اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
اهمیت طر ح فوق کمک به زاد آوری این گونه با ارزش و حفظ و افزایش ذخاییر آن در دریا می باشد.
در راستای اجرای این پروژه در استان مازندران مجموعا از 25عدد مولد ماهی آزاد (16 ماده- 9 نر) حاصل صید در روخانه و در استان گیلان از30 عدد مولد ماهی آزاد (25ماده- 5 نر ) حاصل صید از تعاونیهای پره در فصل مهاجرت تخم ریزی استفاده گردید .
1- ماهیان مولد صید شده در رودخانه های استان مازندران (چشمه کیله تنکابن- سرد آبرود چالوس ) به مرکز تکثیر وپرورش آزاد ماهیان شهید باهنر کلاردشت انتقال داده شدند و پس از نگهداری در شرایط خاص کارگاهی و اعما ل مراقبتهای ویژه بر روی آنها مر تبا با مواد ضد عفونی کننده از قبیل سولفات مس(با غلظت1 در 200000 )و نمک طعام (با غلظت 5در 1000 )به مدت 1 ساعت حمام داده شدند و برای حصول بهترین راندمان تکثیر مولدین ماده در فاصله زمانی معین معاینه شدند وپس از اطمینان از رسیدگی تخمکها عملیات تکثیر بر روی آنها انجام گرفت.به منظور تکثیر ابتدا مولدین رسیده درمحلول عصاره گل میخک در آب( با غلظت200 ppm) بیهوش گردیدند سپس با وارد آوردن فشار در ناحیه تحتانی شکم مولد ماده تخمک گیری به عمل آمد و بلافاصله به همین روش از نرها اسپرم گیری شد و به روش لقاح خشک عمل تلقیح تخمک با اسپرم انجام گرفت . تخمهای لقاح یافته پس از جذب آب و شستشو به داخل آنکوباتور از نوع تراف فایبرگلاس انتقال داده شدند و در طول زمان مراحل آنکوباسیون تا هچ تخمها مراقبت ویژه از آنجمله جمع آوری تخمهای مرده از میان تخمهای سالم و تنظیم آب ورودی انجام گرفت .لارو ها پس از جذب کیسه زرده تاوزن 300 میلی گرم در همان ترافها نگهداری شدند سپس به حوضچه های کوچک سیمانی منتقل و پس از رسیدن به وزن 3 گرم به حوضهای بزرگتر از جنس وان فایبر گلاس منتقل شدند و تارسیدن به وزن مورد نظر رهاسازی عملیات پرورش برروی آنها انجام گرفت .طول بدن ماهی آزاد با دقت 1 سانتیمتر و وزن ماهی و تخمهای استحصای با دقت 5گرم اندازه گیری شد .
2- ماهیان مولد صید شده در تعاونیهای پره استان گیلان (شهدای جوکندان - امید چوبر- پشته جوکندان - پره امید - هفت تیر- ایثارگران سپاه - کریم بخش ) به مزرعه آقای جهانخواه واقع در جاده اسالم به خلخال انتقال داده شدند و پس از نگهداری در شرایط خاص کارگاهی و اعما ل مراقبتهای ویژه بر روی آنها مر تبا با مواد ضد عفونی کننده از قبیل سولفات مس( باغلظت1در 200000) و نمک طعام( باغلظت 5 در 1000 ) به مدت 1 ساعت حمام داده شدند و برای حصول بهترین راندمان تکثیر مولدین ماده در فاصله زمانی معین معاینه شدند وپس از اطمینان از رسیدگی تخمکها عملیات تکثیر بر روی آنها انجام گرفت.به منظور تکثیر ابتد مولدین رسیده درمحلول عصاره گل میخک در آب ( با غلظت 200ppm)بیهوش گردیدند سپس با وارد آوردن فشار در ناحیه تحتانی شکم مولد ماده تخمک گیری به عمل آمد و بلافاصله به همین روش از نرها اسپرم گیری شد و به روش لقاح خشک عمل تلقیح تخمک با اسپرم انجام گرفت . تخمهای لقاح یافته پس از جذب آب و شستشو به داخل آنکوباتور از نوع تراف سیمانی با روکش سرامیکی انتقال داده شدند و در طول زمان مراحل آنکوباسیون تا چشم زدگی تخمها مراقبت ویژه از آنجمله جمع آوری تخمهای مرده از میان تخمهای سالم و تنظیم آب ورودی انجام گرفت .تخمها پس از چشم زدگی درجعبه های یونولیتی به دقت بسته بندی گردیده و به مرکزتحقیقات ماهیان سردآبی تنکابن انتقال یافته و در ترافهای فایبر گلاس خوابانیده شدند. تخمهای چشم زده پس از هچ تبدیل به لارو کیسه زرده دار شدند و لارو ها پس از جذب کیسه زرده تاوزن 300 میلی گرم در همان ترافها نگهداری شدند سپس به حوضچه های کوچک سیمانی منتقل و تارسیدن به وزن مورد نظر رهاسازی (10 تا 15گرم )عملیات پرورش برروی آنها انجام گرفت .
