اهمیت و ضرورت
آلودگیهای زیست محیطی در کنار فشارهای مختلف طبیعی و انسانی از جمله نوسانات زیاد دمای آب، محدودیت تبادلات آب، محدودیت ورود آب شیرین، افزایش میزان شوری، افزایشی گرمای زمین، ... خلیج فارس را با مشکلات متعدد زیست محیطی از جمله کشند قرمز مواجه کرده است (Sale et al., 2010).
هر چند در حال حاضر برآوردی دقیق از خسارتهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی کشند قرمز در سطح منطقه خلیج فارس وجود ندارد ولی در سال 1378 بروز این پدیده (مشکل زیست محیطی)، مرگ و میر نزدیک به ۲۵ تن ماهی در آب‌های استان هرمزگان را به دنبال داشت (مرتضوی، ۱۳۸۸). مطالعات انجام شده در سواحل کره، میزان خسارت ناشی از بروز کشند قرمز در کشور کره جنوبی را بالغ بر 5/95 میلیون دلار برآورد کرده است Kim, 1997)).
گسترش و شدت شکوفاییهای جلبکی مضر و زیان چشمگیر آنها بر بوم‌سازگان دریایی، همچنین نگرانی جدی از امکان تاثیر منفی این پدیده بر فعالیت‌های اجتماعی- اقتصادی، از جمله دلایل مهم انجام مطالعات فراوان در رابطه با شناخت عوامل موثر در وقوع، پیش بینی و تعدیل کشند قرمز در سطح جهان شده است (Secher, 2009; Ichikawa et al., 1993; Kim et al., 2001a, 2001b). دستیابی به روشهای مهار و شکستن شکوفاییهای پلانکتونی به کمک مواد شیمیایی در دو مرحله قبل و بعد از شکوفایی، از جمله زمینههای تحقیقاتی مهم در این راستا می باشد. یافتههای موجود حاکی از آن است که تمامی مواد شیمیایی مفید در مبارزه با شکوفاییهای پلانکتونی، با توجه به خصوصیات شیمیایی، غلظت و نوع زیستگاه قادرند در شرایط خاص، سلامت و بقاء دیگر آبزیان را تحت تاثیر قرار دهند (Shen and Dempsey, 1998; Jiang et al., 2003; Secher, 2009).
تنوع گونههای مختلف ریز جلبکها، افزایش مواد مغذی، تخریب بسترهای علفهای دریایی و تالابهای ساحلی، خلیج فارس را مستعد تکرار شکوفاییهای پلانکتونی و خسارتهای مختلف زیست محیطی و اقتصادی حاصل از آن نموده است. در میان تالابهای ساحلی، مزارع پرورش میگو از نظر اقتصادی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند. در این راستا با توجه به خسارتهای احتمالی شکوفاییهای جلبکی در مناطق ساحلی خلیج فارس و به خصوص در مزارع پرورشی میگو، به منظور تعدیل شکوفایی در شرایط اضطراری پروژه "بررسی امکان استفاده از موادشیمیایی جهت مقابله با شکوفایی Cochlodinium polykrikoidesو تاثیر آنها بر میگوی پا سفید غربی (Litopenaeus vannamei)" در راستای انتخاب بهترین شیوه مبارزه شیمیایی با شکوفایی پلانکتونی در مزارع پرورش میگوی پاسفید غربی با اولویت حفظ سلامت و کیفیت میگوی تولیدی، پیشنهاد و اجرا گردید.
اهداف و روش تحقیق
به منظور تعیین بهترین شیوه مبارزه شیمیایی با عامل کشند قرمز Cochlodinium polykrikoides در محیط پرورش میگوی پاسفید غربی، غلظتهای 01/0، 05/0، 1/0، 5/0 و 1 میلی گرم بر لیتر از ترکیبات هیدروکسید منیزیم، پلی آلومینیم کلراید، سولفات آلومینیم، سولفات آهن، هیپوکلریت سدیم،کربنات کلسیم و نشاسته به محیطهای کشت این آبزی با تراکم 100 هزار سلول در لیتر مواجهه داده شد، علاوه بر این به منظور تعیین تاثیر ترکیبات فوق بر سلامت میگو Litopenaeus vannamei،10 عدد میگو در آکواریوم های 20 لیتری با غلظت های 01/0، 05/0، 1/0، 5/0 و 1 میلی گرم بر لیتر از ترکیبات فوق نیز مواجهه داده شد. برخی از این ترکیبات مانند هیپوکلریت سدیم و پلی آلومینیم کلراید با غلظتهای بسیار بیشتر (1 گرم بر لیتر) نیز بر میگو اثر داده شد مدت زمان مواجهه برای هر ترکیب و هر غلظت 96 ساعت بود. برای هر غلظت از هر ترکیب، سه تکرار در هر بار آزمایش و سه آکواریوم نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد.
نتایج
نتایج این تحقیق گویای آن بود که غلظتهای 01/0، 05/0، 1/0، 5/0 و 1 میلی گرم بر لیتر از ترکیبات هیدروکسید منیزیم، پلی آلومینیم کلراید، سولفات آلومینیم، سولفات آهن، هیپوکلریت سدیم،کربنات کلسیم و نشاسته، سبب شکستن بلوم پلانکتونی گونه Cochlodinium polykrikoidesو رسوب گذاری آن می گردد. همچنین نتایج گویای آن بود که تمامی ترکیبات فوق به جز غلظت 1 گرم بر لیتر هیپوکلریت سدیم، فاقد تاثیر مستقیم بر سلامت میگو میباشند.
با توجه به نقش نشاسته در رسوب گذاری ذرات معلق با تولید بیوفلاک و همچنین نقش آن به عنوان یک ماده غذایی برای آبزیان، از میان ترکیبات فوق، استفاده از نشاسته در مزارع پرورشی میگوی پاسفید غربی به عنوان یک ماده مناسب برای مقابله شیمیایی با شکوفایی Cochlodinium polykrikoides پیشنهاد می گردد.
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی
به منظور شکستن شکوفایی پلانکتونی Cochlodinium polykrikoides در استخرهای پرورش میگو و تالاب های ساحلی می توان از غلظت های متفاوت نشاسته (حداکثر یک میلی گرم بر لیتر) استفاده نمود. نکته مهم آن است که افزودن نشاسته منجر به شکوفایی میکروارگانیسمهای هتروتروف و به دنبال آن افزایش میزان مصرف اکسیژن محیط میشود لذا استفاده از هواده در محیط های بسته مانند استخرهای پرورش میگو تا مصرف کامل نشاسته الزامی می باشد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی
نتایج این تحقیق می تواند در تالاب های ساحلی باز، مزارع پرورشی میگوی همه مناطق و اقلیم های کشور مراکز تکثیر، سالن های نرسری مورد استفاده قرار بگیرد.