی دقیق تر و عمیق تر یک پدیده اجتماعی و یا منطقه ای و یا هر معضل جامعه صنعتی و انجام اقدامات اجرائی متناسب با عناصر بوجوده آورنده آن پدیده، انجام مطالعات پایه و بررسی کلیه عوامل آن ضروری و قابل توجه می باشد.
در بحث مطالعه، کلیه عوامل سبب ساز موضوع شامل عوامل محیطی، عوامل درونی و برونی مرتبط با آن، مورد بررسی قرار می گیرد. وجود عوامل آشکار و وضعیت موجود و نیز شرایط محیطی و توپوگرافی یک منطقه حکایت از لزوم اقدامات پیشگیرانه و یا کاهش دهنده را نمایان می سازد.
تهیه مواد مصرفی، مخصوصاً مواد غذایی یکی از اهداف مهم و استراتژیک بوده و همواره سعی در بهینه‌سازی و گسترش این امر بوده است. موجودات آبزی و از جمله میگو که یکی از مهمترین اقلام غذایی در رژیم غذایی مردم ایران میباشد از این قاعده مستثنی نیست.
همچنین با توجه به رشد روز‌افزون جمعیت و وجود نیروهای بالقوه جوان در منطقه، بکارگیری این نیروها می‌تواند در جهت رشد و توسعه اقتصادی کشور مؤثر باشد و با سرمایه‌گذاری مردم منطقه منجر به اشتغال‌زایی شده که این موضوع همواره مورد توجه و توصیه دولت بوده است.از سوی دیگر دستیابی به علم تکثیر میگوی عاری از بیماری می تواند در توسعه این صنعت در بخشهای جنوبی کشور و جلوگیری از وقوع حوادثی که در گذشته موجب رکود این صنعت شده (مانند بیماری لکه سفید در چوئیبده)جلوگیری کند.
توجه به اهمیت تولید مولدین عاری از بیماری (SPF) و نیازمندیهای بالای تخصصی، این تکنولوژی در انحصار بعضی از کشورها از جمله آمریکا، چین و برزیل میباشد و سالیانه این کشورها از طریق صادرات و فروش میگوی مولد میلیونها دلار ازری آوری دارند و از طرف دیگر با داشتن این تکنولوژی عملا تولید میگو را در انحصار خود در آورده و میتوانند از این طریق مشکلاتی را برای سایر کشورها ایجاد نمایند، بطوریکه در سال جاری با مخالفت دولت آمریکا عملا ورود مولد SPF به کشور با مشکل مواجه و تولید به شدت کاهش یافت. از طرفی استفاده از مولدین وحشی که در منابع آبی کشورهای مختلف بوده نیز دارای ریسک بالائی بوده و صنعت را با خطر بیماری روبرو می نماید. این مشکل طی سالهای 1380و 1383 برای پرورش دهندگان در استانهای بوشهر و خوزستان ر اثر بروز بیماری لکه سفید پیش آمده و ضمن تعطیلی مزارع موجب میلیاردها ریال خسارت گردید. در برآورد نهائی طرح و نیاز صنعت داخلی و امکان صادرات،تولید 20هزار مولد عاری از بیماری در برنامه کاری پیش بینی شده است که در فاز اول تصمیم بر تولید 5 هزار مولد SPF میباشد.
به منظور شناسایی آثار زیست محیطی در مطالعات ارزیابی زیست محیطی پروژه ها در مراحل اجرا و بهره برداری عوامل زیست محیطی که مورد توجه قرار می گیرند عبارتند از آب ، هوا، خاک، محیط بیولوژیکی و محیط اقتصادی ،اجتماعی. شایان ذکر است که در هر یک از موارد فوق ، پارامترهای متعددی مورد نظر می باشد که به عنوان شاخص با توجه به ویژگی های طرح باید انتخاب شوند . این شاخص ها ملاک مقایسه گزینه ها قرار داده خواهند شد. شناسایی این شاخص ها دقت و بینش زیست محیطی را می طلبد.
به منظور برخورد منطقی و نظم یافته با آثار زیست محیطی در تجزیه و تحلیل این گونه آثار و تصمیم گیری صحیح و بجا، آثار زیست محیطی ناشی از اجرا و بهره برداری پروژه ها به تفکیک تشریح و طبقه بندی می گردند .
روش مورد استفاده در پیش بینی پیامدهای زیست محیطی طرح روش تشریحی یا کارشناسی بوده و به نام روش تخصصی یا ویژه نیز نامیده می شود. در این متد اثر کلیه فعالیتهای طرح در فازهای ساختمانی و بهره برداری بر یکایک عناصر زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته و وجود یا عدم وجود اثر و ویژگیهایی همچون مثبت یا منفی بودن ، شدت و اهمیت آن تعیین می گردد. به دلیل عدم وجود داده های کمی مورد نیاز در مورد عناصر مختلف محیط زیست سایر روشهای ارزیابی قابل کاربرد نبوده و لذا روش تشریحی به دلیل وجود داده های کیفی در وضع موجود استفاده شده است.