تایج:
1- ماهی آزاد کرانه های شمالی ایران به مراتپ کوچکتر از ماهی آزاد رودخانه های کورا و سایر رودخانه هایی میباشد که از کشورها حاشیه دریای خزر به این دریا می ریزد .
2- میانگین وزن مولدین ماده تکثیر شده درگیلان 2968 گرم (کوچکترین 1220 گرم و بزرگترین 4910گرم) و در مازندران 3420 گرم (کوچکترین 2100 و بزرگترین 4000گرم ) می باشد.
3- تعداد تخم در یک گرم استحصال شده از مولدین ماهی آزاد در گیلان 12 عدد و تعداد تخم در یک گرم استحصال شده از مولدین ماهی آزاد در مازندران 11 عدد می باشد.
4- قطر تخمهای استحصالی از ماهیان آزاد مولد صید شده دراستان گیلان کوچکتر ازقطر تخمهای ماهیان آزاد مولد صید شده در استان مازندران می باشد.( در مازندران 5.72 میلیمتر - در گیلان 5.61 ملیمتر )
5- ماهیان آزاد صید شده از تعاونیهای پره در استان گیلان از نظر رسیدگی جنسی و فیزیولوژی همانند ماهیان آزاد صید شده در رودخانه های استان مازندران آمادگی و قابلیت تکثیر داشته و میتوان از ماهیان مولد صید شده در تعاونیهای پره برای حفظ و افزایش ذخاییر این گونه با ارزش در گیلان استفاده نمود.
6- درصد لقاح تخم حاصل فعالیتهای تکثیر ماهی آزاد در گیلان 99 و در مازندران 98 میباشد.
7- درصد بازماندگی از پس از لقاح تخم تا مرحله چشم زدگی حاصل فعالیتهای تکثیر ماهی آزاد در گیلان 97 و در مازندران 8/94 میباشد.
8- درصد ظهور لار از مرحله چشم زدگی تا هچ تخم حاصل فعالیتهای تکثیر ماهی آزاد در گیلان 99 و در مازندران 37/97 میباشد.
9- درصد بازماندگی لارواز پس از هچ تخم تا تغدیه فعال لارو حاصل فعالیتهای تکثیر ماهی آزاد در گیلان 99 و در مازندران 98 میباشد.
10- درصد بازماندگی لاروها از مرحله تغذیه فعال تا وزن 600 میلی گرم حاصل فعالیتهای تکثیر ماهی آزاد در گیلان 96 و در مازندران 4/95 میباشد .
11- رهاسازی بچه ماهیان یک تابستانه ماهی آزد به تعداد 11500 قطعه در اوزان 10 – 15 گرم در رودخانه های مناسب استان گیلان .
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
تهیه مولدین مناسب از تعاونیهای پره و نگهداری مولیدن در استخرهای مناسب و پرستاریهای لازم تا رسیدن بهمرحله رسیدگی جنسی- کنترل مسائل بهداشتی از بدو صید تا تکثیر مولدین- تکثیر مولدین با رعایت موازین بهداشتی می باشد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
درکلیه سواحل استان گیلان و تعاونیهای پره حاشیه رودخانهای مهم از این نظر