اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
انجماد اسپرم نه تنها بخاطرصنعت تکثیر و پرورش مورد توجه است بلکه از نظر حفظ و بهبود بخشی ژنتیکی ذخایر نیز بسیار با اهمیت است. فواید این تکنیک را میتوان بدین ترتیب نام برد:
1 – هم زمان سازی قابلیت دسترسی به هر دو جنس (در مواردی که تاخیر رسیدگی جنسی بین نر و ماده وجود دارد)
2 – استفاده از کل حجم اسپرم موجود
3 – تهیه به صرفه اسپرم در هر زمان و مکان
4 – ساده نمودن مدیریت گله مولدین
5 – نقل و انتقال سلولهای جنسی در بین مراکز تکثیر و پرورش ماهیان
6 – ایجاد یک ذخیره یا بانک سلولی جهت برنامه به گزینی و حفظ گونه ها
نتایج: در این بررسی 11 ماهی نر آزاد با متوسط طول و وزن 3/5 ± 8/37 سانتیمتر و 7/24 ± 3/523 گرم و 23 ماهی نر سفید با متوسط طول و وزن 1/7 ± 1/36 سانتیمتر و 6/21 ± 3/631 گرم انتخاب تمام آنها در معاینه اولیه از رسیدگی جنسی مناسب برخوردار بودند. در ابتدا کیفیت نمونه های اسپرم براساس فاکتورهای رصد تحرک، مدت تحرک، تراکم، اسمولالیته و pH اندازه گیری شد. نمونه های اسپرم ماهیان آزاد به نسبت 1 : 3 با محلول رقیق کننده رقیق و با روش دستی منجمد و به ازت مایع انتقال داده شد. نمونه های اسپرم ماهیان سفید نیز به نسبت 1 : 3 با دو محلول رقیق کننده رقیق، به روش اتوماتیک منجمد و در نهایت در ازت مایع قرار داده شد. اسپرم ماهیان 1 تا 3 ماه بعد از اولین تاریخ انجماد، از انجماد خارج شده و کیفیت آن با اندازه گیری مدت و درصد تحرک مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بررسیها نشان داد که حجم منی استحصالی در ماهیان آزاد بیشتر از ماهیان سفید بود. همچنین درصد تحرک، مدت تحرک و میزان تراکم اسپرم در منی ماهیان آزاد بیشتر از ماهیان سفید بود لیکن میزان اسمولالیته و pH اسپرم ماهیان آزاد کمتر از ماهیان سفید بود. در ارزیابی اسپرم منجمد شده نیز معلوم گردید، با گذشت زمان میزان درصد تحرک و مدت تحرک اسپرم هر دو گونه ماهی در مقایسه با نمونه تازه آن کاهش یافته است. همچنین درصد تحرک و مدت تحرک نیز در اسپرم ماهیان سفید از انجماد خارج شده کمتر از این فاکتورها در نمونه آزاد بود. نتایج نشان داد نمونه اسپرم ماهی سفید که به آنها اتیلن گلیگول اضافه شده بود بعد از خارج شدن از انجماد تحرک نداشته و همگی مرده بودند. در حالیکه نمونه هایی که به آنها گلیسرول اضافه شده بود، ماندگاری اسپرم کاملا در آنها حفظ شده بود.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
به نظر میرسد توجه به تفاوتهای گونه ای امری بسیار مهم است که باید در روند فرآیند انجماد اسپرم کاملا مد نظر قرار گیرد. همچنین استفاده از یک پروتکل منفرد و واحد جهت موفقیت در این امر برای تمام ماهیان شدنی نیست زیرا از یک سو کیفیت اسپرم ماهیان و از طرف دیگر واکنش سلولهای اسپرم در برابر عوامل شیمیایی که بعنوان رقیق کننده به آنها افزوده میشود متفاوت است.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی: مراکز تکثیر مصنوعی ماهیان سفید و آزاد دریای خزر