نتایج :
بررسی اطلاعات موجود نشان دهنده نتایج زیر در طرح کلان ملی و فناوری " کسب و انتقال دانش فنی برای تولید انبوه میگوی عاری از بیماری خاص (SPF) در کشور" می باشد:
1- 8 عنصر زیست محیطی منطقه دارای اثر منفی و 3 پارامتر دارای اثر مثبت می باشند.
2- بیشترین فراوانی از نظر درصد وزنی آثار مربوط به رده –A اثرات منفی بسیار اندک معادل 48 درصد است.
3- فراوانی آثار مربوط به رده A + اثرات مثبت بسیار اندک معادل 7.5 درصد می باشد.
4- فراوانی آثار مربوط به رده +B اثرات منفی بسیار اندک معادل 44.5 درصد می باشد.
6- بررسی کل امتیاز زیست محیطی طرح نشان می دهد که آثار مثبت پروژه معادل 52 درصد و آثار منفی برابر 48 درصد و نسبت آثار مثبت به منفی حدود 1.08 می باشد که نشان می دهد که آثار مثبت طرح با اختلاف کمی بیشتر از اثرات منفی آن می باشد ( جدول 1).
جدول 1-فراوانی نتایج ماتریس سریع در فاز بهره برداری طرح
|
توصیف
|
امتیاز محیط زیستی (FS)
|
دامنه دسته ها
|
تعداد
|
درصد
|
|
تغییر یا اثر بسیار ضعیف
|
631 تا 756
|
+F
|
0
|
_
|
|
تغییر یا اثر مثبت قابل ملاحظه
|
505 تا 630
|
+E
|
0
|
0
|
|
تغییر یا اثر مثبت متوسط
|
379 تا 504
|
+D
|
0
|
0
|
|
تغییر یا اثر مثبت
|
253 تا 378
|
+C
|
0
|
0
|
|
تغییر یا اثر مثبت اندک
|
127 تا 252
|
+B
|
135
|
44.5
|
|
تغییر یا اثر مثبت بسیار اندک
|
1 تا 126
|
+A
|
23
|
7.5
|
|
بدون تغییر/وضعیت موجود/ غیر کاربردی
|
0
|
N
|
0
|
0
|
|
تغییر یا اثر منفی بسیار اندک
|
1- تا 126-
|
-A
|
146
|
48
|
|
تغییر یا اثر منفی اندک
|
127- تا 252-
|
-B
|
0
|
0
|
|
تغییر یا اثر منفی
|
253- تا 378-
|
-C
|
0
|
0
|
|
تغییر یا اثر منفی متوسط
|
379- تا 504-
|
-D
|
0
|
0
|
|
تغییر یا اثر منفی قابل ملاحظه
|
505- تا 630-
|
-E
|
0
|
0
|
|
تغییر یا اثر بسیار منفی
|
631- تا 756-
|
-F
|
0
|
0
|
|
جمع
|
304
|
100
|
نتیجه گیری نهایی از فرآیند ارزیابی با روش ماتریس سریع نشان می دهد پروژه مورد مطالعه دارای بیشترین اثرات مثبت دررده های اندک و بسیار اندک بوده و در خصوص اثرات منفی نیز شدت آنها منحصر به آثار منفی بسیار ضعیف یا بسیار اندک می گردد. گرچه نسبت آثار مثبت به منفی طرح پایین بوده و اثرات منفی و مثبت دارای اختلاف معنی داری نمی باشند ولیکن به دلیل امکان گسترش دانش فنی تولید گونه مولد عاری از بیماری و مشکلاتی که تاکنون صنعت پرورش میگوی کشور به این سبب (بیماری گونه های میگو در حوضچه های پرورش )با آن دست به گریبان بوده لذا اجرای پروژه موکدا توصیه می گردد. لازم به ذکر است که کاهش و کنترل آثار منفی طرح (که بیشتر مربوط به تخلیه پساب طرح به دریا می باشد) امری ضروری است که با اعمال روشهای فنی می‌توان آن را مدیریت نموده و اثرات سوء آن کاهش داده و کنترل نمود.
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
کنترل کیفیت آب از عوامل تعیین کننده میزان رشد و مرگ و میر گونه های آبزی می باشد. آب با کیفیت خوب معمولاً به عنوان آب مناسب رشد و ماندگاری آبزیان معرفی می شود و لذا با نمونه برداری، در هر دوره پرورش، در صورت مشاهده تغییرات قابل محسوس در اکسیژن محلول، پ هاش، کل نیتروژن آمونیاک و نیترات، نسبت به دوره های قبل و یا مشاهده هرگونه آلودگی مراتب به ارگان های ذیصلاح مانند بهداشت محیط و سازمان حفاظت محیط زیست اطلاع داده خواهد شد.
در مورد کیفیت پساب، خروجی استخرها، سازمان حفاظت محیط زیست استاندارد دفع پساب یا استاندارد خروجی فاضلاب ها را به منابع آب معین نموده است که حدود و میزان استانداردهای زیست محیطی آن مشخص می باشد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
مراکز تولید میگوی عاری از بیماری خاص، مراکز تکثیر میگو و مزارع پرورش آبزیان نیازمند ارتقای سطح ایمنی زیستی بر اساس اصول بهترین تمرین های مدیریت (BMP).