اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق :
مطالعات امکان سنجی در زمینه معرفی یک فعالیت جدید به یک منطقه، نیاز به بررسی های دقیق و کامل پیش از پیشنهاد اجرلی آن فعالیت دارد. به این هدف مطالعات ارزیابی ریسک و ارزیابی اثرات توسعه به عنوان ارکان اصلی این گونه مطالعات به شمار می روند.
این گونه مطالعات ماهیتی پویا دارند و علاوه بر پیش بینی و تحلیل اثرات، راهکارهای مدیریت پیامدها و همچنین مدیریت عقلایی بهره برداری و چگونگی چارچوب پایش پیامدها و کاهش و کنترل اثرات مخرب را نیز شامل می شوند. برپایه این مطالعات این امکان فراهم می آید که با پیش بینی و کنترل و پایش اثرات و پیامدها فرآیند توسعه را بدون تخریب و انهدام منابع و آسیب رسانی به ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محقق ساخت.
طرح های آبزی پروری به دلیل ویژگی های خود و به دلیل اینکه در بیشتر مناطق درکنار پهنه های آبی درون یا برون سرزمینی متمرکز گردیده اند از این مقوله مجزا نیستند. امکان فرار موجود پرورشی یا پیامد های ناشی از ورود پساب این مراکز از عمده ترین موارد این بررسی ها هستند. مقوله ورود گونه های مهاجم و تاثیرات آن بر رقابت های محیطی یا تنوع زیستی منطقه از جمله مواردی است که در بخش هایی از جهان و کشورما طی سال های گذشته خسارت های زیادی ایجاد نموده است. خطر ورود موجودات بیمار به محیط آزاد و انتقال بیماری به موجودات دیگر یکی دیگر از خطرات محتمل در این مراکز می باشد. همچنین بارناشی از ورود مواد آلی یا دیگر مواد شیمیایی وارد شده به آب نیز می تواند در مواردی تاثیر بدی برحیات اکوسیستم پیرامونی خود گذارد.
به علت اینکه طرح کلان ملی و فناوری " کسب و انتقال دانش فنی برای تولید میگوی عاری از بیماری خاص و قطع وابستگی به محصولات خارجی" برای اولین بار در کشور انجام می شود، بمنظور دستیابی به امکان توسعه پایدار، انجام ارزیابی اثرات توسعه و ارزیابی ریسک این بررسی با توجه ویژه به ملاحظات زیست محیطی و ایمنی زیستی در نظر گرفته می شود.
این تحقیق با هدف شناسایی و تعیین عوامل ریسک، پیامدهای پیش بینی شده و پیش بینی نشده ورود گونه غیربومی، پرورش و فعالیت های مرتبط با آن بر محیط زیست، تحلیل ریسک، واکنش و کنترل واکنش به ریسک برای اصلاح و بهسازی اثرات ناخواسته و همچنین ارتقاء اثرات سودمند انجام گردید.
نتایج :
جنبه های ریسک بارز، پیامد ها و عدد مربوطه به هر ریسک تولید میگویSPF، منشاء و روشهای مدیریت آنها در ایستگاه های تحقیقاتی بندرگاه و خلیج فارس و محیط زیست پیرامون آنها شناسائیو محاسبه شده و اثر آنها بر همدیگر از جمله؛ فرار میگوی SPF و عوامل بیماریزای احتمالی از ایستگاه های تحقیقاتی بندرگاه و خلیج فارس به محیط زیست و تاثیر آن بر تنوع زیستی منطقه پیرامون، تاثیرات متقابل و پیامد های ناشی از ورود پساب این دو ایستگاه به اکوسیستم دریایی در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت ( جداول 1 و 2).
|
اولویت
|
ریسک /جنبه بارز
|
منشاء
|
عدد اولویت ریسک
|
|
1
|
انتقال عوامل بیماری‌زا
|
تغذیه میگو
|
42
|
|
2
|
انتقال عوامل بیماری‌زا
|
تأمین آب ورودی
|
35
|
|
3
|
انتقال عوامل بیماری‌زا
|
ورود بازدید کنندگان به ایستگاه
|
35
|
|
4
|
آلودگی به مواد ضدعفونی کننده آب
|
تأمین آب ورودی
|
30
|
|
5
|
آلودگی آلی آب
|
تغذیه میگو
|
30
|
|
6
|
انتقال عوامل بیماری‌زا
|
انتقال میگو به ایستگاه
|
28
|
|
7
|
انتقال عوامل بیماری‌زا
|
تردد کارکنان به سالن های تولید
|
28
|
|
8
|
ضایعات میگوی های مرده
|
تولید میگو
|
27
|
|
9
|
مصرف منابع و ایجاد آلودگی
|
فعالیت بخشهای اداری و کارکنان
|
20
|
جدول 2-اولویت بندی ریسکهای بارز شناسایی شده در ایستگاهخلیج فارس و منشاء آنها براساس عدد اولویت ریسک.
|
اولویت
|
ریسک /جنبه بارز
|
منشاء
|
عدد اولویت ریسک
|
|
1
|
آلودگی آب ورودی
|
پساب تولید میگو
|
30
|
|
2
|
آلودگی به مواد شیمیایی
|
تأمین آب ورودی
|
30
|
|
3
|
انتقال عوامل بیماری‌زا
|
تغذیه میگو
|
30
|
|
4
|
انتقال عوامل بیماری‌زا
|
تأمین آب ورودی
|
28
|
|
5
|
ضایعات میگوی های مرده
|
تولید میگو
|
27
|
|
6
|
انتقال عوامل بیماری‌زا
|
تردد کارکنان به سالن های تولید
|
21
|
|
7
|
انتقال عوامل بیماری‌زا
|
انتقال میگو به ایستگاه
|
21
|
|
8
|
آلودگی آلی آب
|
تغذیه میگو
|
20
|
|
9
|
مصرف منابع و ایجاد آلودگی
|
فعالیت بخشهای اداری و کارکنان
|
15
|
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
براساس نتایج این مطالعه تعداد عوامل خطر شناسایی شده در ایستگاه تحقیقاتی بندرگاه 15 بود در صورتیکه تعداد آن در ایستگاه تحقیقات میگویSPF خلیج فارس 13 بود. تعداد بیشتر عوامل خطر در ایستگاه بندرگاه نسبت به ایستگاه خلیج فارس می‌تواند بدلیل سطح پائینتر ایمنی زیستی ایستگاه بندرگاه، ساختار فیزیکی فضا ها، قدمت آن و وجود دو کانون احتمالی بروز آلاینده ها، نیروگاه اتمی بوشهر و اسکله صیادی بندرگاه، در نزدیکی این ایستگاه باشد. بالاترین عدد اولویت جنبه (APN) محاسبه شده در ایستگاه بندرگاه 42 بود درصورتیکه بیشترین مقدار عددی اولویت جنبه در ایستگاه خلیج فارس 30 بود. نتیجهاین تحقیق نشان می دهد که سطح خطر در ایستگاه خلیج فارس پائینتر از سطح آن در ایستگاه بندرگاه است.
بیشترین احتمال خطر در هر دو ایستگاه تحقیقاتی بندرگاه مربوط به انتقال عوامل بیماری‌زا ناشی از تغذیه میگو و آلودگی آب ورودی می باشد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
مراکز تولید میگوی عاری از بیماری خاص، مراکز تکثیر میگو و مزارع پرورش آبزیان نیازمند ارتقای سطح ایمنی زیستی بر اساس اصول بهترین تمرین های مدیریت (BMP).