اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق :
استرپتوکوکوزیس یک بیماری عفونی باکتریایی است که دراکثر مراکز تکثیر و پرورش ماهیان سردابی ( قزل آلای رنگین کمان) کشور مشاهده شده است . این بیماری دارای این قابلیت است که به شکل همه گیر مزارع ماهیان سردابی را در اقلیم های مختلف تهدید نماید و خسارتهای اقتصادی زیادی را به صنعت آبزی پروری وارد نماید. در بروز ، گسترش و اپیدمی شدن این بیماری عواملی از جمله حرارت آّب ، نیتریت، نیترات، آمونیوم، کدورت، اکسیژن محلول، دبی، شمارش کلی باکتریائی نقش دارند .این مطالعه باهدف بررسی میزان آلودگی وابتلای گروههای مختلف سنی ماهیان قزل الای رنگین کمان به استرپتوکوکوزیس ومیزان تاثیر پذیری آن از عوامل محیطی موثر برمیزان شیوع بیماری درمزارع پرورشی غرب استان مازندران (منطقه تنکابن ) اجرا گردید.
نتایج :
در این مطالعه ،به منظور بررسی اثرات 5 پارامتر اکسیژن محلول،PH ،نیتریت ونیترات ودرجه حرارت آب در بروز استرپتوکوکوزیس ،از 12 مزرعه منتخب پرورش ماهی قزل آلا 3 مزرعه با منابع آبی چاه ،8 مزرعه با منابع آبی رودخانه دو هزار و1 مزرعه با منبع آبی رودخانه ازارود) در منطقه تنکابن ازغرب استان مازندران در طی 12 ماه متوالی، از تاریخ 1/4/1390 تا 30/3/1391 ،هرماه یکبار،ودر هر نوبت 10 عدد ماهی بطور تصادفی نمونه گیری و همزمان از آب ورودی مزارع آب نمونه برداری گردید. از مجموع 1350 عدد ماهی نمونه برداری شده تعداد 607 ماهی با میانگین وزنی و طولی متوسط بترتیب 04/22 گرم و59/12 سانتی متر در گروه بچه ماهیان و 743 عدد ماهی با میانگین وزن و طول بترتیب 25/156 گرم و32/23 سانتی متر در گروه ماهیان پرواری قرار داشتند. استرپتوکوکوزیس تنهادر گروه ماهیان پرواری تشخیص داده شد ودر بچه ماهیان استرپتوکوکوزیس مشاهده نشد. ازمجموع 72 عدد ماهی دارای علائم بالینی بیماری، 14 عدد از نطر استرپتوکوکوزیس مثبت (44/19 درصد) و 58 عدداز ماهیان از نطر استرپتوکوکوزیس منفی بودند ( 55/80 درصد ). 3 عدد ماهی از ماهیان گروه پرواری علائم بالینی بیماری نداشتند، اما از نطر استرپتوکوکوزیس مثبت بودند وبه ظاهر سالم بودند( 22/0 درصد از کل جمعیت ماهیان نمونه برداری شده).ماهیان دارای علائم بالینی بیماری اما از نطر استرپتوکوکوزیس منفی در محدوه حد اقل وحد اکثر متوسط وزن بترتیب 55/1 گرم و417گرم قرار داشتند. 45/94درصدازجمعیت ماهیان نمونه برداری شده بدون علائم بالینی بیماری و از نطر استرپتوکوکوزیس منفی بودند(ماهیان سالم). نتایج این تحقیق نشان می دهد که 07/47 درصد موارد استرپتوکوکوزیس در 6/15درجه حرارت سانتی گراد و29/35 درصد استرپتوکوکوزیس در98/16 درجه سانتی گراد و64/17 درصد استرپتوکوکوزیس در 4/18 درجه سانتی گراد آب اتفاق می افتد بطوریکه 100 درصد موارد استرپتوکوکوزیس درمیانگین درجه حرارت 99/16 سانتی گراد مشاهده گردید. بعلاوه،بررسی آماری نتایج این تحقیق نشان داد علی رغم مقادیر نسبتا بالای نیتریت در مزارعی که از آب چاه مشروب می گردند ، میزان نیتریت بربروز بیماری تاثیر گذار نبوده است. بنظر میرسد که حد مطلوب اکسیژن محلول در اب درکاهش میزان تاثیر گذاری نیتریت در بروز بیماری مؤثر بوده است.
