اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
روند توسعه آبزیپروری در کشور و پیش‌بینی میزان تولید آبزیان پرورشی در طی برنامه توسعه اقتصادی ـ اجتماعی چهارم بیانگر روند افزایشی تولید برای گروه‌های مختلف آبزیان پرورشی از جمله ماهی و میگو میباشد. هدف افزایش سرانه مصرف ماهی تا حد متوسط جهانی یعنی 10 کیلوگرم به ازای هر نفر مبین افزایش تولید به میزان صد درصد در طی برنامه چهارم میباشد. سیاست‌های حمایتی دولت در توسعه آبزی پروری به همراه نگاه جهانی به محصولا ت شیلاتی به عنوان غذای سلامتی در کنار منابع و اقلیم‌های طبیعی متنوع و مستعد کشور از یک طرف و زیرساخت‌های ایجاد شده در این راستا از سوی دیگر ایجاب مینماید که در جهت توسعه پایدار فعالیت مذکور پشتیبانی‌ها و اقدامات لازم انجام گرفته و اشتغال ایجاد شده و سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در این راستا را از حاشیه امنیت مطلوبی برخوردار نمود.
طبعا « مطالعه و ارزیابی اقتصادی و بهداشتی ناشی از آفلاتوکسینها در آبزیان بومی پرورشی کشور » از زمره مباحثی است که در کنار سایر تحقیقات مورد نیاز می‌تواند با ایجاد اطلاعات کاربردی در راستای توسعه پایدار فعالیت آبزی پروری در کلیه زنجیره‌های « تولید خوراک آبزیان»، « تکثیر و پرورش » و «فرآورده‌های شیلاتی » اثرات ملموس و مطلوبی را در برداشته باشد و واحدهای تولیدی و نهادهای نظارتی را در راستای بهبود کیفیت تولید خوراک آبزیان، کاهش تلفات، افزایش راندمان تولید و ارائه فرآورده‌های سالم و بهداشتی یاری نماید. نظر به نبود اطلا عات درارتباط با تاثیرات افلاتوکسین B1درمورد گونه های بومی تجاری کشور گونه ها، فیل ماهی Huso huso) )، ماهی ازون برون (Acipenser stellatus) و میگو پاسفید هندی (Fennero penaeusindicus) برای تحقیق انتخاب گردیدند.
لازم به توضیح است که احتیاجات غذایی گونه های فوق در طی تحقیقات انجام شده در موسسه تحقیقات شیلات ایران ( محسنی و همکاران،1382 ) تعیین گردیده است وتوسعه تولید و پرورش آن در برنامه های توسعه شیلات پیش بینی شده است
تحریب زیستگاه های طبیعی بواسطه آلودگیهای محیطی و فعالیت های انسانی، صید بی رویه و قاچاق توسط کشورهای حاشیه خزرو حضور شانه دار در دریای خزر از جمله عواملی هستند که منجر به کاهش جمعییت واحتمال خطر انقراض نسل گونه های منحصر به فرد و با ارزش ماهیان خاویاری در دریای خزر گردیده است. لزوم حفظ و حراست از این گونه های با ارزش از یک طرف و قابلیت های پرورشی آنان از نظر تولید گوشت و خاویار، در کنار خلا پاره ای از اطلاعات فنی و تخصصی در مورد پرورش آنان از سویی دیگر ایجاب می نماید که به تولید اطلاعات کاربردی جهت توسعه پایدار آبزی پروری گونه های مذکور اقدام نمود.
اهداف تحقیق:
- دستیابی به حد مجاز آفلاتوکسینها در تغذیه فیل ماهی ، ازون برون و میگو سفید هندی
- آگاهی از تغییرات هیستوپاتولوژیکی ناشی از مصرف آفلاتوکسینها در گونه های مورد مطالعه
- تعیین میزان باقیمانده بافتی آفلاتوکسینها درعضلات فیلماهی در اشکال حاد و مزمن مسمومیت.
- تعیین اثرات اقتصادی ناشی از مسمومیت با آفلاتوکسینB1 در گونه های مورد مطالعه
- تعیین تاثیر دزهای مختلف افلاتوکسین B1 بر شاخص های رشد در گونه های مورد مطالعه
- دستیابی به اطلاعات برای تدوین استانداردها و تعیین حدود مجاز آفلاتوکسینB1 در گونه های مورد مطالعه
نتایج:
١AFB مهمترین توکسین فعال شناخته شده است که قادر به ایجاد مسمومیتهای کبدی، سرطانزایی، ایجاد جهش تومورزایی و تضعیف سیستم ایمنی در آبزیان و حیوانات خاکزی میباشد. گونههای مختلف آبزیان حساسیتهای متفاوتی را نسبت به ضایعات هپاتوتوکسیک و کارسینوژنیک آفلاتوکسین ١B از خود نشان میدهند. به نظر میرسد که این تفاوتها ناشی از تفاوتهای بین گونهای از نظر راندمان انتقال بیولوژیکی ١AFB در آنان باشد. در تحقیق برروی فیل ماهی موید این مطلب است که جراحات پوستی از نظر کمی و کیفی در تیمارهای مختلف تحت آزمایش پیشرفت قابل توجهی را نشان داده است.
