اهمیت،ضرورت،اهداف و روش تحقیق:
نظر به اینکه در استان خوزستان بیش از 12000 هکتار زمین زیر کشت پرورش ماهیان گرم آبی بصورت خصوصی و مجتمع وجود دارد و مدیریت این کارگاههااز نظر بهداشتی، تغذیه و مدیریت در افزایش تولید بسیار حائز اهمیت است متاسفانه در سالهای اخیر تلفات سنگینی در ماهی کپور نقره ای در استان خوزستان و استانهای شمالی مشاهده شده است که می تواند بدلیل عدم رعایت مدیریت بهداشتی و افزایش میکروارگانیسم ها و یا عدم مدیریت کیفی و کمی آب و یا بلوم فیتوپلانکتون ها باشد از طرفی افزایش مواد آلاینده و استرس زا همچون آمونیاک، افزایش بار مواد آلی و جلبک های سمی باعث تلفات شده است. از آنجائی‌که بیش از 65% تراکم ماهی در سیستم پرورش متعلق به کپور نقره ای است لذا خسارت بسیار سنگینی بر صنعت پرورش ماهی در سطح ایران و استان خوزستان وارد می شود و روش های پیشگیری می تواند در پیشبرد اهداف تولید کشور مفید باشد.
با توجه به اینکه بیشترین آمار تلفات گزارش شده در استان خوزستان مربوط به شمال استان یعنی کارگاه‌های پرورشی شوشتر می باشد با هماهنگی اداره کل شیلات استان، 5 کارگاه و از هر کارگاه 2 استخر که یکی از استخرها با تلفات کم و دیگری با تلفات بالا در طی سالهای گذشته بودند، انتخاب می گردد.
ابتدا آزمایش خاک کف استخرها قبل از آبگیری جهت میکروبیولوژی خاک صورت می گیرد. سپس برای بررسی مدیریت استخرها یک فرم تهیه و تدوین و کلیه اطلاعات لازم از سابقه استخرهای مورد آزمایش شامل زمان آبگیری، کشت و منبع بچه ماهی، مقدار کود مصرفی، مقادیر غذا در طول دوره، نحوه آماده سازی، تراکم و ... در این طرح ثبت و تهیه می گردد.
از ابتدای دوره تا مرداد ماه ماهانه 2 بار فاکتورهای فیزیکی شیمیایی آب و شناسایی پلانکتون ها انجام خواهد شد که شامل سختی، سولفات، فسفات، نیترات، نیتریت، BOD، COD، اکسیژن محلول، دمای آب، تعداد کل باکتری در واحد حجم آب، تعداد ازتو باکتر، نیترو باکتر در آب هر استخر و گونه های غالب فیتو و زئوپلانکتون می باشد. همچنین ماهانه از هر استخر 5 ماهی صید و بطور دقیق مورد بررسی جهت شناسایی میکروارگانیسم ها قرار خواهد گرفت. از ابتدای مرداد تا آخر شهریور نمونه برداری ها بصورت هفتگی انجام خواهد شد.در صورت تلفات، از ماهیان با علائم بالینی 10 قطعه دیگر صید و مورد بررسی دقیق تر و همچنین انجام عملیات هیستوپاتولوژی نیز قرار خواهد گرفت.
از مرداد ماه توسط اداره کل شیلات خوزستان مروجینی به کارگاه‌های پرورش معرفی خواهند شد و تا آخر شهریور روزانه فاکتورهای اکسیژن محلول، pH ، دما و NH3 اندازه گیری خواهد شد.
از تمامی اندام‌های ماهیان مورد بررسی که ماهانه صید خواهند شد شامل چشم، پوست، باله، آبشش، روده ، کلیه، طحال و حفره شکمی بطور دقیق بررسی می شوند و در صورت ضایعه جهت انجام آزمایش بافت شناسی نمونه برداری خواهد شد.جهت انجام آزمایشات انگل شناسی با تهیه لام مرطوب انگل ها شناسایی خواهند شد و برای بررسی باکتری شناسی از کلیه، کبد و آبشش نمونه برداری بر روی محیط های عمومی و اختصاصی کشت انجام خواهد شد.همچنین دو کیت ویروسیSVC و KHV نیز تهیه و در صورت لزوم و مشکوک بودن نمونه برداری انجام خواهد شد. نمونه ها PCR و سپس بر روی ژل الکتروفورز برده خواهند شد.
نتایج:
نتایج فاکتورهای فیزیکی شیمیایی آب در یک دوره پرورش (960 بار) به قرار: DO (5/8-45/4 میلی گرم در لیتر)، BOD5 (25/9 – 1/1 میلی گرم در لیتر)، درجه حرارت آب (33-19 سانتی گراد، pH (6/8-82/6)، سختی کل (10053-348 میلی گرم در لیتر)، کدورت (FTU 56-5)، آمونیاک (06/0-001/0 میلی گرم در لیتر) و دی اکسید کربن (2/13-88/0 میلی گرم در لیتر) اندازه‌گیری گردید. از 180 قطعه مورد آزمایش، 136 قطعه (75%) آلوده به یک جلبک ناشناس و 126 قطعه (70%) آلوده به انگل (داکتیلوژیروس، ژیروداکتیلوس و متاسرکر دیپلوستوموم) بودند. نتایج پارامترهای زیستی در مزارع نشان داد که جلبک های سیانوفیسه ها (سیلندروپرموپسیس، مریسموپدیا و نیتزشیا) گونه های غالب بودند. در مطالعات آسیب‌شناسی بافتی نکروز توبول‌های کلیوی، دژنره شدن هپاتوسیت‌ها و هیپرپلازی در سلول‌های آبششی مشاهده گردید. نتایج میزان باکتری کل آب (CFU/ml103 376-0) اندازه گیری گردید. از 60 نمونه کپور نقره ای با علایم خونریزی شدید در سطح پوست که برای آزمایش ویروس شناسی مطالعه گردید، 3 نمونه مشکوک به ویروس KHV بود ولی هیچگونه ویروس SVC شناسایی نگردید.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی: اولین قدم برای فعالیت پرورش ماهی مدیریت استخر شامل خشک کردن ، آهک پاشی و شخم زدن می باشد و دومین قدم داشتن بچه ماهی با کیفیت است که در این پروژه به این دو موضوع پرداخته شد . مدیریت کارگاه شامل : مدیریت آب ، تغذیه و مدیریت بهداشتی از دیگر موارد بود که برای بخش خصوصی تشریح شد . از آنجاییکه در کارگاه های پرورشی متاسفانه هیچگونه ثبت گزارشات وجود ندارد اهمیت این موضوع برای آنها در طول دوره پرورشی و RECORDING به جهت مشاهده روند اپیدمی بیماری گوشزد گردید.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی: تمامی کارگاه های پرورش ماهی گرم آبی استان خوزستان