اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق :
فلزات سنگین و ترکیبات آروماتیک چند حلقهای(PAHs) از آلایندههای پایداری هستند که بر خلاف ترکیبات آلی از طریق فرایندهای شیمیایی یا زیستی در طبیعت تجزیه نمیشوند. از نتایج مهم پایداری این گروه از آلایندهها، وسعت زیستی زیاد در زنجیره غذایی است، به طوری که در نتیجه این فرایند، مقدار آنها در زنجیره غذایی میتواند تا چندین برابر مقدار آنها در آب یا هوا، افزایش یابد. در سالهای اخیر ورود پساب صنایع فعال مختلف در سواحل خلیج فارس و همچنین پساب ناشی از فعالیتهای صیادی و حمل و نقل شناورها، به آب های ساحلی، اکوسیستم آبی را در معرض آلودگی قرار دادهاند. از آن جایی که در این تحقیق جهت تکثیر و پرورش میگوی عاری از بیماری (SPF) از آب این منطقه استفاده میشود لذا بررسی این مواد در اکوسیستم آبی، ضروری است. توجه به فلزات سنگین و PAHs از میان مواد آلوده کننده پیکرههای آبی، به دلیل اثرات طولانی مدتی که ایجاد میکنند از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین جهت بررسی این مواد آلاینده از آب ایستگاه تغذیه کننده و همچنین از سیستم چرخش آب مورد استفاده در استخرهای تکثیر و پرورش میگو، نمونه گرفته شد. این تحقیق با اهداف اصلی (1) تعیین میزان فلزات سنگین موجود در آب ورودی سیستم تکثیر و استخرهای پرورش میگوی عاری از بیماری خاص، (2) تعیین میزان ترکیبات آروماتیک حلقوی موجود در آب ورسوب ایستگاه تغذیه کننده (ورودی) سیستم تکثیر و استخرهای پرورش میگوی عاری از بیماری خاص و (3) بررسی روابط میان آلایندههای موجود در آب تانکهای پرورش میگو و ایستگاه ورودی. از مرداد ماه 91 لغایت شهریور ماه 93 به مرحله اجرا در آمد.
نمونهبرداری از آب به صورت تصادفی و در هر ایستگاه با سه تکرار انجام گردید. در طول دوره پرورش تواتر نمونهگیری به صورت ماهانه یک بار بود. در محل نمونه برداری نمونه های آب، جهت آنالیز فلزات سنگین، توسط اسید نیتریک غلیظ تثبیت شده(2>pH)، در بطری های پلیاتیلنی با حجم 1 لیتر نگهداری شدند. میزان فلزات (Cu, Zn, Cd, Pb, Hg, As) در نمونههای آب به روش الکتروشیمی، توسط دستگاه پلاروگراف اندازه گرفته شد.
نمونههای آب برداشته شده جهت اندازه گیری PAHs در بطریهای شیشهایی تیره رنگ سر سنبادهایی نگهداری و توسط اسید سولفوریک غلیظ تثبیت شدند (2>pH). نمونه های رسوب نیز در بطریهای شیشهایی تیره رنگ دهان گشاد نگهداری شدند. جهت استخراج ترکیبات آروماتیک حلقوی ازآب و رسوب به ترتیب از استخراج ساده و هضم مایکروویو استفاده شده و سپس توسط دستگاه GC-MS شناسایی شدند.
برای تجزیه و تحلیل داده ها، جهت یافتن روابط میزان فلزات در آب و زمان نمونه برداری، از آنالیز واریانس و رگرسیون خطی گام به گام استفاده شد. نرم افزار مورد استفاده جهت پردازش داده ها spss 19 بود و نمودار ها در برنامه Excel 2010 رسم شدند.
نتایج :
نتایج حاصل از آنالیز فلزات سنگین در نمونههای آب مشخص نمود که اختلاف معنیداری میان مقادیر فلزات در تانکهای پرورش میگوی عاری از بیماری و ایستگاه ورودی آب به مرکز پرورش میگوی SPF (آب دریا) وجود داشته(p<0.05) ولی رابطه معنیداری میان میزان فلزات در نمونههای آب (دریا و تانکهای پرورش میگو) و زمان نمونهبرداری به دست نیامد(p>0.05) .
در طول اجرای تحقیق در همه دورههای نمونهبرداری و تانکهای متفاوت، میزان فلزات مورد نظر اختلاف معنیدار داشتند (p<0.05) و در محدوده مجاز و بیخطر بودند، به استثنای ماههای شهریور و مرداد 93 که میزان سرب در برخی از تانکها از حد مجاز بیشتر به دست آمد، که این مورد با افزودن نمک دی سدیم اتیلن دی آمین تترا استیک اسید(EDTA) و ترسیب سرب به شکل کمپلکس نمک EDTA برطرف گردید.
در نهایت با توجه به میزان مس و روی و مطابق با استانداردهای زیست محیطی، آب ایستگاه پرورش میگوی عاری از بیماری، در گروه آب های سالم قرار گرفت.
میزان ترکیبات آروماتیک حلقوی PAHs در نمونه آب دریا زیر حد تشخیص بود. ولی در رسوبات بستر دریا، 17 ترکیب آروماتیک حلقوی (2، 3، 4، 5 و 6 حلقه ایی) جداسازی و شناسایی گردید. مقادیر به دست آمده بسیار کمتر از محدوده اثرات کم تا میانه (ERL,ERM) بود و اختلاف آنها در طول دورههای نمونهبرداری (آبان 91 لغایت شهریور 93 ) معنیدار بود (p<0.05).
غالب بودن غلظت هیدروکربنهای آروماتیک 4، 5 و 6 حلقهای در ایستگاه تغذیه کننده مرکز پرورش میگوی عاری از بیماری (SPF) بیانگر وجود منبع قوی پیرولیتیک، برای این ترکیبات میباشد.
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
مقایسه نتایج حاصل از این تحقیق با مقادیر مجاز پیشنهادی موجود در منابع مختلف (در خصوص پرورش مطلوب میگوی پاسفید غربی)، بیانگر آن است که در طول مراحل مختلف پرورش این گونه، از مرحله لاروی تا مولد، به استثنای مواردی محدود و در فواصل زمانی کوتاه (قبل از تعویض آب)، میزان آلودگی (فلزات سنگین) موجود در آب در دامنه مطلوب رشد و بازماندگی میگوی پا سفید غربی بوده است. به عبارت دیگر، مطابق با نتایج به دست آمده به نظر میرسد در روند پرورش لاروها به منظور تولید مولد میگوی عاری از بیماری، مدیریت پرورش با انجام به موقع فیلتراسیون، ضدعفونی و تعویض منظم آب، مانع از بروز آلودگی شیمیایی در سیستم شده است.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
موارد مذکور در تولید میگوی عاری از بیماری، برای مناطق مختلف با شرایط آب و هوایی متفاوت، صدق مینماید.