اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق :
امروزه در آبزی پروری جهانی بکار گیری هورمون ها رو به رشد بوده و این در حالی است که تنظیم روند ها و فرایند های مرتبط با تکثیر و پرورش آبزیان در بسیاری از کشور ها و در خصوص بسیاری از گونه ها به این شیوه وابسته شده است . در حال حاضر در کشور ج.ا. ایران نیز در خصوص انواع کپور ماهیان ، ماهیان خاویاری و ماهیان دریایی و نیز انواع ماهیان زینتی و ماهیان سرد ابی با هدف تکثیر و رشد و تغییر جنسیت و یا همزمانی تکوین تخمک ها و تسریع و یا تعویق بلوغ و یا تغییر رنگ انواع هورمونها بکار گرفته می شود. جا دارد تا با نگرشی وسیع به جمع آوری و بررسی اثر بخشی و نیر مخاطرات احتمالی بکار گیری هورمون ها در آبزی پروری کشور پرداخته و در یک فرایند تحلیلی به تجمیع اثرات این شیوه و روش های هورمون تراپی در خصوص گونه های مورد نظر در آبزی پروری ایران بپردازیم . در این پژوهش ضمن بررسی فوائد و مضرات هورمون ها نظیر باقیمانده های هورمونی، موضوعات مختلف در زمینه بکار گیری هورمون ها در آبزی پرور ی ایران و جنبه های اثر بخشی و یا عدم نتیجه از طریق بررسی پروژه های انجام شده در برنامه چهارم پرداخته خواهد شد و راهکار های بهینه در این خصوص عرضه می گردد.
نتایج :
نتایج نشان داد که با بررسی بیش از 52 مورد پروژه تحقیقاتی در زمینه هورمون تراپی در ماهیان در اغلب موارد بکار گیری هورمون ها در تکثیر ماهیان تاثیر گذار بوده است.مهمترین هورمون های بکار گرفته شده در آبزی پروری ایران شامل : انواع آنالوگ های GnRH ، انواع آنالوگ های LHRH ، HCG، تیروکسین و عصاره هیپوفیز می باشد .
- هورمون های استروئیدی از جمله 17 آلفا متیل تستوسترون و داروهای مشتق شده از آن ، 17 بتا استرادیول و داروهای ترکیبی آن، -انواع آنتاگونیست های دوپامین از جمله پیموزاید، کلرپرومازین، دامپریدون، متوکلوپرامید ، که به تنهایی و یا در ترکیب با هورمون های هیپوتالاموسی و یا هیپوفیزی مورد استفاده قرار گرفتند.
- انواع داروهایی که ترکیب هورمون و آنتی دوپامین بوده مانند اوافکت و اواپریم
-و مواد محرک زیستی دیگر مانند گنادورلین و پروستاگلندین ها
شیوه های استفاده از این مواد یا بصورت تزریق یک مرحله ای یا دو مرحله ای و با دز های مختلف بوده است و یا بصورت تزریقی با دز های مختلف و مدت زمانهای مختلف انجام شده است. بدیهی است که راه و روش مدیریت استفاده از یک ترکیب خاص براساس مشخصات شیمیایی ترکیب، محل هدف، میزن آسیب و مدت درمان (تزریق) مورد نیاز متفاوت می باشد . تزریق مستقیم در جریان خون به دلیل رسانش سریع ترکیبات ، یک تکنیک مناسب و قابل اطمینان بنظر می رسد. در مطالعات مذکور روش تزریق مستقیم اغلب جهت القای ریزش محصولات جنسی در ماهی ماده و نر و روش های خوراکی بیشتر برای ایجاد عقیمی و یا تولید جمعیت تمام نر و یا تمام ماده در ماهی ها استفاده شده اند.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی :
1- استفاده از هورمون ها در مراکز تکثیر برای تولید بچه ماهی و ایجاد ماهی تک جنس
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
تکثیر کنندگان ماهیان سرد آبی و گرم آبی در نواحی مختلف اقلیم کشور و کلیه مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی