اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
رودخانه قره سو نیز یکی از سه سرشاخه اصلی رودخانه ارس در حوضه جنوبی دریای خزر بوده که از کوههای مرزی ایران و ترکیه واقع در شمال باختری ماکو سرچشمه می گیرد در سالهای اخیر سد مخزنی به ارتفاع 75 متر (سد سبلان) در مسیر آن در نزدیکی مشکین شهر احداث گردید. از طرف مدیریت محترم اداره شیلات استان اردبیل، ایجاد تأسیسات زیر بنایی کارگاه پرورش ماهیان سردآبی در پایاب سد سبلان پیشنهاد شده است.مشکلات عمده پرورش ماهیان سرد آبی عبارتند از انتخاب مکان نامناسب ( اقلیم، تپوگرافی)،کمیت و کیفیت نامناسب آب، کیفیت و محل نگهداری غذا،نامناسب بودن ماده اولیه تشکیل دهنده غذ،انداشتن تجهیزات اولیه آزمایشگاهی،نداشتن پرسنل متخصص و رعایت ننمودن اصول اولیه پرورش وعدم مدیریتمی باشد.در این بین، هدف اصلی مطالعه لیمنولوژیک پایاب سد سبلان ، کنترل پارامتر های کیفی آبو پاسخ اکولوژیک اکوسیستم رودخانه مورد نظربه منظور پرورش ماهیان سردآبی بود. با استفاده از نقشه منطقه و کار میدانی چهار ایستگاه در محدوده مورد مطالعه تعیین گردید. در مجموع نمونه برداری از پارامتر های فیزیکوشیمیایی آب، فلزات سنگین، فیتوپلانکتون و زئوپلانکتون بصورت ماهانه صورت گرفته و نمونه برداری از سموم ارگانوکلره، بزرگ بی مهرگان کفزی، گیاهان آبزی و ماهیان در دو نوبت انجام گردید.
نتایج:
حداقل و حداکثر میانگین پارامتر های اندازه گیری شده به تفکیک ایستگاه ها مورد مطالعه نظیردمای آب، اکسیژن محلول، سختی کل، هدایت الکتریکی و .... بترتیب (7/8±14-5/9±3/10 درجه سانتی گراد)، (1/2±4/11-2/1±9 میلی گرم در لیتر)، (8/17±381-8/19±367 میلی گرم در لیتر)، (07/0±05/1-07/0±95/0 میلی زیمس بر سانتیمتر)، (1/0±4/8-1/0±3/8)، (71/0±88/3-14/1±3/3 میلی گرم در لیتر) بودند . حداقل و حداکثر میانگین فلزات سنگین آب اندازه گیری شده در ایستگاه ها شامل,Pb,Cd,ZnCu,FeوNi بترتیبND(دیده نشده)،ND، 242/0- ND ، 075/1- ND ، 018/0- NDو 014/0- ND میلی گرم در لیتر بودند. همچنین در بین 16 ترکیب ارگانوکلره اندازه گیری شده در ایستگاه ها، سم هگزاکلروبنزن از بیشترین مقدار (5/1 میلی گرم در لیتر) برخوردار بود. نتایج حاصل از آنالیز پارامترهای کیفی آب نشان دادند که باستثنأ پارامتر هایFe,Zn, TP,PO4,TDS,COD و تا حدی دما ، سایر پارامتر ها هیچ گونه محدودیتی درپرورش ماهیان سردآبی در پایاب سد ندارند. درضمن شاخص های زیستی شامل بایو اندیکاتور های پلانکتونی،EPT/CHIR.،شاخص زیستی هیلسنهوف، تنوع و پراکنش گیاهان آبزی و ماهیان، وضعیت آب را در پایاب سد غنی از مواد آلی نشان دادند. بطوری که حداقل مقدار شاخص زیستی هیلسنهوف در پایین دست سد 7 (در طبقه کیفی مواد آلی قابل ملاحظه) بدست آمد. در نهایت منطقه مورد مطالعه جهت پرورش ماهی حدود 50 تن مورد تایید است و با انجام تمهیدات مدیریتی می توان میزان تولید را افزایش داد.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
اطلاعات این تحقیق برای مراکز آموزشی و پژوهشی و همچنین اجرائی مورد استفاده قرار می گیرد. سازمان های مختلف اعم از اقیانوس شناسی، شیلات، محیط زیست، سازمان آّب و مراکز تحقیقاتی وزرات نیرو از این تحقیق استفاده می کنند. آنچه از داده های این تحقیق بعنوان دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی متصور است، می توان بیان نمود که با توجه به اینکه تعداد قابل توجه ای سد دراین منطقه و سایر مناطق کشور ایجاد و یا دردست مطلعه است، نتایج این تحقیق می تواند در شناخت این اکوسیستم ارزشمند و زیستمندان آن و بهره برداری از اکوسیستم سدها از جنبه های مختلف از جمله پرورش ماهیان سازگار با منابع آبی فوق کمک زیادی نماید .
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
با توجه به اینکه در این پروژه پارامترهای زیستی و غیر زیستی سد و پایاب آن برای ارزیابی کیفیت زیستگاه با هدف پرورش ماهیان سردآبی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین برخی خصوصیات بیولوژیک و اکولوژیک ماهی های این منطقهنیز مورد بررسی قرار گرفته است ، نتایج آن می‌تواند مورد استفاده دانشجویان، محققین مراکز آموزشی و پژوهشی و علاقمندان به علوم شیلاتی و محیط زست بویژه پرورش دهندگان ماهی قرار گیرد.