با توجه به ضرایب بدست آمده معادله مدل لوجیت به شرح زیر است:
ln
= 64/24 – 74/1 (pH) – 37/. ( Temperature )
متناسب با مدل لوجیت چنین بنظر می رسد که به ازای هر درجه تغییر درجه حرارت و pH به سمت پایین به ترتیب37/. و 74/1 درصد میزان بیماری زایی را تغییر خواهد داد. همچنین 56/80 درصد از ماهیان نمونه برداری شده که دارای علائم بالینی بودند ،در محدوده میانگین وزنی 5/1 گرم(بچه ماهی) و 417 گرم(ماهی پرواری) ،قرار داشتند که با وجود داشتن علائم بالینی بیماری از نظر استرپتوکوکوزیس منفی بودند وبا توجه به جداسازی باکتری استافیلوکوک وباسیل های گرم منفی از نمونه ماهیان با علائم بالینی که مشابه باعلائم استرپتوکوکوزیس بودند ،مبین دخالت داشتن سایر عوامل میکروبی در تظاهرات علائم بالینی در ماهیان می باشد.
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
- مشاهده بیماری حتی در مزارع سر چشمه که ورودی آب از مزارع بالا دست ندارند موید امکان انتقال بیماری از طریق ماهیان انتقالی به مزارع ویا منابع دامی و انسانی آلوده باشد لذا مدیریت بهداشتی منابع آلوده کننده دامی و انسانی و ارائه آموزش های لازم در این ارتباط میتواند در پیشگیری از بروز بیماری موثر باشد . .
- مشاهده علائم بیماری ، بدون امکان جداسازی عوامل باکتریایی بیماری زا ، موئد مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها در مزارع پرورشی است. طبعا ارائه آموزش هاو تدوین دستورالعمل های اجرایی لازم در این رابطه جهت جلو گیری از ایجاد سویه های مقاوم به آنتی بیوتیک و ایجاد باقیمانده های دارویی در محصول نهایی باید مد نظر باشد.
- وبا توجه به جداسازی باکتری استافیلوکوک وباسیل های گرم منفی از نمونه ماهیان با علائم بالینی که مشابه باعلائم استرپتوکوکوزیس بودند ، دخالت داشتن سایر عوامل میکروبی در تظاهرات علائم بالینی در ماهیان نیاز به بررسی بیشتری دارد.
- بروز بیماری در مناطق تحت مطالعه از برخی از عوامل محیطی از جمله : درجه حرارت ، میزان نیترات ، و...،تاثیر پذیر بوده و مدیریت عوامل مذکور می تواند در کاهش احتمال بروز بیماری موثر باشد.
- حد مطلوب اکسیژن محلول در اب درکاهش میزان تاثیر گذاری نیتریت در بروز بیماری مؤثر بوده است.
- میزان شیوع بیماری و خسارات ناشی از آن در مناطق مورد مطالعه نسبت به سنوات گذشته از کاهش قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است. انجام واکسیناسیون در سنوات گذشته ، ارائه خدمات نظارتی و اطلاع رسانی در کنار بومی شدن بیماری از جمله عواملی است که میتواند در روند مذکور موثر بوده باشد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
- مزارع پرورش ماهیان قزل آلای رنگین کمان در کل کشور بخصوص در مناطقی که در طی دوره پرورش دمای آب به بالاتر از 18 درجه سانتی گراد میرسد .
- بکارگیری نتایج و توصیه ها برای مسئولین فنی و کارشناسان بهداشتی مزارع پرورش قزل آلا در کشور
- بکارگیری نتایج و توصیه ها برای مروجین و کارشناسان سازمان شیلات
- بکارگیری نتایج برای تدوین دستورالعمل های کنترل و پیشگیری از بروز استرپتوکوکوزیس در مزارع پرورش قزل آلا توسط سازمان دامپزشکی کشور