اهمیت،ضرورت،اهداف و روش تحقیق:
تاسماهی پروری صنعت جدیدی است که در ایران طول عمر کمتر از دو دهه دارد ارزش ماهیان خاویاری از نظر کیفیت گوشت و خاویار بر کسی پوشیده نیست با توجه به تحقیقات بعمل آمده در زمینه تاسماهی پروری در ایران و جهان رشد چشمگیری در این صنعت مشاهده شده است.ماهیان خاویاری جزء آبزیان قدیمی محسوب شده که در حال حاضر به دلایلی منجمله آلودگی های زیست محیطی،رشد شهرنشینی، توسعه صنعتی، صید بی رویه، از بین رفتن مناطق مناسب تخمریزی، تغییرات در هیدرولوژی و هیدرودینامیک رودخانه ها نسل بسیاری ازگونه ها در خطر بوده است . بدین سبب توجه ویژه ای به تکثیر و پرورش مصنوعی آنها طی دو دهه اخیربا توجه تقاضای بازارهای جهانی برای این محصول شده است.
رهایی از اقتصاد تک محصولی و تشویق صادرات غیر نفتی، در شرایط ویژه کشور از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. در عرصه صادرات غیر نفتی، توجه به صادرات آن دسته از کالاهایی که ضمن تامین درآمد ارزی مناسب، باعث ایجاد اختلال و نقصان در بازارهای داخلی نگردد، از اهمیت دو چندان برخوردار بوده است.در سال 2007 تولید کل گوشت ماهیان خاویاری از فعالیتهای آبزی پروری را 29300 تن تخمین زده اند بنابراین صنعت آبزی پروری این ماهیان هر روز شاهد رشد و پیشرفت می باشد.
بنابراین با توجه به استقبال جهانی از مصرف گوشت ماهیان خاویاری و توجه شیلات در برنامه پنج ساله سوم توسعه به تولید آبزیان پرورشی بویژه پرورش ماهیان خاویاری رشد چشمگیری یافته است. اهمیت صادرات گوشت و خاویارتاس‌ماهیان آن چنان ارزش پیدا کرده است که سایر کشورها با معرفی نمودن این گونه ها به سیستم‌های پرورشی، سعی در توسعه این صنعت دارند.اصولا فعالیتی در آبزی پروری موفق خواهد بود که یک پرورش دهنده به کلیه بیوتکنیک تکثیر و پرورش آن گونه اشراف کامل داشته باشد. در آبزی پروری متراکم، تراکم ذخیره سازی فاکتور مهمی می باشد که نقش تعیین کننده در توجیه اقتصادی سیستم تولیدی دارد پرورش متراکم آبزیان به عنوان پدیده ای بسیار جدید در سالهای اخیر رشد قابل ملاحظه ی یافته است.
با توجه به موقعیت استان خوزستان با دارا بودن منابع آبی فراوان و دامنه فعالیت آبزی پروری میتوان پرورش ماهیان خاویاری رابه عنوان منبع درآمد و ارزآوری در این منطقه معرفی و برنامه‌ریزی کرد.در این راستا ،برای بررسی تراکم در کلاسه وزنی مختلفی فازهای مختلف پرورش در بچه ماهیان شیپ پرورشی مشخص گردید.
فاز1: تراکم های 5/1، 3 و6 کیلوگرم بر متر مربع با وزن اولیه 91/0±7/93 گرم در طی دوره پرورش 2 ماه
فاز2: تراکم های 6،3 و 9 کیلوگرم بر متر مربع با وزن اولیه 13/6±58/290 گرم در طی 84 روز
فاز3 : تراکم های 6، 8 و 10 کیلوگرم بر متر مربع با وزن اولیه 33/20±06/646 گرم در طی 90 روز
در این فازها شاخص های رشد،تغذیه وخونی مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج:
نتایج نشان داد که میانگین وزن نهایی پس از اتمام آزمایش در فاز 1در تراکم های مختلف1 ،2و 3به ترتیب 16/26±18/274 گرم، 48/18±71/250 گرم و13/3±88/235گرم بدست آمد .ضریب تبدیل غذایی (FCR) در تیمارهای 2،1و 3 به ترتیب 18/0±74/0، 44/0±06/1 و 31/0±99/0 بود. وزن نهایی، ضریب تبدیل غذایی، ضریب چاقی، رشد روزانه، شاخص رشد ویژه، درصد افزایش وزن بدن (BWI) و شاخص کارایی غذا اختلاف معنی داری را در تیمارها نشان ندادند(P>0.05).
در فاز 2 میانگین وزن نهایی ماهیان شیپ پس از اتمام آزمایش به ترتیب 47/76±02/607 گرم، 46/13±32/557 گرم و 64/57±86/619 گرم رسیدند بیشترین میانگین وزن در تیمار3 بدست آمد که با تیمارهای دیگر اختلاف معنی داری نشان نداد (P>0. 05). ضریب تبدیل غذایی، ضریب چاقی، رشد روزانه، شاخص رشد ویژه و شاخص کارایی غذا در درتیمارها اختلاف معنی داری نشان نداد.
در فاز 3 میانگین وزن نهایی پس از اتمام آزمایش در تراکم های مختلف 6، 8و10 کیلوگرم بر متر مربع به ترتیب 60/96 ±00/1074 گرم، 43/13 ± 80/1020 گرم و 62/46±08/1238 گرم بدست آمد بیشترین میانگین وزن در تیمار3 بدست آمد که با تیمارهای دیگر اختلاف معنی داری نشان نداد (P>0. 05). ضریب تبدیل غذایی در تیمارهای 2،1و 3 به ترتیب 28/0±26/1، 30/0±22/1 و 36/0±60/1 بود که اختلاف معنی داری را نشان نداد (P>0. 05). ضریب چاقی، رشد روزانه، شاخص رشد ویژه و شاخص کارایی غذا اختلاف معنی داری را نشان ندادند.
نتایج شاخص های هورمونی، خونی، بیوشیمیایی و ایمنی در تراکم های مختلف نشان داد که اختلاف معنی داری در تیمارها وجود ندارد (P>0.05).
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
در بررسی حاضر نشان داده شد در فازهای مختلف تراکم، ماهیان رشد مناسبی داشته و اختلاف چندانی از نظر وزنی و
شاخص های تغذیه یی در آنها مشاهده نشده است. در امر پرورش ،افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی 2 فاکتور کلیدی در صنعت پرورش محسوب می شود. افزایش وزن در ماهی شیپ مطابق با نتایج بدست آمده نشان داد که در یک بازه زمانی 8 ماهه ماهی شیپ با میانگین وزنی 92 گرم (شروع آزمایش)به میانگین وزنی62/46±08/1238 گرم در تراکم 10کیلوگرم بر متر مربع رسید.
در بررسی فازهای پرورش در فاز 1 تراکم 6 ،در فاز 2 تراکم 9 و در فاز3 بهترین تراکم 10کیلوگرم بر متر مربع بدست آمد اگر چه در فازهای مختلف شاخص های تغذیه یی و رشد اختلاف معنی داری را نشان ندادند. این بررسی نشان داد ضریب تبدیل غذایی در فاز1 در کلیه تیمارهای بچه ماهیان شیپ زیر 1/1 بوده است. بالاترین ضریب تبدیل غذایی با 60/1 در فاز 3 در تیمار 10 کیلوگرم بر متر مربع بدست آمد. در فاز 3 در تراکم 10 کیلوگرم بر متر مربع در هر تکرارما 37143 گرم (14/37کیلوگرم) برداشت نهایی انجام گرفت. بررسی شاخص های هورمونی و خونی در فاز 1 نشان داد که این ماهیان نسبت به شرایط موجود سازگاری بالایی دارند بطوریکه در تراکم های بالا ما اثری از تغییرات فاکتورهای استرس مشاهده نکردیم یکی از مهم ترین موضوعاتی که در پرورش ماهیان خاویاری باید به آن اشاره کرد کیفیت غذاست. غذای با کیفیت بالا باعث کاهش ضریب تبدیل غذایی در سیستم پرورش و افزایش رشد بهینه خواهد شد منوط به اینکه محدویتی از نظر کمیت و قیمت وجود نداشته باشد. به عنوان یک دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی میتوان برای وزنهای معرفی شده در فازهای مختلف تراکم 6 برای فاز1،تراکم 9 برای فاز 2 و تراکم 10 کیلوگرم بر متر مربع برای فاز 3 را برای پرورش گونه شیپ در کلاسه وزنی مشخص شده توصیه کرد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
مطابق با پیش بینی تولید ماهیان خاویاری در بر نامه پنجم توسعه، جایگاه ویژه استانها از نظر پتانسیل پرورش ماهیان خاویاری مشخص شده است که میتوان با بهره گیری از این پتانسیل در کشور برای آینده صنعت تاسماهی پروری برنامه ریزی کرد.با توجه به اینکه از آب چاه برای این تحقیق استفاده کردیم این پروژه در اکثر نقاط کشورکه از نظر منابع آب چاه مشکلی نداشته باشدبا حفظ مسائل زیست محیطی قابلیت اجرایی دارد. از طرفی دیگر میزان مصرف آب در این تحقیق بسیار پایین بود که این مسئله به عنوان یک امتیاز برای امر پرورش این گونه محسوب شود. همچنین استان خوزستان دارای منابع آبی متعدد می باشد واین تحقیق به عنوان اولین گزارش مستند پرورش ماهیان خاویاری در این استان محسوب میشود و میتواند به عنوان یک راهنما برای پرورش این گونه با ارزش استفاده شود. از طرفی با توجه به کمبود آب و توصیه به استفاده بهینه از منابع آبی میتوان از خروجی این آبها در مصارف متعدد استفاده کرد.همچنین این تحقیق قابلیت اجرایی بالایی در مراکز پرورش ماهیان خاویاری با توجه به استفاده بهینه از فضای پرورش دارد.