اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق
جلبکها از جمله موجودات دریایی هستند که در زمینه‌های مختلفی از جمله تغذیة انسان، تولید مواد آرایشی، افزودنی‌های غذای دام، کود و مصارف دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این موجودات حاوی تنوع بالایی از ترکیبات اصلی ناشناخته و با اهمیت فراوانی هستند که در ایران از نظر شناسایی ترکیبات استروئیدی و ترپنها کمتر مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته اند. خلیج فارس و دریای عمان به لحاظ شرایط اقلیمی متفاوت دارای انواع مختلفی از جلبک های اقتصادی و دارویی با اهمیت بالا می باشند. بسیاری از استروئیدهای جلبکی دارای اثرات ضد سرطانی و ضد ویروسی بالایی می باشند و هچنین تعیین مقدار برخی از استروئیدها نظیر کلسترول در جلبک های در حال کشت صنعتی و غذایی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا به طور مثال مصرف جلبکهایی که حاوی کلسترول با مقدار بالا می باشند به عنوان مکمل غذایی توسط انسان و دام و طیور می تواند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را افزایش دهدو لذا تعیین مقدار این استروئید از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
ترکیبات استرولی از جمله ترکیبات اصلی موجود در آلگهای قرمز و قهوه ای می باشد. جلبک های دریایی بومی خلیج فارس و دریای عمان از تنوع زیادی برخوردار بوده که آلگها ی قرمز از آن جمله اند. تا کنون مطالعه ای روی ترکیبات تشکیل دهنده این آلگها و هچنین اثرات بیولوژیک و فارماکولوژیک آنها صورت نگرفته است . نظر به اینکه آلگهای قرمز ازنظر غذایی، دارویی و صنعتی اهمیت ویژه ای دارند بر آن شدیم تا برای اولین بار به بررسی ترکیبات اصلی موجود در این جلبک ها بپردازیم
در کشور ما بر اثر شرایط جغرافیایی خاص، گسترش جلبک ها آن چنان است که بسیاری از گیاهان تولید کننده مواد اولیه دارویی را داریم و می توانیم با بهره گیری از آن ها از ورود این مواد از خارج جلوگیری کنیم. جلبک های دریایی در سواحل صخره ای جنوب کشور بخصوص سواحل استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر به وفور یافت می شوند و اگر چه سابقه مطالعه در زمینه شناسایی جلبکهای دریایی در سواحل جنوبی به سال 1845 میلادی بر می گردد ولی تا کنون در این فعالیت ها کمتر به جنبه های تجاری و کسب ثروت توجه شده است. طی تحقیقات انجام شده بیش از 250 گونه جلبکی در سواحل جنوب کشور شناسایی شده، که بسیاری از گونه ها دارای خواص کاربردی بوده و در سطح جهانی از آنها استفاده می شود ( سهرابی پور 1382). طبق نتایج، تعدادی از تحقیقات انجام گرفته، کیفیت برخی از مواد به دست آمده از جلبکهای سواحل جنوبی ایران حتی از فرآورده های به دست آمده از سایر کشورها هم بهتر بوده است. درسال 1371 یکصد و هشتاد تن اسیدآلژنیک و املاح و استرهای آن تحت عنوان قرص و گرد خمیر ویژه دهان و دندان جمعا حدود 5 میلیون دلار واردات به کشور داشته ایم. در حالیکه با بهره گیری از منابع غنی سواحل خلیج چابهار، بوشهر و بندر لنگه ضمن صرفه جویی ارزی فراوان، گامهای بلندی در جهت خودکفایی کشور در این زمینه برداشته خواهد شد. در کشور ما نیز خوشبختانه در سال های اخیر، در کنار پرورش قارچهای خوراکی، کشت انبوه جلبکهای دریایی نیز مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تحقیقات انجام شده در زمینه شناسایی و کاربرد جلبک های سواحل جنوبی کشور و با توجه به اثرات متعددی که استفاده از جلبکها دارند، لزوم توجه هر چه بیشتر به شناخت این ذخایر و قابلیت های کاربردی آنها مشخص شده و لازم است در مورد اثرات گونه های جلبکی سواحل جنوب کشور تحقیقات لازم صورت گرفته تا بر اساس آن بتوان به نحو مطلوب بهره برداری بهینه را از این منابع طبیعی ملی انجام داد.
