اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق
به منظور اجتناب از خسارتهای اقتصادی ناشی از میکروارگانیسمها و یا تعدیل آن و همچنین افزایش کمیت و کیفیت تولید میگو در صنعت تکثیر و پرورش میگو، طرح کلان تولید میگوهای مولد عاری از بیماری‌های خاص در پژوهشکده میگوی کشور اجرا گردید. در راستای اهداف طرح و به منظور حفظ کیفیت مطلوب آب در طول دوره پرورش و همچنین اجتناب از ورود ناقلین عوامل بیماری زا به جمعیت مولدین در طول دوره مولدسازی، پروژه "پایش عوامل کیفیت آب (عوامل زیستی و غیر زیستی) در تولید میگوی عاری از بیماری خاص" به عنوان بخشی از طرح بهبود و پایش وضعیت بهداشتی، آلایندهها و کیفیت آب، پیشنهاد و اجرا گردید. به طور کلی هدف از اجرای این پروژه، حفظ کیفیت مطلوب آب با:
- تعیین روند نوسانات میزان عوامل آمونیاک، نیترات، نیتریت، فسفات محلول، سولفید هیدروژن، کل مواد محلول (TDS) و کل مواد معلق (TSS)،
- شناسایی و تعیین تراکم گونه های مختلف زئوپلانکتونی
- شناسایی و تعیین تراکم گونه های مختلف فیتوپلانکتونی، بوده است.
روش تحقیق
به منظور اجرای مدیریت موثر و موفق و دستیابی و پایش شرایط مطلوب برای بقا و رشد میگوها، عوامل مختلف فیزیکی و شیمیایی در طول 9 مرحله اجرای طرح، در این پروژه مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس، اندازه گیری و ثبت عوامل pH، اکسیژن، دما و شوری به صورت روزانه و در دو نوبت صبح و عصر و عوامل آمونیاک، نیترات، نیتریت، فسفات محلول، سولفید هیدروژن، کل مواد محلول (TDS) و کل مواد معلق (TSS) و نیز شناسایی گونههای مختلف پلانکتونی و میزان تراکم آنها، به صورت هفتگی انجام شد.
نمونه ها بر اساس روش های استاندارد برداشت شده و پس از جمع آوری در ظروف مخصوص، در شرایط دمایی مناسب به آزمایشگاه منتقل گردید.
در آزمایشگاه هر نمونه به طور جداگانه و به شرح زیر مورد بررسی قرار گرفت:
به منظور تعیین میزان عوامل آمونیاک، فسفات محلول، نیترات، نیتریت و سولفید هیدروژن، از دستگاه اسپکتروفتومترHACH مدل DR/4000 و دستور کارهای مربوطه HACH Company)) استفاده گردید.
به منظور تعیین میزان کل مواد معلق (T.S.S.) به روش صاف کردن نمونه با فیلتر 45/0 میکرون و سپس خشک کردن فیلتر در 104 تا 105 درجه سانتیگراد و میزان کل مواد محلول (T.D.S.) به روش خشک کردن نمونه در 180 درجه سانتیگراد، از کتاب Standard Methods (2005) استفاده شد.
اندازه‌گیری میزان اکسیژن محلول و pH با استفاده از دستگاه سه کاره پرتابل(HACH, HQ40d Portable Meters) و تعیین میزان شوری با استفاده از شوری سنج چشمی (ATAGO S/Mill) انجام گردید.
به منظور شناسایی و تعیین تراکم گونه های مختلف پلانکتونی بر اساس کتابStandard Methods (2005)، یک یا دو لیتر نمونه آب برداشت شده و پس از تثبیت و تغلیظ، با استفاده از میکروسکوپ اینورت و کلیدهای شناسایی معتبر (Manal Al-Kandari, 2009; WENDY, 1999; Faiza Yousif Al-Yamani et al., 2011; Harris et al., 2000) در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت.
به منظور افزایش دقت کار، از هر نمونه سه تکرار برداشت شده و پس از انتقال به آزمایشگاه، هر یک به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. پس از هر بار اندازه گیری و ثبت داده ها، مقادیر با حدود مجاز موجود در منابع مختلف مقایسه گردیده تا در صورت مغایرت با آن و یا رسیدن به میزان غیرمجاز، اقدامات لازم به منظور تعدیل شرایط نامطلوب به عمل آید.
نتایج
نتایج به دست آمده گویای آن است که میانگین دما، شوری و اسیدیته آب در طی دوره به ترتیب 5/29 درجه سانتی گراد، 5/31 گرم بر لیتر و 22/8 اندازه گیری و ثبت شده است. همچنین میانگین کل آمونیاک 23/0±90/1 و دامنه نوسانات آن 090/0تا 12/6 میلی گرم بر لیتر، میانگین کل نیترات 08/0± 91/0 و دامنه نوسانات آن 016/0 تا 479/8 میلی گرم بر لیتر، میانگین کل نیتریت 02/0±55/0 و دامنه نوسانات آن 0055/ 0تا7540/3 میلی گرم بر لیتر، میانگین کل فسفات محلول 11/0±95/0 و دامنه نوسانات آن 049/0 تا 58/4 میلی گرم بر لیتر، میانگین کل سولفید 97/0± 21/7 و دامنه نوسانات آن 33/3 تا 27/17 میکروگرم بر لیتر، میانگین کل مواد معلق 19/4±05/65 و دامنه نوسانات آن 73/17 تا 17/214 میلی گرم بر لیتر و میانگین کل مواد محلول 15/1±36/37 و دامنه نوسانات آن 77/34 تا 86/54 میلی گرم بر لیتر، اندازه گیری و ثبت گردید.
به طور کلی در طول اجرای این طرح، به ترتیب 17 و 11 گروه گونه از فیتوپلانکتون‌ها و زئوپلانکتون‌ها در آب ورودی از دریا قبل از فیلتراسیون، شناسایی و ثبت گردید. نتایج حاصل از بررسی نمونه های آب بعد از فیلتراسیون و در محیط پرورش میگو، گویای عدم وجود گروه گونه های شناسایی شده دریایی بود.
مقایسه داده‌های به دست آمده با مقادیر مجاز پیشنهادی در منابع مختلف برای پرورش مطلوب میگوی پاسفید غربی، گویای آن است که در طی 9 مرحله پرورش میگو از مرحله لاروی تا مولد، به غیر از مواردی محدود و در بازه زمانی کوتاه (قبل از تعویض آب)، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب در دامنه مطلوب رشد و بازماندگی میگوی پا سفید غربی بوده است.
به طورکلی نتایج نشان می دهند که در روند تولید میگوی عاری از بیماری خاص، از مرحله لاروی تا مولد، مدیریت پرورش با انجام به موقع فیلتراسیون، ضد عفونی و تعویض منظم آب، قادر به حفظ کیفیت مطلوب آب، اجتناب از ورود زئوپلانکتون ها و شکوفایی فیتوپلانکتون‌ها بوده است.
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی
تولید میگوی عاری از بیماری؛ با مدیریت مناسب و انجام صحیح مراحل مختلف؛ فیلتراسیون، ضد عفونی، تعویض منظم آب، به منظور حفظ کیفیت مطلوب آب، اجتناب از ورود زئوپلانکتون‌ها و اجتناب از شکوفایی های فیتوپلانکتونی، امکان پذیر می‌باشد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی
ایستگاه‌های تکثیر و پرورش مولدین میگو.