اهمیت و ضرورت:
تولید و تجارت ماهیان زینتی آب شیرین و دریایی، یکی از سودآورترین بخش های در حال رشدصنعت آبزی پروری محسوب می شود. توسعه صنعت آبزی پروری کشور وعلاقه فزاینده عامه مردم به ماهیان زینتی موجب شده که تولید ، تجارت و صادرات ماهیان زینتی بازار پر رونقی یابد. تغذیه ماهیان زینتی در حال حاضر بر پایه استفاده از غذاهایی زنده متداول مانند آرتمیا استوار است . از طرفی ، پریان میگوها ( Anostraca : Fairy Shrimps ) دسته ای از سخت پوستان آب شیرین هستند که انتشار جغرافیایی وسیع بویژه در استان آذربایجان شرقی داشته و به علت ارزش غذایی بالا از نظر اسیدهای چرب غیر اشباع ضروری، سازگاری در آب شیرین، رشد سریع ، تولید بیومس و قابلیت تولیدمثلی زیاد ، برای تامین غذای زنده آبزیان پرورشی مانند ماهیان خاویاری ، قزل آلا ، خرچنگ دراز و ماهیان زینتی در دنیا مطرح می باشند . ولی اهمیت آنها در تغذیه ماهیان زینتی بیشتر بدلیل وجود رنگریزه های کاروتنوئیدی ویژه موجود در آنها برای تولید جانوران زیباتر می باشد. درماهیان زینتی، استفاده از غذای زنده بویژه پریان میگو در مقایسه با غذای کنسانتره ، علی رقم بالاتر بودن هزینه تولید ، می تواند موجب بهبود رنگ و افزایش بازارپسندی، زنده مانی و مقاومت آنها شود . لذا استفاده از چنین غذاهای زنده پرهزینه قابل توجیه اقتصادی خواهد بود .
اهداف و روش تحقیق :
اهداف شامل : مقایسه و ارزیابی میزان رشد و زنده مانی ماهیان زینتی گلدفیش در تغذیه با غذای کنسانتره و مکمل های غذای زنده آرتمیا و پریان میگو ، بررسی تاثیر تغذیه با مکمل های غذای زنده آرتمیا و پریان میگو و غذای کنسانتره بر روی رنگدانه های کاروتنوئیدی و رنگ پوست ماهی گلدفیش و همچنین استفاده از پریان میگوها به عنوان یک منبع جدید غذای زنده برای آبزی پروری و جایگزین بالقوه برای آرتمیا بود .
روش تحقیق شامل : . تعداد 270 قطعه بچه ماهی گلدفیش فلس مرواریدی به مدت 3 ماه در شرایط کاملا یکسان وکنترل شده در سالن کارگاه تکثیر ماهیان زینتی آذرماهی بطور تصادفی در سه تیمار غذایی هر یک در دو تکرار و در نه آکواریوم با ابعاد 45 × 60×120 سانتی متر که تا ارتفاع 40 سانتی متری آبگیری شده بودند ( هر آکواریوم شامل 30 قطعه ماهی ) مورد تغذیه و پرورش قرارگرفتند. تیمار 1 ( غذای کنسانتره )،تیمار 2 (غذای کنسانتره و پریان میگوی Phallocryptus spinosa منجمد شده به نسبت مساوی) وتیمار3 (غذای کنسانتره وآرتمیاارومیانای منجمدشده به نسبت مساوی) بود. درکلیه تیمارهای فوق درجه حرارت ،اسیدیته،اکسیژن محلول و سایرفاکتورها در شرایط بهینه فراهم شد. شاخص های رشد هر دو هفته یکبار پس از زیست سنجی ماهیان محاسبه وثبت گردید. تلفات روزانه جهت تعیین درصد زنده مانی ثبت شد. غذادهی روزانه به میزان 3 درصد وزن بدن انجام شد. غذادهی طوری برنامه ریزی شده بود که ماهیان در مدت 5 دقیقه غذا را مصرف کنند . شاخص های رشد شامل :افزایش وزن ،ضریب رشد ویژه وافزایش طول وهمچنین میزان زنده مانی با فرمول های زیر محاسبه شد.
برای تعیین مقادیر کاروتنوئید کل و رنگدانه های کاروتنوئیدی پوست گلدفیش ، در پایان دوره بطور تصادفی از هر تیمار 3 عدد ماهی صید شده وپس از بیهوشی توسط پودر گل میخک(150 میلی گرم در لیتر) پوست آنها جدا شده و بصورت خشک کنار یخ به آزمایشگاه شرکت تحقیقاتی بیوفارماسی پارس ارسال گردید. مقادیر کاروتنوئیدهای کل به روش اسپکتروفتومتری با دستگاه اسپکتروفتومتر مدل WPA ساخت انگلیس و رنگدانه های آستاگزانتین ، کانتاگزانتین و بتاکاروتن به روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا با دستگاه HPLC مدل Younglin ساخت انگلیس در پوست ماهیان تیمارهای مختلف در پایان دوره آزمایش اندازه گیری شد. نتایج بدست آمده با استفاده از نرم افزارهای SPSS نسخه 18 ومقایسه میانگین ها باروش OneWay-ANOVA و تست دانکن در سطح اطمینان 95 درصد مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت . برای رسم نمودارها از نرم افزار Medcalc نسخه 4.8ا استفاده شد.