اهداف
· امروزه استروئیدهای جبلکی به لحاظ اثرات بیولوژیک شاخص جهت تهیه داروها و دیگر مصارف بسیار مورد توجه می باشد. خلیج فارس و دریای عمان دارای جلبک های اقتصادی و دارویی فراوانی است که تا به حال مورد بررسی فیتوشیمیایی قرار نگرفته اند .اهداف کلی موردنظر شناسایی ترکیبات طبیعی جبلک قهوه ای Padina boergesniو جلبک قهوهای Sargassum oligocystum می باشد.
· اهداف اقتصادی، شامل جداسازی و خالص سازی ترکیبات اصلی موجود در جلبک مذکور (با تاکید بر استروئیدها) و تعیین ساختمان ترکیبات خالص شده با روش های اسپکترسکوپی می باشد.
· در این تحقیق فرض بر این گذاشته می شود که عصاره های جلبک های مذکور دارای اثر سیتوتوکسیک بوده و بررسی های مربوط به جداسازی ترکیبات آنها منجر به شناسایی استروئیدهای اصلی جلبکی شود.
روش تحقیق
1- جمع آوری جلبکهای مورد نظر از سواحل چابهار ، سپس شناسایی،خشک و خرد کردن این جلبکها
2- عصاره گیری با حلال آلی مناسب به روش پرکولاسیون با منظور کردن کلیه پارامترهای مورد توجه برای حفظ تکرار پذیری (تعیین درصد آب عصاره ها ، تعیین وزن خشک عصاره ها ،تعیین نسبت وزن عصاره به وزن پودر و...)
3- کروماتوگرافی نازک لایه از عصاره حاصله و ردیابی ترکیبات موجود درآن با معرف های اختصاصی
4- کروماتوگرافی ستونی عصاره با فاز ثابت سیلیکاژل نرمال و فراکشنه کردن عصاره با تغیر قطبیت حلالهای مختلف و مانیتورینگ فراکشنها با TLC
5- کروماتوگرافی ستونی فراکشنهای حاصله در جهت جداسازی ترکیبات آن
6- خالص سازی ترکیبات جدا شده با سفادکس 20LH و سیلیکاژل فاز معکوس(Reverse phase)
نتایج
در این تحقیق شناسایی ترکیبات طبیعی جبلکهای قهوه ای Padina boergesni،Sargassum oligocystum و Nizamudiinia zanardiniiو جلبک قرمز Glacilariopsispersicaاز سواحل استان سیستان و بلوچستان (سواحل خلیجفارس و دریای عمان) جمعآوری، خشک، وخرد شدند. جلبکهای قهوهای مذکور توسط حلالهای کلروفرم-متانول (1-3) و آب مورد عصارهگیری قرار گرفتند. با استفاده از روشهای کروماتوگرافی TLCو CC با فاز ساکن سیلیکاژل فاز نرمال سفادکس LH-20 و HPLC ترکیبات کلسترول 22دی هیدروکلسترول از فراکسیون متانولی Gp.persica و تر کیبات کلسترول، 22 دی هیدروکلسترول، فوکوسترول، اوستراسترول وسارینگسترول و استیگما استرول از فراکسیون اتیل استاتی S.oligocystum و در جلبک Padina boergesni ترکیبات کلسترول، 22 دی هیدروکلسترول و کالیناسترولو از جلبک قهوه ای Nizamudiinia zanardinii فوکسترول ، 24(R)-hydroperoxy-24-vinylcholestrol
، 24(S)-hydroperoxy-24-vinylcholestrol ،24(R)-hydroxy-24-vinylcholestrol
و 24(S)-hydroxy-24-vinylcholestrolجداسازی و مورد شناسایی قرار گرفتند. در طول جداسازی از معرف انیس آلدئید جهت ظهور لکهها بر روی TLC استفاده شد. شناسایی این ترکیبات با استفاده از روشهای مختلف اسپکترو سکوپی مانند: 
، Mass میسر گردید.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی
کلیه امکانات صنعتی برای دارو از جلبکهای قهوه ای در داخل کشور موجود بوده و با توجه به دسترسی راحت به ماده اولیه ( جلبکهای قهوه ای موجود در سواحل استانهای سیستان و بلوچستان ، هرمزگان و بوشهر ) میتوان در سطح صنعتی تولید کرد .
ویژه گی مناطق کاربردی و توصیه ترویجی
این محصول قابلیت تولید در کارخانه های داروسازی در هر استانی میباشد.
ویژه گی مناطق کاربردی توصیه و ترویجی کجاست؟
در استانهایی که جلبکهای دریایی بفور مشاهده میشود توصیه ترویجی دارد .