اهمیت و ضرورت:
تالاب انزلی با توجه به جلوه های دیدنی و نیز اهمیت شیلاتی خود همواره نقش مهمی در اقتصاد مردم منطقه داشته و امرار معاش بسیاری از حاشیه نشینان این تالاب در استان گیلان به آن بسته است. متاسفانه در سال های اخیر ورود حجم عظیمی از فاضلاب های صنعتی، کشاورزی ، شهری و خانگی علاوه بر کاهش شدید عمق این تالاب موجب بروز آلودگی در آن گردیده بنوعی که امروزه بسیاری از گونه های بومی این تالاب از بین رفته یا در معرض خطرنابودی اند وجود چنین شرایطی با حضور انواع پرندگان آبزی بعنوان میزبان نهائی و انواع بی مهرگان و ماهیها بعنوان میزبانهای واسط میتواند از عوامل اصلی گسترش آلودگی های انگلی در ماهیان تالاب و یکی از دلایل کاهش جمعیت آن باشد. با اجرای این طرح نوع آلودگی های انگلی ماهیان تالاب و مخاطرات ناشی از آنها، شدت آلودگی ها، نواحی آلوده تر تالاب انزلی مشخص گردید و راهکار های پیشنهادی برای کاهش شدت آلودگی ارائه گردید.
اهداف و روش تحقیق :
1- شناسائی و تعیین فون انگلی ماهیان تالاب انزلی بویژه ماهیان اقتصادی.
2- مقایسه شدت و شیوع آلودگی های انگلی در نواحی مختلف تالاب انزلی و فصول مختلف سال.
3- بررسی اهمیت انگل های شناسائی شده از نظر امکان مخاطره آمیز بودن برای سلامت ماهیان یا جامعه انسانی(زئونوز)
نتایج :
در این بررسی که از تابستان90 تا تابستان 91 بطول انجامید تعداد547 قطعه ماهی از 11 گونه مختلف مورد بررسی انگل شناسی قرار گرفت. درمجموع 30 گونه انگل مختلف از این ماهیان جدا شد. خوشبختانه در بین نمونه های جدا شده انگل مخاطره آمیزی برای جامعه انسانی (زئونوز) مشاهده نشد. برخی از انگل های جدا شده در این بررسی برای نخستین بار از کشور گزارش میشوند. انگل هایRaphidascaris acus Orientocreadium siluri, Silurotaenia siluri, Acanthocephalus lucii , Argulus foliaceus برای نخستین بار از ماهی اسبله و مونوژنDactylogyrus inexpectatus برای اولین بار از ماهی کاراس تالاب انزلی گزارش می گردد. مقایسه آماری بین نواحی مختلف تالاب انزلی از لحاظ شیوع و شدت آلودگی های انگلی نیز صورت گرفت. آلودگی به انگل های چشمیDiplostomum spathaceum و نماتدروده Raphidascaris acus و مونوژنهای آبشش در اردک ماهیان صید شده از غرب تالاب انزلی بطور معنی داری بیشتر از نواحی مرکزی و شرقی بود(05/0>p). لذا براین اساس میتوان نتیجه گیری نمود که نواحی شرقی و مرکزی تالاب انزلی آلوده تر از نواحی غربی آن می باشند. بنظر می رسد فون انگلی ماهیان تالاب انزلی تا حدودی در طی زمان تغییر یافته ، تنوع آنها کمتر و درصد شیوع و شدت آلودگی های انگلی تاحدودی بیشتر شده است. این ممکن است بدلیل افزایش ورود فاضلابهای شهری، کشاورزی و صنعتی در سال های گذشته باشد که موجب یوتروف شدن بیشتر تالاب انزلی گردیده است. در مجموع نتایج این بررسی لزوم احیاء سریع تالاب انزلی را با اولویت نواحی شرقی و مرکزی تالاب و همچنین انجام اصلاحات در حوضه آبریز را آن نشان می دهد.
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
1- احداث تصفیه خانه های فاضلاب در شهرهای رشت و انزلی با جدیت بیشتری دنبال گردد و از ورود فاضلابهای پالایش نشده به تالاب جلوگیری شود.
2- با شرایط کنونی بنظر نمی رسد بیشتر از یک تا دو دهه از عمر تالاب مانده باشد لذا بمنظور پیشگیری از زوال زودرس تالاب، لازم است طرح احیای تالاب انزلی با اولویت نواحی شرقی و مرکزی اجرائی شود. اصلاح رودخانه ها و حوضه های آبریز منتهی به تالاب نیز در همین راستا الزامی است. طبیعی است این اقدام موجب کاهش شدت آلودگی های انگلی خواهد گردید.
3- اجتناب از بخشی نگری و اقدامات اجرائی بدون مطالعات پایه و اکولوژیک در منطقه که منجر به آسیب های جبران ناپذیر زیست محیطی می گردد.
4- مبارزه با گونه های هرز و غیر بومی که بسیاری از آنها علاوه بر تنگ نمودن عرصه برای زیست گونه های بومی عامل شیوع بسیاری از گونه های جدید انگلی میباشند.
5- پایش سالانه تالاب از طریق سنجش فاکتورهای مختلف از جمله بررسی خصوصیات فیزیکو شیمیائی آب، بررسی درصد شیوع و شدت آلودگی های انگلی که خود نماینده خصوصیات کیفی آب است.
6- بازسازی ذخایر گونه های بومی که در دهه های اخیر بکلی از بین رفته و یا در معرض نابودی هستند نظیر سوف سفید، سیم ، سوف حاجی طرخان، لای ماهی ، کلمه ، شاه میگوی آب شیرین و ...
7- تلاش جهت فرهنگ سازی و تنویر افکار عمومی بمنظور حفظ تالاب انزلی بعنوان یک میراث ملی و بین المللی در رسانه های ملی.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
اگرچه این بررسی برروی تالاب بین المللی انزلی انجام گرفت، اما اجرای دستورالعمل های فنی و رعایت نکات ترویجی ارائه شده در این بخش می تواند برای بسیاری از منابع آبی کشورمان نیز الزامی باشد. رعایت این نکات بویژه برای تالاب انزلی نوید بخش آینده بهتری خواهد بود که دارای اهمیت ملی و بین المللی از نظر هیدرولیکی و هیدروبیولوژیکی ، تامین معاش بخش عمده ای از مردم منطقه به جهت صید، شکار، گردشگری و حفظ گونه های بومی و بین المللی است .