اهمیت،ضرورت،اهداف و روش تحقیق:
یکی از مهمترین نتایج حاصل از القای تریپلوییدی در بسیاری از گونه‌های آبزیان، ایجاد عقیمی می باشد. در صنعت آبزی‌پروری چنین جمعیت عقیمی می‌تواند از نظر بهبود میزان رشد، ضرایب تبدیل غذایی و یا حتی کاهش خطرات اکولوژیک در رابطه با گونه‌های خارجی، دورگه‌ها یا ذخایر تغییریافته ژنتیکی ارزشمند باشد. مزایای بالقوه تری پلوییدی شامل ضریب تبدیل غذای بهتر، بقای بیشتر و بازدهی بالاتر در سیستمهای تولید می‌باشد. ماهی بنی از گونه های بومی آبهای شیرین کشور می‌باشد که در برنامه های سالهای اخیر سازمان شیلات جزو گونه های مطرح جهت معرفی به ترکیب ماهیان پرورشی در استخرها بوده است. با توجه به بازارپسندی آن در منطقه هدف این پروژه در مرحله اول بررسی امکان القای تری پلوییدی در ماهی بنی و بازبینی پتانسیل های این گونه در پاسخ به شوک های القایی و کارایی نتاج از لحاظ میزان رشد و ماندگاری و نهایتاً تعیین بهترین حالت برای به دست آوردن ماهیان تری پلویید از ماهی بنی بوده است. عملیات القای تری پلوییدی بر روی ماهی بنی در دو گروه شوکهای سرما و گرما (2و 4 درجه‌سانتیگراد برای سرما و 38، 34 و 36 درجه‌سانتیگراد برای گرما) اجرا گردید. متغیرهای زمانی تیمارها شامل 2 و 5 دقیقه بعد از لحظه لقاح و ادامه شرایط شوک در دو حالت 3 و 5 دقیقه بوده است که مجموعاً 4 حالت را برای هر دما ایجاد می‌نمود و با احتساب 5 دمای بررسی شده کلاً 20 تیمار و سه تکرار برای هر تیمار در این مطالعه بررسی شد. افراد شاهد نیز برای هر گروه بدون اجرای عملیات شوک روند طبیعی تکثیر را طی نمودند. تعیین وضعیت پلوییدی ماهیان با روش اندازه‌گیری ابعاد گلبول های قرمز خون (قطر کوچک و بزرگ هسته و سلول) و آنالیز آماری داده‌ها با کمک نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون T-test وANOVA انجام گردید.
نتایج:
نتایج حاکی از آن بود که بیشترین بازده تری پلوییدی در ماهی بنی در تیمار 34 درجه‌سانتیگراد، دو تا 5 دقیقه بعد از لقاح به مدت 5 دقیقه شوک دهی حاصل شده است. از سویی بیشترین درصد افراد تری پلویید شده در گروه تیمار 38 درجه‌سانتیگراد، 2 دقیقه بعد از لقاح و به مدت 3 دقیقه بوده اما به دلیل شرایط نامناسب میزان تلفات لاروها در این گروه موجب پایین‌آمدن بازده تری پلوییدی شده‌است. در افراد تری پلویید ابعاد هسته به شکل معنی‌داری افزایش یافت و مؤید این موضوع است که استفاده از روش بررسی گلبول های قرمز خونی می‌تواند به‌عنوان روش تشخیصی برای حالت پلی پلوییدی مورد استفاده قرار گیرد. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که ماهی بنی توانایی لازم برای تغییرات پلوییدی در برابر شوکهای دمایی به‌ویژه گرما را دارد و برای مطالعات آتی ادامه روند پرورش تا مرحله بلوغ، استفاده از یک سیستم نشانه‌گذاری مطمئن و اقدام جهت شناسایی منابع ژنی این گونه در منطقه و حفظ و بهنژادی آن توصیه می‌گردد.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
هنگام القای هرگونه شوک دمایی محدوده دمایی قابل تحمل یا نزدیک ترین دما به دمای بحرانی برای تخم ماهی بنی جهت شوکهای گرمایی 38 درجه سانتیگراد و کمتر و برای شوکهای سرمایی 2 درجه سانتیگراد و بالاتر می باشد.
بهترین حالت از نظر کارایی جهت القای تری پلوییدی در ماهی بنی دمای34 درجه‌سانتیگراد، در مقاطع زمانی دو دقیقه تا 5 دقیقه بعد از لقاح و به مدت 5 دقیقه به دست آمد. به نظر می رسد شوکهای سرمایی در رابطه با ماهی بنی نتیجه مطلوبی در بر ندارند.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
کارگاههای تکثیر و پرورش ماهیان استان خوزستان (ماهیان بومی)