بررسی بیولوژی و پراکنش فون گاماریدها در استان فارس
مجری : مهرداد زمانپور
شماره ثبت
275/85
وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران – مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
چکیده
از سخت‌پوستان دوجورپا در 222 نقطه از زیست‌گاه‌های آبی استان فارس، از تیرماه 1379 تا اردی‌بهشت 1381 نمونه‌برداری شد. نمونه‌برداری در طول روز از میان برگ‌های گیاهان آبی و ریشه‌های درختان، سنگ‌ریزه‌ها، و مواد آلی در حال فساد انجام گرفت. برای سیستماتیک کردن کار، از هریک از 9 نقطه‌ی زیستگاهی شاخص از هفت حوضه و دو زیرحوضه‌ی آب‌ریز استان یک زیست‌گاه شاخص انتخاب شد و جمعیت آن زیست‌گاه مورد بررسی‌های ریخت‌شناسی(مورفولوژیک) قرار گرفت. از بخش‌های مختلف و کلیدی بدن، طراحی‌های دقیق تهیه شد که برای مقایسه با کلیدهای شناسایی موجود به‌کار رفت. در هر یک از ایستگاه‌های انتخاب‌شده، فاکتورهای مهم محیطی شیمیایی شامل اکسیژن محلول،pH، هدایت الکتریکی، سختی کلسیم و منیزیم، سختی کل، غلظت یون کلر، پتاسیم و سولفات و نیز عوامل فیزیکی مهم مانند دما، عمق، سرعت جریان، فاصله از سرچشمه، عرض جویبار و میزان تخلیه برخی به‌صورت ماهانه و برخی نیز یک‌بار در سال اندازه‌گیری شد. هم‌چنین در جمعیت‌های موجود در نه زیست‌گاه مذکور میانگین طول و وزن تر بدن اندازه‌گیری شد. داده‌های همگی اندازه‌گیری‌های بالا به کمک آزمون‌های آماری تحلیل پراش، LSD و دانکن مورد تحلیل قرار گرفت. بررسی‌های دامنه‌دار بر این جانوران نشان داد که این جانوران همه‌گی از خانواده‌ی GAMMARIDAE جنس Gammarus و از گروه پیولکس( Gammarus pulex-group ) هستند که یک گروه قراردادی است. شناسایی درست در تراز گونه برای این جمعیت‌ها با کلیدهای شناسایی موجود ممکن نیست و نیازمند مطالعات دقیق‌تر بعدی است. نتایج عوامل محیطی نشان‌دهنده‌ی تفاوت‌های عمده در میانگین اندازه‌ی دما، هدایت الکتریکی، اکسیژن، عمق و نیز سختی آب است. از نظر میانگین طول و وزن تر بدن نیز تفاوت‌های کاملا آشکار و معنادار آماری میان بیش‌تر جمعیت‌ها وجود داشت. تلفیق این نتایج با نتایج حاصل از کارهای ریخت‌شناسی و ریخت‌سنجی می‌تواند به تشخیص موقعیت تاکسونومیکی گونه‌ها یا جمعیت‌های موجود کمک کند. نمونه‌برداری‌ها نشان داد که این جانوران اگر نه در همه بلکه در نزدیک به همه‌ی زیست‌گاه‌های آب شیرین استان فارس، از چشمه‌ها و جویبارها تا رودها و رودخانه‌ها پراکنده اند، مگر در برکه‌ها و دریاچه‌ها اعم از شور یا شیرین و چشمه‌ها و رودهای شور دارای بیش از 5 درصد نمک. بدین‌سان این جانوران در بخش‌های شمالی تا جنوب میانه‌ی استان در زیست‌گاه‌های نام‌برده پراکنده اند و به‌سوی بخش‌های جنوب شرق، جنوب غرب و جنوبِ جنوب نایاب و نایاب‌تر می‌شوند. در چشمه‌ها و رودهای شیرین گرم‌تر به سوی جنوب و شرق (با دور شدن از بخش‌های کوهستانی) جمعیت آنان آشکارا کم‌شمارتر می‌شود. به‌نظر می‌رسد که انتشار و گسترده‌گی آمفی‌پودها در این قسمت از استان به سوی مناطق جنوبی‌تر بیش‌تر با شوری محدود می‌شود تا با دما یا شاید با ترکیبی از این دو. هم‌چنین در بخش‌های جنوب شرقی حوضه‌ی آب‌ریز رودخانه‌ی کر ازجمله چشمه-جویبارهای پارک ملی بمو که پیش از این وجود آن‌ها گزارش شده بود، اکنون دیگر وجود ندارند. شاید این امر پی‌آمد بازتاب اکولوژیک زیست‌گاه، در برابر آلودگی‌های کشاورزی کودی-سمی باشد
واژه‌های کلیدی: دوجورپایان، گاماروس، پراکنش جغرافیایی، اکولوژی آب‌های شیرین، تاکسونومی، ایران، فارس،