نتایج بررسیها موید روند بهبود در جراحات مذکور در حدود 16الی 24٪ در ماهیان تحت مطالعه بود.
علایم کالبدگشایی مسمومیت با AFB1 درکلیه فیل ماهی بسیارمشهودوشامل علایمی ازجمله پرخونی وتورم حاد تا ایجاد ندول های سفید دربخش خلفی وتحلیل بافت کلیه دربرخی ازتیمارها درماه سوم نمونه برداری میباشد.تغییرات پاتولوژیک نیز بسیار گسترده وشاخص بوده وشامل پرخونی،خونریزی، دژنرسانس ونکروز گلومرول ها ولوله های ادراری ، تغییرات فیبروتیک وتحلیل برنده بافت کلیه است.
موضوع حایزاهمیت این که کلیه به عنوان عضو هدف در مسمومیت با AFB1محسوب نمی گردد وضایعات ایجاد شده در کلیه بیشتر درمسمومیت با اکراتوکسین ها ایجاد می شود.
در تحقیق بر روی میگوهای تغذیه شده با جیره های غذایی حاوی 1600، 800 و 400 ppb آفلاتوکسین B1 در پایان هفته چهارم، کاهش رشد و تغییر رنگ و قرمز شدگی بیشتری مشاهده شد.این تغییرات بافتی با تغییرات مشاهده شده در THC و TPP هم‌خوانی داشت.در تیمارهای 20، 50، 100 و ppb 200 امکان بهبود در تمامی فاکتورها مشاهد شد. بطور خلاصه یافتههای علمی فوقالذکر دریچههای جدیدی از مشکل مسمومیت با آفلاتوکسین در آبزیان و سلامت انسان را به روی ما باز میکند. بررسی مجموع مطالعات انجام شده بیانگر این مطلب است که هنوز نقاط کور بسیاری در رابطه با مسمومیت با آفلاتوکسینها در آبزی پروری وجوددارد. همچنین شباهتهای موجود در واکنشهای سرطانزایی بین قزلآلای رنگین کمان و انسان این موضوع را از دیدگاه بهداشت عمومی از ویژگی خاصی برخوردار مینماید.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
درصورت عدم بروز تلفات در استخرهای پرورشی در مسمومیت های مزمن با AFB1،این نگرانی وجود خواهد داشت که درهنگام برداشت محصول با آبزیان بدمنظر که بازار پسندی مطلوبی ندارند مواجه باشیم.این موضوع توجه بیشتر به نظارت بهداشتی وکنترل کیفیت غذای مصرفی این گونه پرورشی را ایجاب می نماید. بدیهی است با وجود وقوع آلودگیهای قابل توجه در خوراکهای مصرفی آبزیان امکان بهرهوری مناسب از آبزیپروری دور از انتظار خواهد بود. طبعاً، رنگ زرد ایجاد شده ناشی از مسمومیتهای مزمن آفلاتوکسین، ١B، در کنار حضور انواعی از تومورها در اندامهای مختلف ماهیان آلوده، سبب ایجاد ظاهر نامناسب، کیفیت پایین لاشه و طعم نامطبوع و کاهش بازار پسندی ماهی میگردد.
آلوده بودن جیره‌های غذایی به مایکوتوکسین‌ها، نه تنها یک واقعیت مسلّم بوده بلکه با توجه به شرایط داد و ستد جهانی در بازارهای منفعت طلب کنونی، یک واقعیت رو به رشد محسوب می شود. با توجه به نتایج مطالعات انجام شده بهترین راه مقابله با این بحران، توسعه کارخانه‌های استاندارد تولید غذای دام و طیور آبزیان، تدوین دستورالعمل‌های جامع مدیریت بهداشتی و استفاده از روش‌های نوین جمع‌آوری محصولات کشاورزی میباشد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
آلوده بودن مواد غذایی مورد استفاده در تغذیه آبزیان، در مناطق دارای شرایط آب و هوایی مرطوب، رایج می باشد