نتایج :
در پایان دوره آزمایش ، میانگین وزن بدن و طول کل در تیمارهای 1و2و3 به ترتیب 06/1 ± 8/5 ، 720/1 ± 55/9 ،2/1 ± 71/8 گرم و 78/4 ± 58/52، 00/3 ± 85/62 و30/5 ± 28/59 میلی متر بدست آمد . با توجه به نتایج ، تیمار 2 دارای بیشترین وزن و طول نهایی ، افزایش وزن و افزایش طول نسبت به سایر تیمارها می باشد مقایسه شاخص های رشد در تیمارهای تغذیه شده با جیره مکمل غذای زنده (3 و2) اختلاف معنی داری با هم نداشتند(05/0p> ) درحالیکه این شاخص ها در تیمار تغذیه شده با غذای کنسانتره(تیمار1) اختلاف معنی داری(05/0> p ) با سایرتیمارها داشت. در طول دوره پرورش ، میزان زنده مانی در کلیه تکرارهای تیمارهای مختلف 89/98 درصد بود که اختلاف معنی داری در تیمارها مشاهده نشد (05/0> p ) .
نتایج حاصله نشان داد که در پوست ماهیان گلدفیش تغذیه شده با جیره های غذایی کنسانتره ، مخلوط کنسانتره و پریان میگوی منجمد و مخلوط کنسانتره و آرتمیای منجمد به ترتیب مقادیر کاروتنوئید کل 03/0 ±09/1 ،021/0 ± 90/3و05/0 ± 07/2 میلی گرم درصد و آستاگزانتین23/0 ± 57/84 ،40/0 ± 82/205و 63/0 ±24/102 نانوگرم ، کانتاگزانتین01/0 ± 24/0 ، 17/0 ±79/35 و 2/0 ±64/30 نانوگرم و بتاکاروتن 11/0 ±73/34 ،2/0 ± 78/ 138 و 15/0 ±77/69 نانوگرم به ازای هر گرم پوست ماهی بدست آمد، بطوریکه بین جیره های غذایی مختلف اختلاف معنی دار وجود دارد( 05/0>p ) . درنتیجه، پریان میگوها را می توان به عنوان جایگزین مناسب، سازگار با محیط زیست و با قیمت پایین تر نسبت به مواد رنگدانه ای مصنوعی وبا ارجحیت نسبت به آرتمیا جهت بهبود رنگ ماهیان زینتی مورد استفاده قرار داد .
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
مقدار رنگدانه های کاروتنوئیدی ، تاثیر تعیین کننده ای در رنگ عضله و پوست ماهیان خوراکی و زینتی دارند . تجمع این ماده رنگی در پوست و عضلات ماهی بر بازار پسندی آن بسیار تاثیرگذار است و بدین منظور با توجه به عدم سنتز آن ، اضافه نمودن این ترکیبات به جیره غذایی ماهیان پرورشی ضروری است. امروزه از رنگدانه های مصنوعی بدین منظور استفاده می شود که علاوه بر گران قیمت بودن ، موجب آسیب به محیط زیست می شوند . در صورتیکه استفاده از غذاهای زنده بومی موجود در کشور مانند آرتمیا و بویژه پریان میگو ، علاوه بر تامین احتیاجات مورد نیاز برای رشد ، موجب افزایش رنگدانه های کاروتنوئیدی بویژه آستاگزانتین موجود در پوست ماهیان زینتی گلدفیش و در نتیجه تولید نتاج زیباتر و مقاوم تر ، بهبود رنگ پوست و افزایش بازارپسندی و قیمت این ماهیان می شود و به علاوه به محیط زیست نیز آسیب نمی رساند .
کاربرد توصیه ترویجی :
استفاده از غذای زنده بومی آرتمیا و بویژه پریان میگو برای پرورش دهندگان ماهیان زینتی ، علاوه بر اشتغال زایی در خصوص صید و فرآوری غذای زنده می تواند موجبات سود بیشتر اقتصادی به لحاظ افزایش رشد و تولید ماهیان زیباتر به ارمغان آورد . استفاده از این غذاهای زنده ارزان تر از تهیه رنگدانه های مصنوعی بوده و خطرات زیست محیطی به همراه ندارد . هرچند اشکال جیره تازه و زنده پریان میگو ارزش غذایی و رنگدانه های کاروتنوئیدی بالایی دارند ، می توان پریان میگوهای صید شده را برای استفاده بعدی فریز و خشک کرد یا در اسید نگه داری نمود یا مانند آرتمیا به اشکال دیگر غذای فرموله تبدیل کرده و بدین ترتیب مدت مصرف آنها را افزایش داد و روش جدیدی در استفاده ازاین پریان میگوها در آبزی پروری ایجاد نمود.